از «نوای قریه» تا «تیریشکو»

شاید اگر از هر کدام از ما بخواهند نام چند قطعه یا آلبوم موسیقی فولکلوریک و محلی را نام ببریم، همه متفق‌النظر یاد گروه موسیقی «رستاک» بیفتیم؛ گروهی که اصلا با همین سبک محلی‌شان به شهرت رسیدند و دست‌کم به اندازه یک آهنگ محلی برای همه ما آشنا هستند. اما در کنار این گروه که به‌طور تخصصی در حوزه آهنگ‌ها و قطعات فولک کار می‌کنند، ما چندین و چند آلبوم موسیقی جذاب در این حوزه داریم که کمتر شناخته شده هستند؛ از «نوای قریه» که یکی از قدیمی‌ترین آلبوم‌های فولکلوریک به‌حساب می‌آید بگیرید تا آلبوم «تیریشکو» که به تازگی منتشر شده است. در ادامه نگاهی به این آلبوم‌های فولک حال خوب کن می‌اندازیم.

نوای قریه

یکی از شایسته‌ترین و قدیمی‌ترین نماینده‌های ترانه‌های محلی ایران، آلبوم «نوای قریه» است؛ آلبومی که در اواخر دهه70 منتشر شد و شامل 12ترک از تصنیف‌های موسیقی محلی ایران است. این آلبوم که اثری از «ملیحه سعیدی» است و با همخوانی گروه کری متشکل از «حوروش خلیلی»، «اسفندیار قره‌باغی»، «مجید اخشابی» و... ساخته شده، شامل نواهای ماندگاری ازجمله «عزیز بشین به کنارم»، «شاه صنم»، «شیرعلی مردون»، «لیلا بانو»، «هیار هیار»، «دی بلال»، «زلفای یارم بی‌نظیره» و «مجنون نبودم» است. این آلبوم زیبا درمجموع گنجینه‌ای یک ساعته از ترانه‌های محلی ایران به‌حساب می‌آید.

لالایی

بی‌شک یکی از منحصر‌به‌فرد‌ترین آلبوم‌های موسیقی فولکلور ما، آلبوم «لالایی» است؛ آلبوم موسیقی محلی مازندرانی که همانطور که از نامش پیداست، به لالایی‌ها و نوازش‌های مادرانه پرداخته است. این اثر که سال1388روانه بازار موسیقی شده، کاری از گروه «شواش» است که «حوران یوسفی»، «احسان فتحی» و «جمشید نیکوزاد» آواگران آن هستند. «احمد محسن‌پور» هم کار موسیقی این آلبوم منحصر‌به‌فرد محلی را بر عهده دارد. لالایی شامل 10قطعه از لالایی‌ها و نوازش‌های مادرانه مازنی است که با عنوان‌های نوازش و لالایی و همچنین «پیش‌نوازی (صبح)» و «کتولی رایج در سوادکوه» نام‌گذاری شده‌اند.

گیلون وارش

«گیلون وارش» همانطور که از نامش مشخص است، آلبوم فولکلور گیلکی است که به همت «بهرام کریمی» منتشر شده است. این آلبوم که روایتی از موسیقی گیلکی است، حاصل بیش از 10سال فعالیت بهرام کریمی در حوزه زبان و فرهنگ عامه است که با همکاری حوزه هنری رشت در سال1396 منتشر شده است. آهنگسازی و خوانندگی این اثر با خود بهرام کریمی است و در آن می‌توان 10قطعه محلی خطه گیلان ازجمله «سورخِ وهار»، «نوروزبل»، «میرزا»، «پیرمالا و دریا»، «خشتِ پورد»، «ساعت»، «کو کوره کو»، «سارای»، «ویشکا» و «گیلون وارش» را شنید و از شنیدن‌شان لذت برد.

داماهی

اگر چه آلبوم «داماهی»، کاری از گروه موسیقی داماهی تلفیقی از المان‌های موسیقی محلی ایران به‌ویژه موسیقی سواحل جنوب ایران با موسیقی آلترناتیو (غیرمتعارف) است، اما به‌خاطر همان رگه‌های موسیقی جنوبی‌اش، می‌توان آن را در زمره آلبوم‌های موسیقی فولکلور به‌حساب آورد. این آلبوم که سال 1394روانه بازار موسیقی شد، شامل قطعاتی محلی ازجمله «دخترک»، «یارعزیز»، «گوش‌واره» و... است. اگر کنجکاوید درباره اسم این آلبوم بیشتر بدانید، بچه‌های این گروه درباره نام خودشان و اسم آلبومشان اینطور توضیح داده‌اند: «در افسانه‌های جنوب ایران، از ابرماهی بزرگ و زیبایی سخن آمده که در ژرفای آب‌ها می‌زیسته و بومیان به آن «داماهی» می‌گفته‌اند.»

شاباجی

«شاباجی» نام یکی از آلبوم‌های فولکلور است که به موسیقی منطقه مازندران یا همان موسیقی طبری پرداخته. این آلبوم که سال1397 منتشر شده شامل 8قطعه به نام‌های «مقدمه روشا»، «تکنوازی دوتار»، «منظومه فاطمه مسکین»، «نوبهار (نرگس بانو)»، «آواز امیری»، «گل من (قمر)»، «آواز نجما» و «منظومه شاباجی» است. این آلبوم کاری از «ابوالحسن خوشرو» با آهنگسازی فرزندش «بابک خوشرو» است که در آن از سازهایی مثل دوتار، کمانچه و‌ ساز‌بادی خطه طبرستان با نام «لله‌وا» استفاده شده است. راستی تا یادمان نرفته این نکته را هم اضافه کنیم که شاباجی در گویش مازنی، به‌معنای خواهر است.

تیریشکو

در بخشی از جنوب ایران به باران‌های شدید ناگهانی و کوتاه‌مدت «تیریشکو» می‌گویند. حالا این نام علاوه بر اینکه اسم خاص باران‌های موسمی جنوب ایران است، نام یک آلبوم موسیقی محلی هم هست که «حیدو هدایتی»، خواننده بوشهری به تازگی آن را منتشر کرده. این آلبوم بسیار زیبای جنوبی دارای 9قطعه موسیقی به نام‌های «مو سی تو»، «ژولین»، «قطار خالی»، «بید خون»، «مُنگه»، «مُنگه (ورژن گیتار)»، «سو»، «تیفون» و «تیریشکو» است که حیدو هدایتی، حامد هدایتی و احمدرضا شهریاری آهنگسازی آنها را بر عهده داشته‌اند. در تولید این اثر علاوه بر پیانو، گیتار، پرکاشن و ویولن، سازهایی مثل کمانچه و عود هم به‌کار رفته است.

طالبا

«طالبا» نام یکی دیگر از آلبوم‌های فولکلور نواحی مازندران است که حاصل پژوهش‌های چندین و چند‌ساله «جهانگیر نصری اشرفی» در حوزه ادبیات طبری است. «ابوالحسن خوشرو» هم در این اثر شنیداری جذاب، طالباهای مناطق مختلفی چون مناطق مرکزی و سوادکوه، دودانگه ساری، هزار جریب (چهاردانگه)، عالیدره محال ثلاث (غرب مازندران)، کوهپایه‌ها و جلگه‌های مناطق مرکزی، گرجیمحله و آسیابسر را بازخوانی کرده است. این آلبوم شامل 9قطعه است که سال 1396منتشر شده است. اشرفی، پژوهشگر اثر می‌گوید: «طالبا معتبرترین متن از ادبیات طبری در دوره معاصر است که برخی نمونه‌های آن بازگوکننده مبانی دستور و قواعد زبان طبری در زمینه ادبیات و شعر است.»

دینگو مارو

«محسن شریفیان» خواننده، نوازنده و آهنگساز بوشهری سال1393 آلبومی با نام «دینگو مارو» منتشر کرد که می‌توان آن را در زمره آلبوم‌های محلی و فولکلور به‌حساب آورد. در این آلبوم قطعاتی مانند «دینگو مارو»، «گفت و جو»، «ناگهان»، «لیان فلامنکو»، «خیزاب»، «خلخال»، «حیران»، «حصار» و «کناره» وجود دارد که با همکاری گروه «لیان» و «بهنام شهرکی» تولید شده‌اند. دینگو مارو یک نوع بیماری روانی زار است که دریانوردان جنوب را مبتلا می‌کند. درواقع طبق باوری کهن در میان جنوبی‌ها، موجودی نامرئی در انسان حلول می‌کند که راه درمان آن برپایی مجلس قربانی،‌ساز و آواز و اورادخوانی به سبک بومیان آفریقایی است!

می گیلان

یکی دیگر از آلبوم‌های فولکلوری که در حوزه ترانه‌های محلی گیلان منتشر شده، آلبوم «می گیلان (گیلان من)» است؛ آلبومی از «فریدون پوررضا» که در سال1391 منتشر شده و قطعات آن را «حسین حمیدی» تنظیم کرده است. این آلبوم که درمجموع 57دقیقه‌و10ثانیه است، 13قطعه دارد که «صوبه عیده (صبح عید)»، «می گیلان (گیلان من)»، «نی‌لبک تنها»، «رعنا»، «آواز عزیزنگاری»، «ناز بداشته»، «تی تی کو تی تی (ای شکوفه)»، «آسیه خانم»، «آواز هیبت با نی‌لبک»، «کوتر کوه (کبوتر کوه)»، «گول ناز (گل ناز)»، «آواز پشت کوهی» و «حیرون حیرونه» نام این قطعات است.

شاباش

از قدیمی‌ترین آلبوم‌های فولکلور ایرانی می‌توان به آلبوم «شاباش» اشاره کرد؛ آلبوم موسیقی رقص‌های محلی ایران که سال1374 توسط نشر «ماهور» منتشر شد و گردآوری و تنظیم آن با «حسین حمیدی» بود. در این آلبوم شاد 13قطعه موسیقایی از رقص‌های محلی سرتاسر ایران گردآوری شده که در نوع خودش یک اثر ماندگار به‌حساب می‌آید. آهنگ‌های قاسم‌آبادی (گیلان)، مهابادی (کردستان)، شیخ‌خانی و گل (آسوری)، سه‌پا (لرستان)، واغزالی و تره کمه (آذربایجان)، یک قرسه (شمال خراسان)، چوبی (سقز کردستان)، سه‌پا و دِته دِته (بختیاری)، چوبی (بوشهر) و بلوچی ازجمله موسیقی رقص‌های محلی ایران به‌حساب می‌آیند که در آلبوم شاباش گنجانده شده‌اند.