چالش کیفیت در بازار تایرهای سنگین

صنعت لاستیک در سال‌های گذشته صنعتی رو به رشد بوده و اگرچه بخشی از نیاز بازار تایر کشور با واردات تامین می‌شود اما تولیدات داخلی به‌ویژه در بخش تایر خودروهای سواری سهم عمده بازار را به‌خود اختصاص داده‌اند. تعرفه 40درصدی واردات لاستیک سبک از 2‌سال پیش از یک‌سو و افزایش قیمت ارز از سوی دیگر، عملا فضای زیادی برای رقابت و انتخاب باقی نگذاشته، زیرا معدود تایرهای وارداتی با قیمت‌های بسیار بالایی به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد. اما در بخش لاستیک سنگین عمده بار مصرف هنوز بر دوش واردات است. آمارها نشان می‌دهد 80درصد تایر سنگین مورد نیاز کشور با واردات تامین می‌شود و تولیدکنندگان داخلی با وجود تلاش‌های انجام شده و سیاست‌های حمایتی نظیر افزایش مقطعی تعرفه واردات، هنوز در این بخش آمارهای قابل‌ توجهی نداشته‌اند.
تعرفه 26درصدی واردات لاستیک سنگین در سال97 پس از اعتراض وسیع کامیون‌داران مورد تجدیدنظر قرار گرفت و دوباره به 5درصد بازگشت و واردات همچنان با همین تعرفه در حال انجام است اما شرایط در این بخش هنوز آرام نیست. مشکلات تامین و توزیع لاستیک سنگین در روزهای اخیر صدای اعتراض کامیون‌داران را بلند کرده است. دبیر کانون انجمن‌های صنفی کامیون‌داران کشور در گفت‌و‌گو با خبرگزاری‌ها از مشکلات بازار لاستیک گفته و به‌نظر می‌رسد آنچه صدای اعتراض این صنف را بلند کرده این‌بار نه‌قیمت، بلکه کیفیت تایرهای موجود در بازار اعم از وارداتی و تولید داخل است. احمد کریمی با اشاره به اینکه عمده واردات را تایرهای چینی تشکیل می‌دهد، اعلام کرده در 40سال گذشته شاهد کاهش کیفیت لاستیک‌های تولید داخلی بوده‌ایم و تداوم این مشکلات امنیت جانی کامیون‌داران را تهدید می‌کند. تولیدکنندگان داخلی معتقدند محصولاتشان با بالاترین استانداردهای اروپایی تولید می‌شود.

تولید با استانداردهای اروپا
انتقاد دبیر انجمن صنفی کامیون‌داران از کیفیت تایرهای تولید داخل با واکنش انجمن تولیدکنندگان تایر درباره کیفیت لاستیک‌های تولید داخل کشور مواجه شد. دبیر این انجمن در گفت‌و‌گو با همشهری گفت: تایرهای سنگین رادیالی که در کشور در حال تولید است با تکنولوژی تایر کونتینانتال آلمان تولید می‌شود و کسانی که از کیفیت لاستیک‌های تولید داخل کشور انتقاد دارند باید بگویند کدام تکنولوژی از این بالاتر است؟ مصطفی تنها افزود: مشخص نیست منتقدان برای این ادعا کدام معیار را مبنای سنجش قرار داده‌اند که تایر سنگین تولید داخلی در آن ضعف داشته و این سنجش و مقایسه با کدام نوع از محصولات انجام شده است؟ به‌گفته این مقام صنفی تولیدات داخلی علاوه بر رعایت استانداردهای بین‌المللی و حفظ کیفیت، به لحاظ کمیت نیز در حال ارتقاست و درحال حاضر بیش از 30درصد تقاضای بازار را در زمینه تایرهای رادیال پوشش می‌دهند که در ماه‌های آینده تا 60درصد نیز خواهد رسید.

در تایرهای بایاس مازاد داریم و در رادیال، کمبود
هم‌اکنون ۶ کارخانه تایرسازی شامل کیان‌تایر، ایران‌تایر، لاستیک پیروزی، بارز، دنا و آرتاویل‌تایر، تولیدکننده لاستیک سنگین بایاس (نخی) هستند. در زمینه تایرهای بایاس تولید به قدری زیاد است که مازاد تولید وجود دارد. تنها در این زمینه گفت: تولید لاستیک‌های بایاس به قدری زیاد است که شرکت‌ها در فروش محصولاتشان مانده‌اند. در این نوع تایر هم‌اکنون به این دلیل که بازار کشش ندارد ظرفیت مازاد و معطل هم در کارخانه‌ها وجود دارد و کارخانه‌ها به محض اینکه کششی در بازار ببینند ظرفیت تولید خود را افزایش خواهند داد. اما تولید تایرهای رادیال تنها در کارخانه‌ بارز انجام می‌شود و شرکت آرتاویل‌تایر به تازگی خط تولید لاستیک رادیال سنگین را بهره‌برداری کرده است. تنها در این زمینه گفت: تایر رادیال تاکنون در یکی از کارخانه‌ها (بارز)تولید می‌شد که ظرفیت تولید این کارخانه سال گذشته حدود ۱۸درصد نسبت به سال۹۸ افزایش داشته و تاکنون ۳۰درصد از تقاضای بازار را تامین کرده است، اما خط تولید تایر رادیال از سال گذشته در یکی دیگر از کارخانه‌ها (آرتاویل‌تایر) نیز راه‌اندازی شد. با این‌ حال استفاده از کل ظرفیت تولید این کارخانه‌ نیز به‌گفته تنها، ۵۰ تا ۶۰درصد نیاز کشور را تامین می‌کند و بین ۴۰ تا ۵۰درصد تقاضای بازار باید با واردات تامین شود.

واردکنندگان: آمارهای تولید درست نیست
واردکنندگان اما به صحت آمار تولید اعتقادی ندارند و معتقدند تولید داخل بیش از ۲۰درصد سهم بازار را در اختیار ندارد. دبیر انجمن واردکنندگان لاستیک در گفت‌وگو با همشهری در این زمینه گفت: در 5سال‌ اخیر تولیدکنندگان همواره از افزایش تولید گفته‌اند درحالی‌که همان سهم 30درصدی اعلام شده از سوی آنها نیز جای تردید دارد. سیدمحمد میرعابدینی، ضمن انتقاد از سیاست‌های دولت درزمینه واردات، مشکلات کنونی را ناشی از تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌های نادرست در زمینه تعیین مبنای ارز و تامین آن برای واردکنندگان می‌داند که قاچاق و ورود محصولات بی‌کیفیت را افزایش داده است. این مقام صنفی تحریم‌ها را دلیل تغییر مبدا واردات و پر شدن بازار از تایرهای چینی دانست و افزود: در شرایط تحریم خرید از کشورهای اروپایی که درگذشته مبدا واردات ما بودند امکانپذیر نیست. میرعابدینی چندماه پیش نیز در زمینه مشکلات تامین و همچنین افزایش قیمت لاستیک در بازار کشور هشدار داده و اعلام کرده بود که به‌دلیل عملکرد متناقض دولت در زمینه تامین ارز و اعطای ارز دولتی به برخی واردکنندگان خاص، انگیزه‌ای برای واردات در نزد بسیاری از واردکنندگان وجود ندارد و واردات تقریبا متوقف شده است. او هشدار داده بود که این مشکل 3 تا  4 ‌ماه دیگر خودش را با کمبود و افزایش شدید قیمت در بازار نشان می‌دهد. به‌نظر می‌رسد این اظهارات اکنون به حقیقت پیوسته است.

مشکلات توزیع
نبود نظارت بر توزیع و تامین تایر نیز یکی از شکایت‌های کامیون‌داران است که معتقدند نابسامانی در این بخش افزایش قیمت لاستیک را با وجود کاهش نرخ ارز به دنبال داشته است. از سال۹۷ و به‌دنبال اعتراض کامیون‌داران به نابسامانی بازار لاستیک، توزیع تایر سنگین از طریق سامانه انجام می‌شود که وزارت صمت برای بارگذاری اطلاعات تایرهای وارداتی و تولیدی طراحی کرده است. این سامانه تا زمانی که تفاوت بالایی در نرخ لاستیک‌های حواله‌ای با لاستیک‌های بازار آزاد را در خود داشت، با استقبال مناسب رانندگان و کامیون‌داران مواجه شد؛ اما از ابتدای سال۹۷ که با تصمیم هیأت دولت، ارز دولتی (دلار ۴۲۰۰تومانی) واردات لاستیک حذف و ارز نیمایی جایگزین آن شد، روند صدور حواله رانندگان هم به مرور کمتر شد. سوءاستفاده تعدادی از واردکنندگان که واردات لاستیک را با ارز دولتی انجام داده اما آن را به اسم واردات با ارز نیمایی فروختند و همچنین افزایش تدریجی اختلاف نرخ ارز نیمایی و دولتی سبب شد بار دیگر مشکلاتی برای کامیون‌داران و رانندگان خودروهای سنگین باری و مسافری ایجاد شود که تنها شامل قیمت نیست و کمبود و تنوع پایین سایز و برند و محدودیت تعداد را نیز شامل می‌شود.
دبیر انجمن تولیدکنندگان با ابراز بی‌اطلاعی از مشکلات سیستم توزیع گفت: اطلاعات تولید شرکت‌ها و آمار خرید و فروش همچنان با اطلاعات کامل و به‌صورت شفاف در سامانه بارگذاری می‌شود و انجمن تولیدکنندگان بیش از این در زمینه توزیع اشراف و مسئولیت ندارد و در عین حال گزارشی مبنی براین‌که در بازار مشکلاتی وجود داشته باشد هم دریافت نکرده‌ایم.