سایه گونه هندی کرونا بر سر افغانستان

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

  بالارفتن آمار ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در افغانستان طی روزهای گذشته، به نگرانی‌ها از احتمال شیوع موج سوم این بیماری دامن زده است. این روزها خیلی از بیمارستان‌های افغانستان به‌ویژه درکابل، مملو از بیماران مبتلا به کروناست. در این میان، از آنجا که بسیاری از مبتلایان گفته‌اند اخیرا از هند یا پاکستان برگشته‌اند، پزشکان و مسئولان نگران شیوع گونه هندی کرونا در افغانستان هستند.
آمار ابتلای روزانه که تا هفته گذشته به حدود 500 مورد رسیده بود، در روزهای اخیر بیشتر هم شده و به 800مورد در روز رسیده است. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود به‌دلیل محدودیت تجهیزات تست‌گیری و نبود سیستم یکپارچه ثبت آمار، ارقام واقعی خیلی بیشتر از این میزان باشد. از سوی دیگر، خیلی از مبتلایان ترجیح می‌دهند در خانه بمانند و به مراکز درمانی مراجعه نکنند و درنتیجه درآمارها جایی پیدا نمی‌کنند. شاید به همین دلیل است که افغانستان در بین کشورهای جهان از نظر تعداد مبتلایان کرونا رتبه 104را دارد. تاکنون بیش از 69هزار نفر در این کشور، به این بیماری مبتلا شده و بیش از 2800نفر نیز جان خود را از دست داده‌اند.
طبق اعلام وزارت بهداشت افغانستان، تجهیزات مورد نیاز برای تست گونه  B.1.617.2 کرونا که نخستین بار در هند مشاهده شده در این کشور وجود ندارد. به همین دلیل این وزارتخانه اعلام کرده که هنوز نمی‌تواند افزایش شمار مبتلایان را به شیوع این گونه در افغانستان نسبت دهد.
دستگیر نظری، سخنگوی وزارت بهداشت افغانستان تأیید کرده که اگر گونه هندی در این کشور شیوع پیدا کند، افغانستان با مشکل جدی روبه‌رو خواهد شد. به گزارش روزنامه گاردین، او گفته است: «ما هم‌اکنون 1500تخت آی‌سی‌یو در کشور داریم و این امکان وجود دارد که نهایتا آن را به 3500تخت افزایش بدهیم.»

نبود برنامه
سازمان بهداشت جهانی، نظام سلامت افغانستان را یکی از ناکارآمدترین‌ها در جهان ارزیابی می‌کند. با وجود پیشرفت‌های اخیر و کمک‌های گسترده بین‌المللی، دولت همواره در ارائه خدمات درمانی به مردم ناتوان بوده است. افغانستان طی دهه‌ها همواره با شیوع بیماری‌های واگیر مختلف مانند مالاریا، سل و وبا دست به گریبان بوده و حالا کرونا بار مضاعفی بر دوش نظام سلامت این کشور گذاشته است. به‌نظر می‌رسد دولت افغانستان طرح و برنامه‌ منسجمی برای جلوگیری از گسترش شیوع کرونا در دست اجرا ندارد. کابل، شهر پرجمعیتی که 6میلیون نفر ساکن آن هستند نیز از این قاعده مستثنی نیست. البته عجیب نیست که در یک کشور درگیر جنگ، جایی که هر هفته مردم عادی هدف حملات مرگبار قرار می‌گیرند و جان آنها دائما در معرض تهدید قرار دارد، مهار کرونا در اولویت آخر قرار داشته باشد.
بیش از یک سال پیش در ابتدای همه‌گیری کرونا، وقتی دولت افغانستان قرنطینه سراسری را اعمال کرد، اقتصاد این کشور آسیب جدی دید و نرخ بیکاری به‌ویژه در بین کارگران روزمزد روند افزایشی گرفت. فقر تا آنجا پیش رفت که خیلی از افراد مجبور شدند به تکدی‌گری رو بیاورند.
یکی از پزشکان بیمارستان افغان-ژاپن، بزرگ‌ترین مرکز درمانی در غرب کابل، با ابراز نگرانی از وضعیت فعلی به گاردین گفت: « در طول 2هفته گذشته شاهد افزایش چشمگیر بیماران بوده‌ایم که بسیاری از آنها نیازمند اکسیژن هستند. خیلی از مراجعان به تازگی از هند برگشته‌اند یا با افرادی که به این کشور سفر کرده‌اند در ارتباط بوده‌اند.» به‌گفته او، اعمال قرنطینه ضروری است و دولت باید پروازهای بین هند و افغانستان را متوقف کند.
درحالی‌که در هفته‌های گذشته خیلی از کشورهای جهان پروازهای خود را به هند متوقف کردند، برخی پروازهای بین دهلی و کابل همچنان به‌طور منظم ادامه دارد. پزشکان بیمارستان مرکزی کابل که همه تخت‌های آن اشغال شده نیز می‌گویند همه بیمارانی که حال وخیمی دارند اخیرا به هند سفر کرده بودند. در این بیمارستان روزانه 10نفر فوت می‌کنند.
در بیمارستان افغان-ژاپن، تعداد بیماران مراجعه‌کننده خیلی بیشتر از ظرفیت این مرکز است. روزانه بیش از 100بیمار به بخش بیماران سرپایی مراجعه می‌کنند که تست بیش از 60نفرشان مثبت است. مراجعان این بیمارستان حتی قادر نیستند راه بروند؛ آنها یا توسط همراهان شان یا با آمبولانس و تاکسی به بیمارستان منتقل شده‌اند. اتاق‌ها شلوغ است و تخت‌هایی که بیماران آنها بهبود پیدا کرده‌اند یا فوت شده‌اند، به سرعت مهیا می‌شوند تا بیماران جدید را در خود جای بدهند. بیشتر بیماران هم‌اکنون از دستگاه ونتیلاتور استفاده می‌کنند. یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها تهیه اکسیژن است و مسئولان بیمارستان تلاش دارند تا سهمیه بیشتری دریافت کنند. کارشناسان معتقدند؛ با اینکه هنوز کمبودی در این زمینه وجود ندارد، اما درصورت افزایش بیماران، نظام درمان افغانستان با چالش جدی روبه‌رو می‌شود.

وضعیت بیمارستان‌های خصوصی
در سوی دیگر پایتخت، بیمارستان خصوصی الحیات که بخش کرونا اخیرا در آن افتتاح شده، ظرفیت بستری 10بیمار را دارد. بیماران در این مرکز برعکس بیمارستان‌های دولتی که هزینه‌های آن رایگان است، روزانه باید بین 3هزار تا 5هزار افغانی (27تا 45دلار) پرداخت کنند.
دکتر جواد نوروزی، یکی از مسئولان بیمارستان می‌گوید: « با توجه به محدودیت مراکز درمانی دولتی در خدمت‌رسانی به بیماران کرونا، بیمارستان‌های خصوصی پا پیش گذاشته‌اند. ما هم‌اکنون شاهد اوج گرفتن موج سوم کرونا هستیم. 2هفته پیش خانواده‌ها تعطیلات عید فطر را کنار هم جشن گرفتند و از آن زمان، آمار رو به افزایش گذاشته است.» همزمان با این تعطیلات، خیلی از مردم افغانستان که در کشورهای دیگر ازجمله هند زندگی می‌کنند، به خانه برگشتند تا عید را در کنار خانواده خود جشن بگیرند.

   واکسیناسیون در افغانستان
تاکنون 573هزار نفر در افغانستان دست‌کم یک دوز واکسن کرونا دریافت کرده‌اند. بیش از 96هزار نفر نیز به‌طور کامل واکسینه شده‌اند که 0.3درصد جمعیت 39میلیون نفری این کشور را شامل می‌شود. واکسیناسیون کرونا از اواسط بهمن سال گذشته در کابل آغاز شد. نخستین محموله واکسنی که وارد افغانستان شد، آسترازنکای تولید هند بود که به‌عنوان بخشی از برنامه کوواکس-برنامه توزیع عادلانه واکسن کرونا در جهان- تحویل مقامات این کشور شد. در ادامه، واکسن سینوفارم چین نیز به برنامه واکسیناسیون افغانستان اضافه شد. مسئولان این کشور پیش‌بینی کرده‌اند تا پایان سال 2022، 60درصد از مردم خود را واکسینه کنند. موضوع جالب توجه در برنامه واکسیناسیون افغانستان، رویکرد متفاوت طالبان به این طرح است. این گروه که همواره در گذشته مخالف واکسیناسیون علیه بیماری‌هایی مانند فلج اطفال بود و آن را توطئه غرب می‌دانست، در اقدامی بی‌سابقه اجازه داده تیم‌های درمانی در مناطق تحت کنترل طالبان به مردم واکسن کرونا بزنند. برخی کارشناسان معتقدند؛ این رویه به‌منظور کسب وجهه با نیت قدرت‌طلبی در آستانه خروج نیروهای نظامی غربی از افغانستان، در پیش گرفته شده است.