آن‌سوی دیوار آتش

صنم حسینخانی ـ  داستان‌نویس و دانش‌آموخته آی‌تی

 ما ایرانی‌ها شاید بیشتر از همه مردم جهان به‌دنبال پریدن از روی دیوارهای آتش بوده‌ایم، به امید اینکه شاید چیزهای جدیدی پسِ پشت این دیوارها در انتظارمان باشد. عجیب نیست که اغلب ما با اصطلاح فیلترینگ آشناییم و بسیاری از ما می‌دانیم فایروال‌ها (دیوارهای آتشین) چیستند. می‌دانیم فیلترینگ صرفا با فشردن یک دکمه یا کلید ممکن نیست، بلکه کلیدهای متعددی در این ماجرا نقش ایفا می‌کنند؛ کلیدهایی که گاه دامنه سایت‌ها را فیلتر کرده، گاه IP ها را و گاهی پروتکل‌ها. اما بعضی اوقات، فیلترینگ به سراغ عبارات یا واژه‌ها می‌رود. برای آن دسته که قصد دارند فیلترینگ را دور بزنند، راه‌های بسیاری وجود دارد، مثلاً غلط‌نویسی کلمات منشوری؛ واژه‌هایی که پُل می‌شوند برای عبور از روی دیوارهای آتشین.
برای فیلترکردن یک کلمه یا عبارت باید در ابتدا دستور و پروتکل‌ها نوشته شوند، به این منظور که اگر واژه‌ای را در مرورگر جست‌وجو کردیم، صفحه‌ها و سایت‌هایی که در آن، از آن واژه مورد نظر استفاده شده، به ما نمایش داده نشود. با پیشرفت و به‌روزشدن امر فیلترینگ و گسترش آن در سطح جهان و آگاهی کاربران درباره این مسئله، روش‌های دورزدن فیلترها، به غلط‌نویسی واژه‌ها رسیده است. مکانیسم مرورگرهای به‌صورتی کار می‌کند که واژه‌ جست‌وجوشده را در همه سایت‌ها پیدا می‌کند و نشان می‌دهد. فیلترینگ فقط به این موضوع ختم نمی‌شود، گاهی فرای مرزهای کشور، فیلترینگ در نرم‌افزارهای جداگانه خرخره آدم را می‌چسبد. این را می‌دانیم که هر نرم‌افزاری قوانین خاص خود را اتخاذ می‌کند و این قوانین با هم متفاوت هستند. اگر بخواهیم در پیام‌رسان‌ها گروه یا کانالی را فیلتر کنیم، باید به آن پیام‌رسان اطلاع دهیم که این کانال محتوای مناسبی را ارائه نداده و آن پیام‌رسان پس از نظارت بر محتوای آن کانال خاص، تصمیم به حذف یا اجازه به ادامه فعالیت آن کانال بگیرد. سیستم فیلترینگ واژه‌ها، در این پیام‌رسان‌ها استفاده نمی‌شود و بیشتر این پیام‌رسان‌ها قوانینی مبنی بر رعایت نکردن کپی‌رایت و محتوای نامناسب دارند و قوانینی برای استفاده یا عدم‌استفاده از واژه‌های به‌خصوص ندارند. اما بعضی از این نرم‌افزارها با قابلیت به‌اشتراک‌گذاشتن عکس، فیلم، متن و محتوای گوناگون، با طیف بزرگی از افراد، قوانین محکم‌تری برای خود درنظر گرفته‌اند؛ قوانینی که خود نرم‌افزار بدون اخذ گزارش از کسی، محتوای نامناسب را شناسایی کرده و آن را فیلتر می‌کند: محتواهایی ناظر بر خشونت، پورنوگرافی و.... حال آنکه در این نرم‌افزارها با استفاده از هشتگ (#) می‌توان به همه محتواها دست پیدا کرد. 
در این نرم‌افزارها، فیلترینگ واژه‌ها هم برقرار است. هشتگ‌ها ما را به داده‌هایی که از آن واژه می‌خواستیم به آن برسیم، هدایت می‌کنند. سیستم این نرم‌افزارها با قوانین محکم، هر روز، به‌روزرسانی می‌شوند. حالا ماجرا برای دورزدن فیلترینگ به جایی رسیده ‌که، به جای استفاده از بعضی کلمات در ویدئوها، با هجا و صوت و رسم مشابه حروفِ آن کلمه، به آن اشاره می‌شود تا هم مخاطب متوجه شود مقصود چیست و هم مکانیسم فیلترینگ هوشمند نتواند آن را شناسایی کند. گاهی نیز کاربران برای دورزدن فیلترینگ هوشمند، به جای استفاده از کلمه ممنوعه، آن را طی جمله‌هایی توصیف می‌کنند. با گسترش روزافزون نرم‌افزارها ما هر روزه باید از بسیاری فیلترهای موجود گذر کنیم. از مرزها پا بیرون گذاشته و پشت سر هم از دیوارهای آتشین بپریم. این‌بار کلمات، جور گذشتن از این دیوارها را به دوش گرفته‌اند، حتی در شکل غلط‌نویسی‌شده و اشتباه خود.