آب؛ مسئله مهم یزدی‌ها

سمیه گلابگیریان-خبرنگار

استان یزد در فلات مرکزی ایران از جمله استان‌های وسیع و کویری کشور محسوب می‎شود که کمتر از 40 درصد آن را اراضی بیابانی و بیش از 60 درصد آن را مراتع که عمدتا از نوع متوسط و ضعیف هستند،‌ تشکیل می‎دهد. متوسط بارندگی سالانه در این استان بین 50 تا 100 میلیمتر است و از این نظر جزو خشک‌ترین استان‌های کشور به شمار می‌آید. از طرفی حداکثر حرارت ثبت شده در این استان 55 درجه سانتیگراد بالای صفر بوده به طوری که سالانه 3000 میلی‌متر تبخیر آب از آن گزارش شده است.
جمعیت استان بر اساس آخرین سرشماری مربوط به سال 95 بیش از یک میلیون و 138 هزار نفر است که درصد قابل توجهی از آن را مهاجران غیربومی و اتباع خارجی عمدتاً از کشورهای همسایه شرقی تشکیل می‌دهند. در حال حاضر استان یزد دارای 10 شهرستان و حدود پنج هزار روستا است که تعداد 1323 روستای آن دایر و بقیه به جهت مهاجرت ناشی از عواملی مانند خشکسالی متروک شده است. یزد یکی از سرزمین‌های باستانی و دارای میراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن و ادوار مختلف تاریخی با قدمت سه هزار سال است.
استان‌ یزد از لحاظ‌ کنش‌های‌ فرهنگی‌ نیز جالب‌ توجه‌ است. رفتارهای‌ فرهنگی‌ مردم‌ کانون‌ گوناگونی‌هاست‌ و از یزد به عنوان سرزمین همزیستی ادیان یاد می‌شود و مسلمان، زرتشتی، کلیمی و یهودی زندگی مسالمت آمیزی در کنار یکدیگر دارند.
با تمام این اوصاف چالش‌های متعددی سد راه توسعه پایدار این استان است که از مهمترین آنها می‌توان به مسئله آب و بحران خشکسالی اشاره کرد. معضلی که دو دهه گریبانگیر مردمان این دیار شده است و نقشی اساسی در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و حتی سیاسی استان دارد.
استان یزد در حاشیه کویر مرکزی ایران همواره در خط مقدم بی‌آبی قرار داشته و از بحرانی‌ترین استان‌های کشور از نظر منابع آب دردسترس بوده است. مقام معظم رهبری نیز در آخرین سفرشان به یزد فرمودند: « من میدانم مسئله‌ی مهم استان یزد، مسئله‌ی آب است.» «سیدمسعود عظیمی»  معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار یزد نیز یکی از مهمترین و بزرگترین مشکلات توسعه صنعتی و اقتصادی استان را کم‌آبی عنوان و اظهار می‌کند: تامین آب واحدهای صنعتی، همچنان بزرگترین مشکل یزد به شمار می‌رود به طوری که دستگاه‌های ذی‌ربط به جای مسئولیت‌پذیری و مسئولیت‌آفرینی، متقاضی را موظف به پیدا کردن آب مورد نیاز می‌کنند.
وی همچنین تمایل سرمایه‌گذاران به استقرار در دشت یزد _ اردکان را بزرگترین مشکل یزد پس از معضل کم آبی ذکر می‌کند و ادامه می‎دهد: این ظرفیت به دلیل استقرار تعداد زیاد صنایع همگن و غیرهمگن از نظر شاخص‌هایی مانند ظرفیت جمعیتی، بیولوژیکی، ساختار شهری، تعداد کارگران و سطح کاری تقریباً اشباع شده است. عظیمی اضافه می‌کند: متاسفانه سرمایه‌گذاران تمایل زیادی نسبت به سرمایه‌گذاری در پهنه‌های جدید نشان نمی‌دهند و شاهد تمرکز بیش از حد واحدهای صنعتی در این دشت هستیم. معاون استاندار تامین نشدن برق صنایع را هم از دیگر مشکلات در توسعه صنعتی استان عنوان و بیان می‎کند: برای مصارف سنگین و بعضاً در برخی از واحدها حتی برای تامین کمتر از یک مگاوات برق مشکل داریم. البته مشکل آب تنها محدود به صنایع نیست بلکه مشکل حادتر از اینهاست و یزد در تامین مشکل آب آشامیدنی مردم هم با بحران روبرو است به طوری که «محمدمهدی جوادیان زاده» مدیر عامل آب منطقه‌ای یزد می‌گوید: یزد روی خط مرزی تأمین آب حرکت می‌کند. مدت‌ها است زنگ خطر آب در استان به صدا در آمده و به مرحله هشدار رسیده است.  وی ادامه می‌دهد: اکنون در وضعیتی هستیم که اگر مصرف آب افزایش یابد، از شرایط تأمین آب دور می‌شویم. تاکنون تأمین آب استان بسیار سخت بوده و با کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما، سخت‌تر هم شده است. نگرانی فعلی این است که در آینده‌ای نزدیک، آب موجود با همین کیفیت‌ پایین و یا متوسط را هم نداشته باشیم. جوادیان یادآور می‌شود: سال‌ها است برخی مناطق یزد از آب شیرین‌کن‌ها استفاده می‌کنند و مدت‌ها است که مردم در حال استفاده از ایستگاه‌های برداشت آب در مناطق مختلف شهری هستند. مردم شرایط آب شهرشان را پذیرفته‌اند ولی در عین حال، منتظرند آب انتقالی به این شهر برسد تا مشکل کیفیت آب در استان حل شود و امید به زندگی افزایش یابد. علاوه بر «کمبود و بحران شدید منابع آب»، قریب 50 عنوان چالش اساسی توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان در رابطه با توسعه پایدار در این استان احصاء شده که «شیوع برخی بیماری‎ها مانند سرطان و مرگ و میر ناشی از آن»، «توسعه نامتوازن یزد و عدم توجه به علم و فناوری»، «چرایی و دلایل فقدان سرمایه‌گذاری بزرگ و کلیدی در سالیان اخیر» و «میراث فرهنگی و توسعه شهری توریستی» از جمله آنهاست. «احتمال برخورد خرده فرهنگ‌ها خصوصا در مناطق حاشیه‌ای» نیز به دلیل اسکان مهاجران کار غیربومی و به ویژه اتباع خارجی از دیگر این چالش‌هاست که برخی شهروندان یزدی به آنها اشاره دارند و از دولت سیزدهم خواستار رسیدگی عاجل به آنها هستند.
محمد اسلامی یکی از شهروندان یزد مهمترین مشکل شهرش را کیفیت بد آب آشامیدنی عنوان می‎کند و به خبرنگار همشهری می‌گوید: متاسفانه سال‌هاست مسئولان وعده اجرای خط دوم انتقال آب را می‌دهند ولی هر سال مشکلات تامین اعتبار را مطرح می‌کنند و خط اول انتقال آب به یزدنیز هر از گاهی مورد تعرض کشاورزان استان اصفهان قرار می‌گیرد و مردم یزد به ویژه در فصول گرم سال با کیفیت بد و فشار ضعیف آب مواجه‌اند.
وی یکی دیگر از مشکلاتی که عزم دولتمردان برای ساماندهی آن را می‌طلبد، وجود اتباع خارجی و مهاجران غیربومی که منجر به بروز اختلافات خرده فرهنگی در یزد می‌شود، ذکر می‌کند و می‌گوید: متاسفانه صنعتی بودن یزد باعث هجوم مهاجران متقاضی شغل به این دیار و بروز برخی آسیب‌های اجتماعی ناشی از تمایز فرهنگ‌ها شده است. این شهروند یزدی ساماندهی این موضوع را تنها با تصمیمات کلان می‌داند و می‌گوید: متاسفانه آسیب‌هایی مانند اعتیاد و بیکاری جوانان، نزاع‌های درون محله‌ای، تضعیف فرهنگی و مسائلی از این قبیل نشات گرفته از تضادهای فرهنگی در این بخش است و علی رغم احترام یزدی‌ها به مهاجران غیربومی و مهمان‎نوازی آنها بعضاً شاهد بروز برخی مشکلات هستیم. یک فعال و کارشناس گردشگری در یزد هم به آسیب‌های ناشی از کرونا به این صنعت پاک و درآمدزا برای استان و کشورمان اشاره و بیان می‎کند: هرچند پس از جهانی شدن بافت تاریخی شهر یزد شاهد بارقه‎های امید استقبال گردشگران خارجی به این دیار کهن بودیم اما بروز کرونا خسارات جبران ناپذیری به این صنعت وارد کرد.
وی با گلایه از تحقق نیافتن وعده‌های دولتمردان و حمایت نشدن از بخش‌های آسیب دیده صنعت گرشگری، می‌گوید: نگران دوران پسا کرونا هستیم زیرا نمی‌توانیم نیرویی برای جبران این خسارت‌ها و ضرر و زیان داشته باشیم.
شهروند دیگری به گرانی‎های افسار گسیخته سال‌های اخیر اشاره و عنوان می‌کند: متاسفانه دولتمردان اهتمام لازم را برای مهار تورم ندارند و هر روز شاهد کوچکتر شدن سفره مردم هستیم. 
وی کرونا را از یک طرف و گرانی‌ها را از سوی دیگر باعث به تنگ آمدن مردم در خلا تصمیمات اساسی دولتمردان می‌داند و اظهار می‌کند: بسیاری از مردم نسبت به آینده زندگی خود و سیاست‎گذاری دولت آینده ناامید هستند و لازم است دولت آینده برای اعتماد از دست رفته مردم تلاش کند.