کانون‌های گردوغبار طی یک سال 2 برابر شد
طی یک سال اخیر وسعت کانون‌های بحرانی گردوغبار داخل کشور از 7میلیون هکتار به 14میلیون هکتار رسید
سیدمحمد فخار- خبر‌نگار
کانون‌های بحرانی گردوغبار کشور طی یک‌سال اخیر 2برابر شده و از 7میلیون هکتار در سال99 به 14میلیون هکتار در سال‌جاری رسیده است. براساس پیش‌بینی‌های بلندمدت اقلیمی، گردوغبار، پدیده طولانی مدت آسمان ایران طی 50سال پیش روست. کانون‌های داخلی و خارجی گردوغبار هرسال با وسعت گرفتن خشکسالی و تغییر اقلیم به‌طور چشمگیر افزایش می‌یابند و نرسیدن حقابه تالاب‌ها و خشکیدگی بستر رودخانه‌ها نیز مزید بر علت می‌شود تا شرایط برای شکل گرفتن کانون‌های گسترده‌تر گردوغبار هموار شود. گردوغبار سال‌های اخیر مشکلات زیادی برای بخش‌های مختلف کشور در غرب، شرق، جنوب و گاهی در شمال(البته به ندرت) ایجاد کرده است. هرچند با اقداماتی که در چند سال گذشته انجام شده تا حد زیادی از شدت گردوغبار کاسته شده، اما معضل ریزگردها همچنان مشکل بزرگ ایران است. در 4سال اخیر حدود ۳۷۰میلیون یورو و دلار از صندوق توسعه ملی برای مقابله با گردوغبار هزینه شده، اما این اعتبار امسال به ۲۰میلیون یورو رسیده و البته طی همین 4سال نیز شرایط کانون‌های گردوغبار در ایران وخیم‌تر از گذشته شده است. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد ۳۴.۶میلیون هکتار کانون غبارخیز داخلی شناسایی شده که از این میزان وسعت حدود یک‌میلیون‌و۴۶۰ هزار هکتار مربوط به بستر تالابی است. همچنین ۲۰درصد آن با شدت زیاد و خیلی زیاد است که سرعت آن در استان‌های مختلف متفاوت است. محاسبات مطالعات منشأیابی کانون‌های گردوغبار سازمان حفاظت محیط‌زیست در سال گذشته مشخص کرده است که از این وسعت، سالانه حدود ۴.۲۲میلیون تن غبارخیزی صورت می‌گیرد. اگرچه ستاد ملی مقابله با گردوغبار سال‌هاست اقداماتی برای مقابله با ریزگردها صورت داده، اما این ستاد همواره از سرعت و وسعت کانون‌های گردوغبار عقب مانده است. یکی از آخرین اقدامات ستاد ملی مقابله با گردوغبار، تهیه برنامه ۱۰ساله برای مقابله با کانون‌های داخلی گردوغبار بود که باید وظیفه همه دستگاه‌ها در ۱۰سال منتهی به سال۱۴۱۰ را مشخص کند.
کانون‌های بحرانی گردوغبار در سال99
7میلیون هکتار
کانون‌های بحرانی گردوغبار در سال1400
14میلیون هکتار
بزرگ‌ترین کانون گردوغبار ایران
استان سیستان و بلوچستان
وسعت: 18میلیون هکتار
کانون گردوغبار استان: 5میلیون هکتار
27درصد سیستان و بلوچستان گردوغبارخیز است
وسعت کانون‌های غبارخیز کشاورزی
۴.۵ میلیون هکتار
سهم تالاب‌ها از کانون‌های گردوغبار
1.4میلیون هکتار
اقدامات صورت گرفته 3سال اخیر
۳هزار کیلومتر بادشکن زنده و غیرزنده
۳۰۰کیلومتر لایروبی ورودی تالاب‌ها
۱۱۰هزار هکتار کاشت نهال
۲میلیون هکتار مدیریت چرای دام و قرق
برنامه ۱۰ساله مدیریت کانون‌های گردوغبار
ستاد ملی مقابله با گردوغبار در حال تهیه یک برنامه ۱۰ساله براساس کانون‌های داخلی گردوغبار است. در این برنامه وظیفه تمام دستگاه‌ها در ۱۰سال منتهی به سال۱۴۱۰ مشخص می‌شود. همچنین در آن میزان اعتبار، حجم عملیات، پراکنش کارهایی که باید انجام شود و نوع کارها مشخص می‌شود. این برنامه از سال99 تاکنون تکمیل نشده است.
دستگاه‌های دخیل در مبارزه با ریزگرد
سازمان حفاظت محیط‌زیست
سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری
وزارت جهادکشاورزی
سازمان هواشناسی
سازمان زمین‌شناسی
اعتبارات مقابله با گردوغبار از صندوق توسعه ملی
۳۷۰ میلیون یورو طی 3سال اخیر
20میلیون یورو امسال
30درصد اعتبار سهم مقاوم‌سازی سیستم برق می‌شود
70درصد اعتبار سهم اقدامات محیط‌زیستی می‌شود
کانون‌های جمعیتی در برابر گردوغبار
کرمان
خوزستان
سیستان و بلوچستان
تهران
خراسان‌جنوبی
خراسان رضوی
اصفهان
سمنان
کانون‌های خارجی گردوغبار
۳۰۰ میلیون هکتار
کشورهای غبارخیز اطراف ایران
ترکمنستان
ازبکستان
افغانستان
پاکستان
عراق
سوریه
عربستان
اردن
برنامه مقابله با کانون‌های خارجی
برنامه عملی منطبق با ۳۰۰میلیون هکتار مناطق گردوغبارخیز در دست تهیه است. طبق این برنامه کشورها به ۴ناحیه شمال‌شرقی، شرق، جنوب‌غربی و غرب تقسیم شده‌اند و برای هر یک از کشورها و ناحیه‌ها یک زیر برنامه تهیه می‌شود که قرار است به‌زودی تکمیل شود و برای اجرا در اختیار مسئولان قرار گیرد.
اطلاعات منتشر شده در این گزارش همگی براساس اظهارات احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور و علی محمد طهماسبی بیرگانی، دبیر ستاد ملی مقابله با گردوغبار سازمان حفاظت محیط‌زیست منتشر شده است.
