صنعت ویاودی چه نقشی در برنامه‌های فرهنگی دولت جدید خواهد داشت؟
تشدید یا شکست انحصار
یاور یگانه- روزنامه‌نگار
شما طرفدار «فیلیمو» هستید یا «نماوا»؟ «زخم‌کاری»، «می‌خواهم زنده بمانم»، «ملکه گدایان» را ترجیح می‌دهید یا «قورباغه»، «گیسو»، «سیاوش» را؟ از خدماتی که این دو پلتفرم ارائه می‌دهند راضی هستید؟ از کیفیت سریال‌ها و تاک‌شوهایشان چطور؟ شاید هم طرفدار «فیلمنت» هستید و سریال ترسناک «آنها» را پی می‌گیرید؟ یا اصلا مثل شبکه‌های تلویزیون تفاوتی بین این پلتفرم‌ها نمی‌بینید و فارغ از اسم و رسم تولیدکنندگان سریال‌ها و برنامه‌های شبکه نمایش خانگی، فقط کیفیت برای‌تان مهم است که در این صورت احتمالا اصلا محصولات عمدتا نازل شبکه نمایش خانگی را دنبال نمی‌کنید. شاید شما هم مثل بسیاری دیگر از مصرف‌کنندگان محصولات شبکه نمایش خانگی درباره مؤسسات و شرکت‌هایی که این محصولات را تولید می‌کنند چیزی ندانید و برای‌تان هم چندان مهم نباشد که از مناسبات این شرکت‌ها سر درآورید اما کرونا و تعطیلی سینماها باعث شد سریال‌سازی در شبکه نمایش خانگی شتاب بیشتری بگیرد و حالا شرکت‌های شبکه نمایش خانگی به بازوی قدرتمند سرگرمی در کشور بدل شده‌اند. طبیعی است هر جا قدرت هست، پول هست و البته سایر مسائل و مصایب قدرت هم سر برمی‌آورد. یکشنبه این هفته، رئیس انجمن صنفی ویاودی اعلام کرد که رشد فعالیت‌های VODها در سال‌های گذشته و تولید محتوا در نمایش خانگی باعث شده لزوم فعالیت جدی‌تر انجمن صنفی بیش از پیش احساس شود. آیا VODها که همان اول کرونا رابطه‌شان با هم تیره و تار شد، می‌خواهند منسجم شوند تا بازار را بیش از پیش انحصاری کنند؟
محصولات یکسان صنعت فرهنگ
اول از همـــه ببینیم VOD مخــفف چیـست؟
Video on demand یا «ویدئو به‌درخواست» همین فیلم‌ها، سریال‌ها، انیمیشن‌ها و برنامه‌های مختلف شبکه نمایش خانگی است که هر وقت دوست داشتید می‌توانید، با پرداخت حق اشتراک، بنشینید پایشان. پلتفرم‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند بیش از چند پلتفرمی است که نامشان در ابتدای این گزارش آمد اما فعال‌ترین‌هایشان همان‌هایی هستند که نام بردیم. ولی این پلتفرم‌ها تفاوتی با هم دارند؟ مسلما با دیدن محصولات این پلتفرم‌ها تفاوتی بین آنها به چشم نمی‌خورد، اما شاید داوری درباره اینکه آیا این پلتفرم‌ها با هم متفاوت هستند یا خیر برای مخاطب عادی کمی سخت باشد. بیایید بازی را به زمین دیگری ببریم که تقریبا برای اغلب افراد آشناتر است. بگذارید این سؤال را مطرح کنیم: میان محصولات کارخانه‌های خودروسازی ایران‌خودرو و سایپا چقدر فرق هست؟ از کیفیت محصولات این دو کارخانه چقدر راضی هستید؟ قیمت‌های خودروهای این دو کارخانه را چقدر منصفانه می‌دانید؟ مثال از صنایع خودروسازی به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر بتوانید به تفاوت‌ها و شباهت‌های شرکت‌های سامانه ویدئوی درخواستی پی ببرید. صنعت فرهنگ که مجموعه بزرگ و گسترده‌ای از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان سرگرمی‌های فرهنگی را در برمی‌گیرد، تقریبا از همان قواعد و قراردادهای سایر بخش‌های صنعتی همچون صنایع پتروشیمی، صنایع برق، صنایع نفت و صنایع خودرو و... پیروی می‌کند. صنعت فرهنگ، وحدتی خشن و بی‌رحم ـ چه در سطح سازوکارهای تولیدی، بازاریابی و توزیع و چه در سطح کیفیت محصولاتش‌ـ دارد. محصولاتی که از دل صنعت فرهنگ بیرون می‌آید یکسان هستند اما تکنیک‌های بازاریابی سعی می‌کند شما را متقاعد سازند که هر محصول با محصول دیگر متفاوت است. رویه‌ها و روال‌های شرکت‌های مختلف صنعت فرهنگ در مورد قیمت‌گذاری نیز مشابه و هماهنگ است تا انحصار بر بازار را از دست ندهند و درگیر رقابت‌های زیان‌آور نشوند. برای مثال، سال گذشته فیلیمو و نماوا در اقدامی هماهنگ بیانیه‌ای مشترک منتشر کردند و از کناره‌گیری‌شان از انجمن صنفی ویاودی به‌دلیل «کاهش کارایی این انجمن» و «اطلاع‌رسانی‌های نادرست و انتشار آمار غیر‌واقعی در مورد این صنعت از سوی برخی اعضای این انجمن» خبر دادند. بعد از آن، مجددا در اقدام هماهنگ دیگری، بدون درنظر گرفتن منافع مصرف کنندگان، هزینه اشتراک‌شان را افزایش دادند. اما حالا که به‌نظر می‌رسد سریال‌ها و شبکه‌های نمایش خانگی از آن تب و تاب اولیه دور شده‌اند، قصد دارند به انجمن بازگردند و برای استحکام جایگاهشان در این بازار با سایر اعضای انجمن متحد شوند.
تعامل با رگولاتور از طریق یک فرد معتمد
روز یکشنبه، محمد صراف، مدیر پلتفرم فیلمنت و رئیس انجمن صنفی ویاودی، از انتخاب محمدمهدی عسگرپور به‌عنوان دبیر جدید این انجمن و بازگشت 2پلتفرم فیلیمو و نماوا به فعالیت‌های این صنف خبر داد. صراف سال گذشته در گفت‌وگویی با مهر فضای سامانه‌های ویدئوی درخواستی را در انحصار 2سامانه دانسته و گفته بود: «اگر این حوزه از انحصار خارج شود و به جز 2 سامانه، سرویس‌های دیگر هم می‌توانستند به ارائه خدمات در این زمینه بپردازند، طبعاً آن یک‌میلیارد فروش [آنلاین]یک فیلم، به 2میلیارد افزایش پیدا می‌کرد. اگر از اول زیرساخت درستی طراحی می‌شد، همه سرویس‌های ویاودی و همه سرویس‌های دانلود قانونی در کشور از یک مسیر اکران را انجام می‌دادند اگر این اتفاق به درستی رخ می‌داد امروز شاهد شکوفایی این بخش بودیم. اما وقتی انحصار به‌وجود می‌آید و بدنه دولتی هم در این زمینه پاسخگو نیست و برایش برنامه‌ای ندارد شما با این موضوع مواجه می‌شوید که فیلم خوبی که می‌تواند در این بستر به فروش ۵میلیاردی برسد، فروشی یک‌میلیاردی را تجربه می‌کند.» صراف در این گفت‌وگو به‌طور ضمنی یکی از علل شکست اکران آنلاین فیلم‌ها را انحصار 2 سامانه عنوان کرده بود، اما گویا حالا اختلافات انجمن با 2 سامانه مستعفی حل شده است. صراف اعلام کرده از 2پلتفرم فیلیمو و نماوا دعوت شد تا در صنف حضور داشته باشند و بر همین اساس با مدیران این پلتفرم‌ها جلساتی داشته‌اند که آنها نیز از این جلسات استقبال کرده‌اند. اما تنها بازگشت 2سامانه فیلیمو و نماوا به انجمن صنفی ویاودی نیست که پیام‌هایی از رخ دادن فعل و انفعالاتی در این حوزه مخابره می‌کند. انتخاب محمدمهدی عسگرپور به‌عنوان دبیر این انجمن می‌تواند حامل این پیام باشد که وی‌او‌دی‌ها می‌خواهند در آینده تعامل جدی‌ای با ارکان فرهنگی دولت جدید داشته باشند که به سراغ فرد تأییدشده‌ای همچون عسگرپور رفته‌اند. این گفته صراف که انجمن صنفی می‌خواهد با برقراری ارتباط مؤثر با رگولاتور موانع پیش‌روی این صنعت بزرگ و نوپا را رفع کند، این گمانه‌زنی را تأیید می‌کند. حالا باید صبر کرد و دید آیا در دولت سیزدهم که پیشبینیهایی درباره بسته شدن مبادی فرهنگی همچون محدود کردن اینترنت در آن به گوش می‌رسد، آیا وی‌او‌دی‌ها درآمد و جایگاهشان ارتقا می‌یابد؟
در همینه زمینه :
