نگاهی به توسعه متروی پایتخت در سال‌های تحریم و کرونا
کارنامه 4 سال مدیریت شهر زیرزمینی تهران
سید محمد فخار- روزنامه نگار
همین روزها چهل‌و‌پنجمین‌ماه مدیریت متروی تهران تکمیل می‌شود. حالا پس از 7600روز از افتتاح متروی پایتخت می‌توان این شهر زیرزمینی را در ابعادی متناسب با ابرشهر بزرگ خاورمیانه تماشا کرد. عملیات ساخت و تجهیز 8خط مترو با همه فراز و‌فرودهایی که طی سال‌های اخیر رخ داده، متوقف نشد. تحریم‌های خارجی که از سال 97به اوج خود رسید، بحران دلار و قطع هرگونه واردات قطعات که در سال98کلید خورد و حتی کرونایی که سال 99، بزرگ‌ترین بحران فراجهانی را سد راه همه فعالیت‌های بشری قرار داد، هیچ‌یک نتوانستند ترمز قطار ساخت و تجهیز شهر زیرزمینی تهران را بکشند و همچنان حفاری‌ها، تجهیزها و افتتاح‌ها ادامه دارد. ابتدای همین هفته بود که ایستگاه شهرک آزمایش در خط ۶ و باقرخان در خط ۷ تکمیل شدند تا در فهرست ایستگاه‌های در حال افتتاح قرار بگیرند. بدین‌ترتیب طی 45ماه اخیر فعالیت متروی تهران، 30ایستگاه مترو تکمیل شده و در چرخه مسافرگیری قرار گرفته است.
5اولویت در 45ماه
علی امام- مدیرعامل شرکت متروی تهران
اگرچه در ماه‌های پایانی این دوره مدیریت شهری قرار داریم اما تمرکز بر کارنامه عملکردی متروی تهران، تصویری روشن برای سنجش و مقایسه این دوره مدیریت شهری و دوره‌های گذشته پیش رو قرار می‌دهد.
از آبان 96تاکنون که مدیریت فعلی شهری بر ساختارهای مترو حاکم شده، البته شرایط بسیار سخت اقتصادی بر کشور حاکم بوده که به گواه و اذعان کارشناسان امر، بی‌سابقه و حادتر از همیشه به‌نظر می‌رسید. در این میان مترو به‌عنوان یکی از ارکان توسعه حمل‌ونقل عمومی، کارنامه‌ای از خود برجای گذاشته که قضاوت در مورد آن را باید به مردم سپرد و شهروندانی که فارغ از تمایلات سیاسی و جناحی می‌توانند در مورد کارهای انجام شده، قضاوت واقعی داشته باشند.
در آبان‌ماه ۱۳۹۶ کادر جدید مدیریت مترو براساس وضع موجود با اولویت‌بندی نیازهای شبکه حمل‌ونقل ریلی پایتخت، چند هدف را نشانه‌گذاری و براساس آن عمل کرد.
رفع نقایص ایستگاه‌های افتتاح شده خطوط مختلف و خصوصاً خط ۷مترو که به لحاظ ایمنی مشکل جدی داشت و درصورت سهل‌انگاری، بازی با جان و امنیت مسافران را در برداشت ازجمله این اولویت‌ها بود. در خط7 نواقصی از قبیل فقدان سیستم سیگنالینگ و یا سامانه‌های تهویه و اطفای حریق، پله‌های فرار، سامانه‌های اصلی و پشتیبان تامین برق واشکال در ریل‌گذاری وجود داشت. بر این مبنا در وهله نخست ایستگاه‌های خط ۷ و حتی برخی ایستگاه‌های خطوط ۳ و ۴ که در حال بهره‌برداری بودند و چنین نواقصی با شدت و ضعف متفاوت در آنها احساس می‌شد، ایمن‌سازی شد و به‌طور استاندارد در اختیار شهروندان قرار گرفت. نکته مهم دیگر، تکمیل و ساخت ایستگاه‌های بیشتر بود. به‌عبارت دیگر به جای احداث و حفر بی‌هدف تونل‌های بیشتر که دغدغه‌های جاری مردم را پاسخگو نبود، بهره‌برداری از ایستگاه‌های نیمه‌تمام در دستور کار قرار گرفت. این ایستگاه‌ها البته در ادوار پیشین مدیریت شهری درصدی تکمیل شده بود اما مسئله قابل‌توجه آنجاست که بدانیم با پیشرفت عملیات ساختمانی هر ایستگاه، نمی‌توان آن را قابل‌بهره‌برداری دانست. به‌عنوان مثال سهم بخش ساختمانی ۵۵ درصد کل عملیات اجرایی احداث یک ایستگاه است و ۴۵درصد باقی مانده را بخش تجهیزات و تاسیسات شامل می‌شود که اتفاقاً هزینه‌های گزاف و کارهای اداری خاص خود را در بردارد. سومین اولویت برنامه‌های مدیریت شهری در حوزه عملیات ساخت‌وساز و توسعه شبکه مترو، اقدامات زیرساختی و بلندمدتی بوده که ثمرات آن در سال‌های آینده به بار خواهد نشست؛ تکمیل و ساخت پایانه‌هایی از قبیل آزادگان، اکباتان و کلاهدوز به همراه تلاش برای طراحی و تولید قطار ملی مترو که عدم‌وابستگی به شرکت‌های خارجی را دربرداشته و حل مشکل کمبود ناوگان حمل‌ونقلی مترو را تا حدود زیادی امکان‌پذیر می‌سازد، ازجمله مهم‌ترین اقدامات است. در کنار این موارد در گام آخر، احداث ۵ پست برق در خطوط مختلف، اضافه کردن ۱۹رام قطار، حرکت به سمت دستیابی به منابع مالی جدید مانند اوراق مشارکت، مناسب‌سازی ایستگاه‌ها برای استفاده معلولان و افراد کم‌توان جسمی و حرکتی، رفع نواقص ۳۰ ایستگاه بهره‌برداری شده و همچنین ایستگاه‌های تازه تاسیس با نصب و راه‌اندازی ۲۸۰ رشته پله‌برقی، ۶۲دستگاه آسانسور و ۷۸ سامانه تهویه هوا، ساخت ۱۲ورودی جدید و اقدام برای توسعه خطوط ۳، ۴، ۶ و ۷ مترو از دیگر تمهیداتی است که به مرور زمان آثار و تأثیرات خود را نشان خواهد داد و شبکه خطوط مترو را به حد و اندازه‌های استاندارد جهانی نزدیک‌تر می‌کنند. در اولویت پنجم پس از توجه اکید به اولویت‌های اجرایی مذکور موارد متعددی همچون ارتقای سیستم‌های نرم‌افزاری مربوط به فعالیت‌های مترویی، راه‌اندازی کمیته ساخت داخل برای بهره‌مندی هرچه بیشتر از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های نیروی کار داخلی و احیای شرکت مجتمع‌های ایستگاهی انجام شد. از همه مهم‌تر طراحی خطوط چهارگانه جدید براساس طرح جامع حمل‌ونقل ریلی پایتخت است که با آغاز عملیات عمرانی نخستین ایستگاه از خط ۱۰ در ایستگاه میدان دریاچه شهدای خلیج‌فارس در منطقه ۲۲ همراه شد. اینها بخشی از تلاش‌های صورت گرفته در این دوره مدیریتی بود که با زحمت خانواده بزرگ متروی تهران و البته پیگیری‌ها و حمایت‌های مدیران ارشد شورای شهر و شهرداری تهران حاصل شده است.
