یادداشت
مبنا و مشروعیت حاکمیت در اندیشه‌های امام انتخاب مردم بود
محمدتقی فاضل میبدی- عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم
اصل، مبنا و مشروعیت حاکمیت در اندیشه‌های امام بر انتخاب مردم استوار بود. بر این اساس اگر انتخاب مردم قوی و درست باشد نظام نیز بر سر جای خود قوی است و اگر انتخاب مردم کمرنگ باشد، نظام نیز تضعیف می‌شود. امام تاروپود نظام عقلایی را به انتخاب مردم می‌دانست و در همین راستا در قانون اساسی نیز هیچ نهاد انتصابی وجود ندارد. این اندیشه حتی به قبل از پیروزی انقلاب و زمانی که ایشان در پاریس مستقر بود بازمی‌گردد. در آن مقطع امام در پاسخ به شکل حکومت آینده ایران، به‌عبارت «جمهوری‌های رایج دنیا» اشاره کرد؛ پاسخی که بسیار جالب بود؛ یعنی همانطور که در دنیا انتخابات آزاد وجود دارد، احزاب رقابت می‌کنند و آزادانه به بحث و معرفی کاندیدای خود می‌پردازند. بنابراین آنچه در اندیشه‌ها و آرای امام مشهود است تأکید بر جمهوریت نظام بود. به همین ترتیب در سال‌های نخست انقلاب، همه‌‌چیز از قانون اساسی گرفته تا مجلس و ریاست‌جمهوری بر اساس آرای مردم و انتخابات شکل گرفت.
در آن ایام اساس کار، دعوت به مشارکت فعال مردم در انتخابات بود و از هر چه بر این مهم سایه می‌انداخت جلوگیری می‌شد؛ چراکه امام نیز ملاحظات و دقت بسیاری در این باره داشتند. حساسیت امام بر حضور حداکثری مردم در انتخابات تا حدی بود که گاهی به اشخاص و نهادهایی که در قم یا دیگر نقاط، نگاه قیم‌‌مآبانه به مردم داشتند تندی می‌کردند. به طور مثال ایشان به جامعه مدرسین در همین زمینه هشدار داده بودند. البته در زمان حیات ایشان نیز برخی مخالف این نگاه امام بودند. مخالفان این دیدگاه امام جمهوریت و آرای مردم را قبول نداشتند و آن را مغایر با اسلام می‌دانستند و طرفدار جمهوری مشروعه بودند. نکته دیگر اینجاست که امام باور داشت که مشروعیت نظام از آرای مردم سرچشمه می‌گیرد. بعدها تقسیم‌بندی‌هایی با عنوان مقبولیت و مشروعیت انجام شد که در اندیشه‌های امام جایگاهی نداشت. هر نظام زمانی می‌تواند رسما به‌عنوان نظام تلقی شود که مردم آن را انتخاب کرده باشند. وقتی امام اشاره داشتند که شکل نظام شبیه «جمهوری‌های رایج دنیا»ست، مقصود این بود که ما سراغ متن روایت‌ها نخواهیم رفت؛ چراکه به طور مثال تفکیک قوا در شرع وجود ندارد و شکل حکومت، امری عرفی است. یقینا امام به این مسئله اعتقاد داشت و مشروعیت و مقبولیت را یکی و از سوی مردم می‌دانستند؛ موضوعی که بارها بر آن تأکید کرد و در کلام و آثار مکتوب ایشان نیز مشخص و مشهود است.
در همینه زمینه :
