واکسن‌هایی با مجوز زودتر از موعد

زهرا خلجی- خبرنگار

  روند ساخت واکسن برای مقابله با بیماری همه‌گیر کووید-19، در تاریخ یک رکورد جدید به جای گذاشت. تا پیش از این، ساخت واکسن علیه بیماری‌های واگیردار، سال‌ها به طول می‌انجامید، اما شیوع کووید-19و فلج شدن زندگی شخصی، اجتماعی و اقتصادی منجر شد تا دانشمندان در این زمینه انقلابی به پا کنند. ساخت واکسن از سوی کشورها و شرکت‌های مختلف البته در مقطعی شکل رقابت به‌خود گرفت. واکسن‌ها با سپری کردن 3فاز کارآزمایی بالینی و دریافت نتیجه قابل انتظار می‌توانند تأییدیه بگیرند و مجاز به استفاده عمومی شوند. فاز سوم یا همان مرحله آخر تنها راهی است که می‌توان با اطمینان آماری، نتیجه گرفت که آیا واکسن می‌تواند از بروز عفونت جلوگیری کند و تا چه میزان مؤثر است. در این فاز، گروه بسیار بیشتری از افراد با ژنتیک‌های مختلف مورد آزمایش قرار می‌گیرند. آزمایش فاز 3همچنین می‌تواند عوارض جانبی ظریف‌تری از واکسن را تشخیص دهد. همین موضوع سبب شد تا کشور روسیه تصمیم بگیرد، برای ثبت‌نام خود به‌عنوان نخستین سازنده واکسن علیه کووید-19، در میانه‌های فاز سوم کارآزمایی بالینی، اوایل شهریور سال گذشته، آن را ثبت کرده و مجوز استفاده اضطراری دریافت کند. به این ترتیب، تزریق واکسن اسپوتنیک‌وی با اعلام اثربخشی بیش از 92درصدی روی 40هزار داوطلب بدون عارضه جانبی دور از انتظار، از اوایل آبان99با اولویت معلمان و کادر درمانی روسیه، آغاز شد. با پایان فاز سوم و انتشار جزئیات فازهای مختلف کارآزمایی در مجله علمی لنست، مشخص شد که سازمان بهداشت جهانی بی‌جهت به این واکسن که هم‌اکنون اثربخشی آن به اثبات رسیده است، مجوز استفاده اضطراری نداده است. ابتدا رهبران آمریکا و چین در تلاش بودند تا اثربخشی واکسن اسپوتنیک‌وی را زیر سؤال ببرند و آن را پروپاگاندای پوتین می‌دانستند، اما با استفاده این واکسن در بسیاری از کشورها و اثبات اثربخشی آن با کمترین عوارض جانبی، اسپوتنیک‌وی به یک واکسن محبوب تبدیل شد.  در شرایط فعلی در دنیا بیش از 30واکسن در حال سپری کردن مراحل کارآزمایی بالینی هستند. تاکنون از تمام واکسن‌های دنیا، تنها 8واکسن تمام فازهای آزمایشی را پشت سر گذاشته‌اند که شامل مدرنا و فایزر ساخت آمریکا، آسترازنکا ساخت انگلیس و سوئد و همچنین چند واکسن چینی می‌شود. واکسن‌های چینی هم به رد شدن از قوانین معمول واکسن متهم شده‌اند. یکی از واکسن‌های ساخت این کشور که نامش فاش نشده است در فاز آزمایشی به کارکنان شرکت ملی نفت چین تزریق شد؛ درحالی‌که واکسن دیگری که احتمالا سینوفارم است در همین مرحله به افراد حاضر در ارتش این کشور تزریق شد. با این حال، سینوفارم مدت‌هاست که در چین و بسیاری از کشورهای دنیا ازجمله ایران مورد استفاده قرار گرفته و به‌تازگی نیز سازمان بهداشت جهانی آن را با اثربخشی 76تا 84درصدی مورد تأیید قرار داده است.