همشهری در گفت‌وگو با کارشناسان به پرسش‌هایی درباره دلایل متوقف شدن واکسیناسیون علیه کرونا و بلاتکلیفی برای تزریق دوز دوم پاسخ داد
ادامه واکسیناسیون در انتظار محموله های جدید
گزارش‌های به‌دست آمده ازبرخی استان‌ها، از پایان ذخایر برخی واکسن کرونا یا اتمام آن در چند روز آینده حکایت دارد
مریم سرخوش- خبرنگار
موجودی واکسن کرونا صفر شده است؟ این پرسشی است که در روزهای گذشته فراوان شنیده می‌شود. آنهایی که با وجود قرار گرفتن در گروه واکسیناسیون، همچنان در نوبت نشسته‌اند، آنها که دوز اول را تزریق کرده‌اند و از وقت دوز دوم‌شان گذشته است و آنها که در انتظار رسیدن گروه واکسیناسیون‌شان هستند، همه نگرانند. خبرهایی که از مراکز سلامت و بهداشت به گوش می‌رسد، حکایت از متوقف شدن واکسیناسیون دارد؛ چراکه واکسن جدیدی وارد نشده است و همه اینها در شرایطی است که واکسن‌های داخلی هم هنوز به تولید انبوه نرسیده‌اند. اواخر اردیبهشت بود که در برخی از مراکز استان‌ها، اعلام شد موجودی واکسن کرونایشان صفر شده است، تعدادی از استان‌ها هم اعلام کردند، موجودی‌شان در حال تمام شدن است. آنها در انتظار واردات محموله جدید نشسته‌اند. 28 اردیبهشت بود که معاون فنی گمرگ اعلام کرد، از 15 بهمن تا 26 اردیبهشت ماه، 5 میلیون و 647 هزار و 800 هزار دوز واکسن وارد کشور شده است. بر اساس اعلام این مسئول، بخشی از این واکسن‌ها از کشورهای روسیه، چین و هند و همچنین سهمیه کوواکس از ایتالیا و کره جنوبی وارد کشور شده است. از آن تاریخ تنها یک محموله دیگر 100 هزار دوزی واکسن اسپوتنیک وی از روسیه در سیزدهم خرداد وارد کشور شد که بر اساس آمارهای وزارت بهداشت تاکنون 5 میلیون 747 هزار و 800 دوز آن تزریق شده است.
حالا مسئولان وعده می‌دهند در روزهای آینده محموله های دیگری به ایران برسد. با این همه گفته می‌شود موجودی واکسن‌های خارجی در بیشتر استان‌های کشور ازجمله تهران یا تمام‌شده یا رو به اتمام است. دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز نخستین مرکزی بود که با صدور اطلاعیه‌ای از توقف واکسیناسیون کرونا تا اطلاع ثانوی خبر داد؛ هر چند علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا توقف تزریق واکسن کرونا در کشور را رد کرده و گفته اوایل هفته گذشته قرار بود یک محموله واکسن شامل 3میلیون دوز از یکی از کشورها وارد شود، اما با تأخیر مواجه شده است. براساس اعلام او، تا رسیدن محموله جدید واکسینه شدن گروه‌های سنی پرخطر ادامه خواهد داشت. البته تزریق دوز اول برای سالمندان بالای 70سال بسیار کند انجام می‌شود و دوز دومی‌ها هم باید فعلا منتظر فراخوان وزارت بهداشت بمانند. پیش از این سخنگوی سازمان غذا و دارو اعلام کرده بود که تا پایان خرداد 7میلیون واکسن وارد کشور می‌شود؛ هر چند که این اتفاق را منوط به تحقق وعده‌ها دانسته است؛ سرنوشتی که برای قرارداد 60میلیون دوزی با اسپوتنیک‌وی روسیه هم تکرار شده است. به‌گفته کیانوش جهانپور، هیچ‌کدام از قراردادهای قبلی چه با اسپوتنیک و چه با کشورهای دیگر، تا امروز ضریب تحقق ۱۰۰درصدی یا حتی ۵۰درصدی نداشته و همه در ارسال واکسن به نوعی تأخیر دارند.
بلاتکلیفی دوز دوم و تجویز واکسن‌های ترکیبی
گروهی که دوز اول واکسن را تزریق کرده‌اند و زمان تزریق دوز دوم‌شان طولانی شده، نگران ایمنی ایجاد شده بدن‌شان هستند، اما وزارت بهداشت در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که «تأخیر چندروزه تا چند هفته و برای برخی از واکسن‌ها تا چند ماه، تأثیری بر اثربخشی و ایمنی‌زایی واکسن ندارد.» حالا در این شرایط، برخی پیشنهاد استفاده از واکسن‌های ترکیبی را می‌دهند؛ یعنی دوز اول و دوم از 2شرکت متفاوت تولید‌کننده واکسن تزریق شود. آنها این راه‌حل را تنها چاره‌کار برای جبران کمبود واکسن می‌دانند. در میان تمام واکسن‌های مورد استفاده در ایران، واکسن‌های سینوفارم، بهارات و آسترازنکا در دوز اول و دوم مشترک هستند و افرادی که دوز اول را خارجی زده‌اند، دوز دوم را می‌توانند ایرانی دریافت کنند؛ این همان موضوعی است که سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا هم به آن اشاره می‌کند. به‌گفته او، در تیرماه، 3 تا 5میلیون دوز واکسن داخلی تولید می‌شود و در مرداد‌ماه این عدد به 10میلیون دوز می‌رسد. براساس آمار رسمی وزارت بهداشت، تاکنون 4میلیون و 203هزارو784نفر دوز اول واکسن را دریافت کرده و تنها 619هزارو795نفر دوز دوم را تزریق کرده‌اند. همه اینها در شرایطی است که خطر شیوع جهش‌های جدید کرونا مثل ویروس هندی و آفریقایی جدی‌تر شده و تعداد شهرهای قرمز در جنوب‌شرقی کشور افزایش یافته است. مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا درباره تغییر نوع واکسن با توجه به کمبودهایی که در کشور به‌وجود آمده است به همشهری می‌گوید: «این مسئله مبنای علمی دارد؛ چراکه هر دو واکسن سینوفارم و برکت ویروس غیرفعال شده یا کشته شده کرونا هستند. با توجه به این شرایط کسانی که دوز اول را سینوفارم زده‌اند، می‌توانند در دوز یادآور برکت تزریق کنند. این مسئله حتی درباره واکسن اسپوتنیک‌وی هم صادق است؛ یعنی اگر دوز اول از این واکسن ترزیق شده، دوز دوم را می‌توانند واکسن مشترک پاستور – کوبا بزنند.»
کاهش اثربخشی در دوز دوم
در این میان، براساس اعلام حمید سوری، رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا، هم‌اکنون بیشترین واکسنی که در دنیا استفاده می‌شود، واکسن آسترازنکاست، پس از آن واکسن‌هایی مثل فایزر و بایوتک قرار می‌گیرند. سینوفارم، اسپوتنیک‌وی و سینوواک هم از سوی 20، 30کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند. در دوز اول و دوم مهم این است که هر دو واکسن از یک پلتفرم باشند؛ یعنی دوز دوم واکسن بهارات می‌تواند سینوفارم باشد و مرحله بعدی تزریق اسپوتنیک، آسترازنکا درنظر گفته شود. این اپیدمیولوژیست در پاسخ به این سؤال که فاصله میان دوز اول و دوم چقدر روی ایمنی افراد تأثیر می‌گذارد هم به همشهری می‌گوید: «هر چه فاصله زمانی بین تزریق 2دوز واکسن بیشتر شود، دیگر نمی‌توان گفت که دوز دوم، یادآور است، بلکه دوز شروع‌کننده خواهد بود.»
استان‌ها در انتظار واکسن
خبرهایی که از برخی استان‌ها به گوش می‌رسد، نشان‌دهنده توقف واکسیناسیون به‌دلیل نبودن واکسن است. امرالله مردانی، رئیس مرکز بهداشت شرق اهواز به این موضوع اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید که از اواسط هفته گذشته، واکسیناسیون در این بخش، متوقف شده است: «تنها تعداد محدودی واکسن برای تزریق به بیماران خاص موجود داریم که درصورت مراجعه آنها ترزیق خواهد شد.» پیمان فیضی، روابط‌عمومی علوم‌پزشکی خراسان‌شمالی هم از اتمام سهمیه این استان برای واکسیناسیون علیه کروناویروس در روزهای آینده خبر می‌دهد: «سهمیه ما در مرکز استان نزدیک به صفر است. در بقیه شهرستان‌ها هم تعداد محدودی واکسن موجود است. روند واکسیناسیون متوقف نشده، اما اگر محموله جدید وارد نشود، در روزهای آینده، سیر واکسیناسیون متوقف می‌شود.» در همدان هم با وجود اینکه واکسیناسیون همچنان ادامه دارد، اما وضعیت تزریق دوم منوط به وارد شدن محموله جدید و البته فراخوان رسمی وزارت بهداشت است. آرش نظیمی، سخنگوی علوم‌پزشکی اصفهان هم توضیح‌هایی به همشهری می‌دهد: «برای تزریق نوبت اول با کمبود مواجه هستیم، سرعت واکسیناسیون براساس پیش‌بینی‌ها صورت نگرفته است. البته در تزریق دوز دوم برای برخی واکسن‌ها مشکلی نداریم و به‌عنوان مثال برای سینوفارم دوز دوم حفظ شده و در زمان نوبت افراد تزریق می‌شود، اما درباره واکسن‌هایی مثل اسپوتنیک روس نوبت دوم به‌دست ما نرسیده است.»
اتمام موجودی واکسن سینوفارم در تهران
در تهران هم وضعیت به همین صورت است. امیرعلی فریدون‌فر، رئیس مرکز بهداشت شرق تهران، به همشهری می‌گوید که ورود محموله‌ها با تأخیر مواجه شده است و واکسن سینوفارم دیگر موجود نیست؛ به همین دلیل تزریق دوم آن فعلا انجام نمی‌شود. البته او این توضیح را می‌دهد که تأخیر چند روزه در تزریق دوز دوم، تأثیری در ایمنی‌زایی ایجاد نمی‌کند. به‌گفته او، مقدار بسیار کم موجودی برخی واکسن‌ها در دوز دوم هم برای بیماران خاص درنظر گرفته خواهد شد و برای سالمندان هم‌اکنون نوبت دوم تزریق نمی‌شود. مسئول یکی از مراکز بهداشت در تهران هم که نخواست نامش را اعلام کند، به همشهری می‌گوید که تا یکی، دو روز آینده، موجودی واکسن به صفر می‌رسد؛ هر چند خبرهایی به گوش می‌رسد که احتمالا تا پایان هفته محموله جدیدی وارد شود. این خبر را یک منبع آگاه در هلال‌احمر هم تأیید می‌کند، اما می‌گوید که ورود این محموله فعلا با مشکل مواجه شده است: «از یک هفته پیش محموله جدید واکسن از مبدا به سمت ایران با مشکل بارگیری مواجه شده است، اما در تلاش هستند تا در روزهای آینده این مشکل برطرف شود.» از جای دیگری هم خبر رسیده که محموله جدید واکسن از طریق هلال‌احمر به‌زودی وارد کشور می‌شود. پیش از این از طریق این ارگان، 2محموله یک میلیون دوزی واکسن و یک محموله 400هزار دوزی واکسن وارد شده است. هلال‌احمر، با یکی از کشورها، برای واردات 10میلیون دوز قرارداد دارد که با میزان محموله وارد شده تاکنون، 7میلیون‌و600هزار دوز دیگر باقی مانده است.
