چطور می‌توان نشاط اجتماعی را در شهر افزایش داد؟
شهر امن و امان
کارشناسان حوزه‌های مختلف از ایده‌هایشان برای داشتن شهری شاد گفته‌اند
لیلا شریف ـ روزنامه‌نگار
نشاط اجتماعی برای هر فردی تعریف خاص خود را دارد و زمانی که بخواهیم این تعریف را در گستره یک شهر تفسیر کنیم، باید و نبایدهای بسیاری را باید درنظر بگیریم. شاید برخی نشاط اجتماعی را به همان فعالیت‌های گروهی شهروندان خلاصه کنند و در مقابل، برخی نیز نماندن در ترافیک‌های جانکاه شهری و نفس کشیدن بدون هراس از آلودگی را به‌عنوان راهی برای رسیدن به نشاط اجتماعی قبول داشته باشند. یادداشت‌های پیش رو، تلاشی است برای فهم بهتر این موضوع و پاسخ به این سؤال که چهره‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و... چه ایده‌هایی به‌منظور افزایش نشاط اجتماعی ارائه می‌دهند؟
راهی برای نجات شهر
علیرضا داوودنژاد ـ کارگردان، نویسنده
نحوه چاره‌اندیشی ما برای امور شهری بستگی به تلقی‌مان از هویت شهروندی دارد. آیا او را موجودی منفعل، مقلد، اطاعت‌پذیر و مصرف‌کننده تعریف می‌کنیم و اوج مهارت و سواد او را در استفاده بهینه از علم، تخصص و بروشور برای «مصرف» کالای پیشرفته می‌دانیم؛ یا اورا موجودی خوش‌قریحه، متخصص و خلاق می‌شناسیم که توان و شایستگی و مهارت او در دستیابی به فوت و فن تولید کالای پیشرفته تعریف می‌شود. یا هرگونه موجودات دیگری که هر کدام به ناگزیر ملاحظات و تعاریف خاص خود را پیدا می‌کنند؟
آنچه مسلم است، حرکت شهر به سمت ارائه خدمات برجسته، تولید و عرضه کالاهای مرغوب و رقابت‌پذیر بیش از هرچیز به شهروندان خوش‌قریحه، متخصص و خلاق نیاز دارد. شهری که تصمیم خود را گرفته و حرکت به سمت خدمات برجسته و تولید کالای مرغوب و رقابت‌پذیر را وجهه همت قرار داده است، لاجرم و به ناگزیر سراغ تحول در نظام آموزش و بازآموزی شهروندان می‌رود و لحظه‌ای در اولویت این امر تردید نمی‌کند.
عبور از آموزه‌های تکراری و بی‌ثمر و تکیه به نظام آموزش‌های کارگاهی و مهارت‌های کاربردی، مسیر اجتناب‌ناپذیر تحول شهر به‌سوی سرزندگی، نشاط و خلاقیت شهروندان است؛ چشم دقیق، گوش حساس، مغز هشیار، قلب مطمئن، زبان گویا، صدای رسا، بازوی قوی، دست توانا، پنجه ماهر، پای سبک و اندام چابک ازجمله ویژگی‌هایی است که شهروندان شهری را سرزنده و فعال و با نشاط می‌سازد و معرفی می‌کند.
شهری پر از مراسم، اعیاد، جشن‌ها، مسابقات و جشنواره‌ها که نمونه‌های ممتاز شهروندی در آنها شناخته می‌شوند، آثار و محصولاتشان به عرضه درمی‌آید و از هواداران خود جایزه و عنوان و مزایا دریافت می‌کنند. شهری که در آن تلاش‌ها دیده می‌شود و منزلت شهروندان به جا آورده می‌شود. شهری با تولید‌کنندگان برتر و بازارهای امن و امان که امنیت مالی، شغلی و صنفی آنها را نهادهای معتبر شهری تضمین کرده است. شهری که در آن هیچ کوششی ناچیز انگاشته نمی‌شود، هیچ تلاشی نادیده نمی‌ماند و هیچ کالایی به‌دست بازار سیاه سپرده نمی‌شود. شهری که از مهد کودک تا دانشگاه به‌دنبال توان بخشیدن به نسل تازه و افزودن بر دانایی‌ها و مهارت‌های شهروندان است.
شهری که در آن بازگشت واقعی خط و رسم، طراحی، نقاشی، کاردستی و هنر به ساعات آموزش و بازآموزی اتفاق می‌افتد، زنگ‌های سرود، نمایش و ورزش در مدارس و دبیرستان‌ها و دانشکده‌ها رونق پیدا می‌کند، گروه‌های هنری و تیم‌های ورزشی در آنها شکل می‌گیرد، صنایع‌دستی و هنرهای نمایشی و فوت و فن‌های سینمایی در آموزشکده‌ها و محله‌ها و مناطق آن ترویج می‌شود و بالاخره فرهنگسراهای شهری، منطقه‌ای و محلی آن به لولاهای آموزش، اشتغال و تفریح شهروندان بدل می‌شوند.
عزیمت به‌سوی چنین شهری باطل‌السحر رکود، کسالت و افسردگی شهری خواهد شد و موجبات بروز انگیزه، شور و نشاط را در شهروندان فراهم خواهد آورد.
نجات شهر امروز ما در گرو راه‌اندازی نهضت تولید کالای مرغوب و رقابت‌پذیر است؛ چه در دنیای واقعی چه در جهان مجاز.
مردم باید به‌عنوان حامی شهر معرفی شوند
هادی حق شناس ـ کارشناس اقتصادی
اگر بخواهیم از مهم‌ترین عوامل نقش‌آفرین در ایجاد نشاط اجتماعی در مدیریت شهری صحبت کنیم باید بگویم زمانی می‌توان امیدوار بود که نشاط اجتماعی در شهر گسترده شده است که تمام مردم در مدیریت شهر نقش داشته باشند. در کشورهای توسعه‌یافته مردم نه‌تنها علاقه‌مند به پرداخت مالیات هستند بلکه در برخی مواقع از دولت‌ها درخواست می‌کنند که مالیات بیشتری دریافت کنند؛ چرا که این شهروندان درک می‌کنند که مالیات‌ها در چه مسیرهای درستی هزینه می‌شود و چه دستاوردهای مهمی برای شهر و محل زندگی‌شان دارد، بنابراین اگر دولت‌ها از مردم مالیات بیشتری دریافت می‌کنند، به تناسب آن خدمات بیشتری نیز در اختیار شهروندان قرار می‌دهند. بنابراین مشارکت مردم در مدیریت شهری از این منظر باید به‌گونه‌ای باشد که دیدگاه‌ها و نظرات آنها در مدیریت شهری از اثرگذاری کافی برخوردار شود. امروز ما شاهد هستیم که شهرهای ما از مشکلات مشابهی رنج می‌برند، به‌عنوان مثال فضای سبز، پارکینگ، جمع‌آوری و تفکیک زباله از مبدأ، ساخت و سازهای غیرمجاز، ساختار ناهمگون ساختمان‌ها، اجرا نشدن طرح جامع شهر، محله‌محور نبودن و... گریبانگیر بسیاری از شهرهای کشور است. بدون شک این موضوعات از چشم مدیریت شهری پنهان نمانده است و مدیران شهری فعلی و آینده ما از این مشکلات بی‌اطلاع نیستند، چه‌کسی است که نداند که امروز در تهران و کلانشهرها بخش عمده زندگی مردم در ترافیک تلف می‌شود؟ بنابراین در تهران و کلانشهرها، صورت مسئله در رابطه با بحث نشاط اجتماعی مشخص است و اگر شرایط مهیا باشد می‌توانیم راهکارهایی که در دنیا به‌کار گرفته می‌شود را آزمون کنیم.
نکته کلیدی در این بحث این است که راهی انتخاب شود که مردم در عین حال که بخشی از مسئله هستند به‌عنوان راه‌حل مسئله قد علم کنند. در میان سرمایه‌های مختلف انسانی، فرهنگی و... مهم‌ترین سرمایه را باید سرمایه اجتماعی نام برد و در این میان اعتماد مهم‌ترین عنصر سرمایه اجتماعی است. اگر مردم به برنامه مدیران شهری اعتماد داشته باشند، بدون شک برای رسیدن به هدف، صبر و تحمل خواهند داشت و همراه خواهند بود. به‌نظر می‌رسد برای آنکه مدیریت شهری آینده در مسیر مدیریت درست شهر با ایجاد نشاط اجتماعی گام بردارد، لازم است اعتماد را به شهر بازگرداند، مردم در طرح‌های مختلف شهری حامی فکری و اجرایی باشند، شهر را به شهری انسان‌محور تبدیل کنند، ایده‌ای که در ادوار مختلف مورد توجه قرار گرفته است.
مدیران شهری از تشویق شهروندان همراه غافل نشوند
محمدعلی پورنیا ـ کارشناس ارشد مدیریت شهری
زمانی که صحبت از نشاط اجتماعی در شهر می‌شود، ذهن بسیاری از افراد به سمت فعالیت‌های دسته‌جمعی مانند کوهنوردی، برگزاری مراسم‌های ملی و مذهبی و... حرکت می‌کند اما واقعیت این است که تمام این موارد بخشی از نشاط اجتماعی را تشکیل می‌دهند. از نظر من داشتن یک شهر پاک، استفاده آسان و در دسترس از وسایل حمل‌ونقل عمومی، نبود ترافیک و... را می‌توان به‌عنوان نشاط اجتماعی در زندگی شهری تعریف کرد، بنابراین نشاط اجتماعی یک تعریف کلی دارد و باید گفت تمام امور و اتفاق‌هایی را که در جامعه شهری امکان وقوع دارند و موجب شادابی شهروندان می‌شوند، باید به‌عنوان اقدامی در جهت نشاط اجتماعی معرفی کرد. این خواسته زمانی به وقوع می‌پیوندد که شهر زنده باشد. بزرگ‌ترین معضلی که همواره شهرهای بزرگی مانند تهران را با مشکل روبه‌رو کرده، مربوط به همین موضوع است. کلانشهرهای ما از زندگی تهی شده‌اند و شاید مقداری از این مشکلات با شرایط اقتصادی و دشوار شدن زندگی‌ها مرتبط باشد اما شهرداری‌ها با تکیه بر توانایی‌های فرهنگی خود می‌توانند در این حوزه ورود کنند. زمانی که یک شهروند به محل کار خود می‌رود و یک مسیر شهری را طی می‌کند، شهرداری می‌تواند این مسیر را با انجام فعالیت‌های فرهنگی و زیباسازی برای شهروندان قابل پذیرش کند و با انجام فعالیت‌هایی مانند فضاسازی شهری، آسفالت مناسب خیابان‌ها، توزیع محصولات فرهنگی، توسعه فضای سبز و پخش آواهای نشاط‌آور در اتوبوس و مترو، پخش کتاب در وسایل حمل‌ونقل عمومی... می‌تواند در مسیر نشاط شهروندان گام بردارد. شهرداری در کنار این فعالیت‌ها می‌تواند از مشوق‌های مختلفی برای نزدیکی شهروندان به بدنه مدیریت شهری استفاده کند؛ به‌عنوان مثال استفاده از طرح‌هایی برای تشویق افرادی که در مترو و اتوبوس کتاب می‌خوانند، می‌تواند موجب افزایش روحیه شهر شود یا افرادی که در ساختمان‌هایشان دست به فضاسازی‌های زیبا می‌زنند، از تخفیف عوارض سالانه برخوردار شوند. این قبیل اتفاقات می‌تواند همدلی را در شهر افزایش و موجب نشاط اجتماعی شود. در واقع باید گفت که شهرداری در این روزگار سخت اقتصادی مردم، باید یک بعد فرهنگی مناسب را در جامعه پررنگ کند تا اندکی از شرایط سخت زندگی مردم کاسته شود و روحیه نشاط اجتماعی افزایش پیدا کند.
نشاط اجتماعی در گروی اجرای برابر قوانین شهری
محمدرضا صباغیان ـ عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس یازدهم
نشاط اجتماعی در هر حوزه‌ای متفاوت است و می‌تواند به شکل‌های مختلف ایجاد شود، در حوزه شهرداری زمانی ما می‌توانیم به نشاط اجتماعی کمک کنیم که فضاهای شهری متناسب با نیازهای ضروری افراد باشد؛ یعنی زمانی که مجموعه‌ای ساخته می‌شود، فضای فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، تفریحی و تمام نیازهای ضروری یک شهروند در آن دیده شود. امروز تراکم‌فروشی و برج‌سازی بدون توجه به نیازهای مذکور به معنای گرفتن نشاط و روحیه سالم از مردم و قرار دادن شهروندان در دایره غم و ناراحتی است؛ اتفاقی که شهرهای بزرگی همچون تهران در ادوار مختلف با آن دست به گریبان بوده‌اند. مدیران شهری جدید اگر خواهان ایجاد نشاط اجتماعی هستند باید قوانین و مقررات شهرداری را برای فقیر و غنی، شمال شهری و جنوب شهری، بومی و غیربومی یکسان اجرا کنند.
نشاط اجتماعی با تکیه بر غنای فرهنگی و مناسبت‌های آیینی
محمود میرلوحی ـ عضو شورای شهر تهران
یکی از مسئولیت‌هایی که در شورای شهر پنجم تعریف شد، موضوع نشاط اجتماعی در شهر بود و ما تلاش کردیم با برگزاری برنامه‌های مختلف این موضوع را پیگیری کنیم. عوامل مختلفی در ایجاد نشاط اجتماعی در کلانشهرها نقش‌آفرینی می‌کنند، بافت شهر و محله، آلودگی‌های صوتی و هوا، ترافیک، بزهکاری‌های اجتماعی، بی‌‌نظمی، کمبود فضای سبز و... ازجمله دلایلی هستند که می‌توانند زندگی روزانه ساکنان شهر را از نشاط دور کنند. در این میان مدیران شهری می‌توانند با بررسی دقیق مشکلات - که بخشی از آنها ذکر شد- در مسیر ایجاد شهری شاد قدم بردارند، اقداماتی همچون به کارگیری رنگ‌های شاد و نمادهای هنری در فضاسازی‌های شهری، نوسازی بافت‌های فرسوده شهری و گسترش فضاهای سبز مرتبط با زندگی روزمره مانند درختکاری در خیابان‌ها و گذرگاه‌ها و...این امکان را در اختیار مدیران شهری قرار می‌دهد تا مانع دلمردگی شهر و مردمانش شوند. مدیران شهری می‌توانند با تکیه بر غنای فرهنگی و مناسبت‌های آیینی، نشاط اجتماعی را تأمین کنند. در نوروز پیش از کرونا شاهد بودیم که برنامه‌های فکاهی موجب شادی مردم شدند و امیدوارم در شرایط کرونایی نیز برنامه‌های مختلفی برای افزایش روحیه مردم مهیا شود. از نظر بنده با موسیقی‌های ملی، ایرانی، نواحی، لباس‌های محلی، هنر و نقاشی در کنار پیگیری برنامه‌های اجرایی در مسیر کاهش آلودگی‌های شهری و ترافیک می‌توان مردم را به سمت نشاط اجتماعی سوق داد.
