پزشکی
گفت‌وگو با سیدمحمد علویان، رئیس شبکه هپاتیت ایران
ایران پیشقراول تولید داروی هپاتیت است
معصومه حیدری پارسا|آمار‌ها هرروز به ما یادآوری می‌کنند که بیماری‌های جدید مانند هپاتیت در کمینمان هستند که نمی‌توانیم نسبت به آنها بی‌تفاوت باشیم و تنها با کمی تغییر در سبک زندگی‌هایمان می‌توانیم ریسک ابتلا به این نوع بیماری‌ها را تا حد زیادی کاهش دهیم بدون اینکه زندگی روزمره خود را مختل کنیم. التهاب و ورم کبد را هپاتیت می‌گویند. این بیماری انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین آنها هپاتیت A، B و C است. علائم شیوع این بیماری در مراحل اولیه شبیه آنفلوآنزاست؛ مثل تب، خستگی، تهوع، استفراغ، اسهال و بی‌اشتهایی و چندین روز بعد نشانه‌های دیگری همچون زردی چشم‌ها و پوست و تیره‌شدن رنگ ادرار خود را نشان می‌دهد. البته ویروس هپاتیت A معمولا از راه آب یا غذا وارد بدن می‌شود و هپاتیت B معمولاً از راه آمیزشی، تزریق خون و تزریق یا سرنگ آلوده انتقال می‌یابد. مادری که هپاتیتB دارد ممکن است عفونت را به نوزادش انتقال دهد. بعضی از موارد هم بدون دلیل مشخص و راه شناخته‌شده‌ای برای انتقال عفونت رخ داده‌اند. هپاتیتC نیز معمولا از راه تزریق موادمخدر داخل رگ، تزریق خون و سایر انواع مواجهه با خون یا محصولات خونی آلوده انتقال می‌یابد. در کشور ما شایع‌ترین نوع هپاتیت که مرگ‌ومیر به‌دنبال دارد، هپاتیت B است و البته گفته می‌شود در ۱۰سال اخیر شیوع و مرگ هپاتیت C کاهش یافته است. به گفته مسئولان وزارت بهداشت، در ایران کمتر از یک درصد از زنان حامله، ۲ تا ۶درصد زندانیان، حدود ۳درصد کودکان کار و ۷تا ۱۱درصد مبتلایان به ایدز به هپاتیت B مبتلا هستند. با پروفسور سیدمحمد علویان، رئیس شبکه هپاتیت ایران که معتقد است ایران پیشقراول تولید داروی هپاتیت در خاورمیانه است، در این‌باره گفت‌وگو کرده‌ایم.
مهم‌ترین عامل ایجاد هپاتیت چیست؟
ممکن است عوامل متعددی موجب التهاب کبد شوند، اما ویروس‌ها شایع‌ترین عامل ایجاد‌کننده بیماری هپاتیت هستند؛ رشد و نمو ویروس‌ها موجب آسیب و اختلال در فعالیت‌های کبدی می‌شود.
چند نوع هپاتیت داریم؟
تاکنون حداقل ۶نوع ویروس مسئول بروز انواع مختلف هپاتیت شناسایی شده‌اند که نامگذاری آنها طبق حروف الفبای انگلیسی صورت گرفته است؛ ویروس هپاتیت A، B C، D، E و G که هرکدام از این ویروس‌ها به گروه جداگانه‌ای تعلق دارد و بیماری‌ای که ایجاد می‌‌کند، ارتباطی با انواع دیگر، ندارد اما هپاتیت‌های ویروسی مزمن B و C از بیماری‌های شایع دنیا هستند و از اهمیت زیادی برخوردارند زیرا این دو نوع هپاتیت مزمن شده و باعث نارسایی کبد و سیروز کبدی می‌‌شوند. هم‌اکنون میزان ابتلا به این دو نوع هپاتیت در جامعه را می‌توان با درنظر گرفتن عوامل خطر و درمان آن، کاهش داد و مانع ابتلای افراد جدید‌تر شد.
میزان شیوع هپاتیت بین زنان یا مردان چقدر است و کدام گروه سنی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند؟
در مجموع شیوع هپاتیت B و C در مردان بیشتر از زنان است. اغلب مبتلایان به هپاتیت B بین ۲۴ تا۵۰سال و مبتلایان به هپاتیت C بین ۲۰ تا۴۰سال دارند؛ یعنی بیشتر قشر جوان مبتلا به این بیماری می‌‌شوند.
وضعیت ایران در زمینه هپاتیت چگونه است؟
خوشبختانه ایران نخستین کشور خاورمیانه بود که در سازمان بهداشت جهانی هپاتیت عضو شد. همچنین نسبت به کشورهای منطقه وضعیت بهتری در زمینه کنترل شیوع و بیماری هپاتیت دارد.
آمار ابتلا به بیماری هپاتیت در کشور چگونه است؟
حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در ایران مبتلا به هپاتیت B هستند که این موارد ناشناخته هستند و باید با آگاهی و غربالگری شناسایی شوند تا تحت مراقبت و درمان قرار گیرند. ۲۰۰ هزار نفر هم مبتلا به هپاتیت C هستند البته طی ۱۰ سال گذشته شاهد کاهش شیوع هپاتیت C از ۱۸ به ۳ درصد در بیماران دیالیزی بوده‌ایم. واکسیناسیون نوزادان هم از سال ۷۳ سبب شده هپاتیت B درخصوص افراد زیر ٢٣ سال مطرح نباشد و بیشترین مبتلایان به هپاتیت B در کشور در محدوده سنی ٢٧ تا ۵٠ سال قرار داشته باشند. شیوع هپاتیت B در چند سال گذشته ۵درصد بوده که الان جز در استان‌های گلستان و سیستان و بلوچستان به کمتر از ۲ درصد رسیده است.
چه کسانی معمولا در معرض ابتلا به هپاتیت هستند؟
کسانی که سابقه رفتارهای پرخطر مانند اعتیاد تزریقی و حضور در زندان را دارند، بیشتر در معرض خطر هستند و باید تست ابتلا به هپاتیت C دهند. همچنین ما نگران راه‌های انتقال دیگری مانند اعتیاد تزریقی و روابط جنسی ناسالم هستیم چراکه جمعیت جوانی داریم که در معرض خطرند و هر چه اطلاع‌رسانی بیشتر شود، رفتارهای پرخطر کاهش می‌یابد. هم‌اکنون میزان شیوع هپاتیت B در افراد زیر ۲۸سال کمتر از یک درصد و در افراد زیر ۲۲سال کمتر از نیم درصد است. ضمن اینکه در زمینه پوشش واکسیناسیون نوزادان از نظر ابتلا به هپاتیت B به عدد ۹۰درصد رسیده‌ایم و این یعنی ما در زمینه درمان این بیماری نیز پیشرفت خوبی داشته‌ایم.
راه‌های انتقال چیست؟
خالکوبی، حجامت غیربهداشتی در مراکز غیررسمی، اعتیاد تزریقی، مراجعه به آرایشگاه غیربهداشتی و همچنین رفتار جنسی محفاظت‌نشده از عوامل مهم ابتلا به هپاتیت B است. به‌خصوص قمه‌زدن خطر ابتلا به هپاتیت B و C را افزایش می‌دهد. البته یکی از راه‌های انتقال هپاتیت C هم اعتیاد تزریقی است و حداقل ۵۰درصد معتادان تزریقی مبتلا به این بیماری هستند که متأسفانه اغلب جوان و مرد هستند؛ به همین دلیل برنامه کاهش آسیب، دادن سرنگ، وسایل پیشگیری و متادون به این افراد می‌تواند کمک کند تا بیماری کنترل شود. هپاتیت C و معتادان تزریقی مانند کوه یخی هستند که قسمت اعظم آن زیر آب است. باید بپذیریم معتاد تزریقی وجود دارد و این مشکل، یکی از راه‌های انتقال این بیماری است. ضمن اینکه جامعه ما جوان است و هزاران عامل خطر دارد و به همین دلیل باید آنها را نسبت به این خطرات آگاه کنیم. به هر حال، اگر افراد نمی‌توانند از این عوامل خطر دوری کنند با پیشگیری می‌توانند احتمال آن را کمتر کنند. ما باید افراد را به واکسیناسیون بیشتر تشویق کنیم. در ابتدا واکسیناسیون هپاتیت B تنها برای پزشکان، پرستاران و نوزادان انجام می‌شد، اما امروز برای آرایشگر‌ها، مسئولان جمع‌آوری پسماند، زندانیان و کودکان خیابانی نیز صورت می‌گیرد.
درباره شیوع هپاتیت C هم توضیح می‌دهید؟
اعتیاد تزریقی در انتقال این ویروس بسیار مؤثر است و افرادی که اقدام به این کار می‌کنند تا ۴۰درصد در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. البته آمار شیوع هپاتیت C در کشور کمتر از نیم درصد است و از جنس ویروس اروپایی است. این ویروس در گذشته از راه تزریق خون منتقل می‌شد اما از زمانی که متوجه این موضوع شدیم، تمام خون‌های اهدایی چک می‌شود. هم‌اکنون نیز درمان قطعی دارد. در مجموع از سال ۱۳۷۵ تمام خون‌های اهدایی در ایران چک می‌شود و این ویروس دیگر از راه خون منتقل نمی‌شود. البته مهم‌ترین مشکل ما تشویق مردم به انجام آزمایش و کنترل رفتارهایی است که منجر به ابتلا به هپاتیت C می‌شود.
چه برنامه‌ریزی‌هایی برای ریشه‌کنی هپاتیت C دارید؟
ایران در برنامه کشوری به ریشه‌کنی هپاتیتC تا سال ۱۴۱۰ متعهد است. همچنین ما متعهد هستیم که تا ۴سال دیگر، ابتلا به هپاتیت C در بیماران مبتلا به هموفیلی، تالاسمی و دیالیزی را ریشه‌کن کنیم. امروز حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر از بیماران مبتلا به تالاسمی و هموفیلی و حدود ۵۰۰ نفر از بیماران دیالیزی مبتلا به این بیماری هستند و در مجموع تعداد آنها به کمتر از ۱۰۰۰ نفر می‌رسد. درمان این بیماران نیز به‌صورت رایگان انجام می‌شود. انجام واکسیناسیون هپاتیت B برای سالانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار زندانی هم از دیگر برنامه‌های ماست. همچنین امسال حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار نفر از اهداکنندگان مستمر خون به‌صورت رایگان واکسن هپاتیت B دریافت می‌کنند. البته طبق هدف‌گذاری انجام شده ایران باید تا سال ۲۰۳۵ بدون هپاتیت C باشد و این هدف در اروپا ۲۰۳۰درنظر گرفته شده است اما به صفر رساندن هپاتیت B ممکن نیست و فقط کنترل می‌شود تا در افراد کمتر از ۴۵سال وجود نداشته باشد.
هزینه درمان این بیماری چقدر است؟
۴ سال پیش هزینه درمان هپاتیت C در ایران حدود ۷۵ میلیون تومان بود، چون تحت پوشش بیمه قرار نداشتیم، اما امروز ۵شرکت دارویی ایرانی آن را ساخته‌اند و تحت پوشش بیمه قرار گرفته است. همچنین درمان هپاتیت C در ۸ استان کشور با دفترچه بیمه رایگان است. در تهران و برخی استان‌ها نیز آزمایش این بیماری رایگان است. برای افراد بی‌بضاعت هم که حتی دفترچه بیمه ندارند، مراکزی مانند بیمارستان شریعتی تهران مشخص شده که با مراجعه به آنجا می‌توانند به‌صورت رایگان درمان شوند. همچنین تا پایان سال ۹۶، داروی جدید درمان این بیماری به نام تاف رونمایی می‌شود. این دارو نسبت به داروی قبلی بهتر است و عوارض کمتری دارد. در نهایت اینکه شاهد کاهش موارد ابتلا به هپاتیت B و C در کشور هستیم.
