نگاه
20برابر شدن سیلاب‌ها در 20سال
هوشنگ جزی- مدیرکل آبخیزداری و کنترل خاک سازمان جنگل‌ها
براساس اعلام سازمان حفاظت محیط‌زیست، از 421مورد سیلاب اتفاق افتاده از سال 1330تا 1380 نزدیک به 74درصد آن تنها مربوط به سال‌های 1360تا 1380 می‌شود. یعنی در فاصله سال‌های 60تا 80 میزان سیل 20برابر شده است. کارشناسان معتقدند، هم‌اکنون با تغییر رفتار بارش در کشور مواجه هستیم. از لحاظ زمانی و مکانی نیز بسیاری از مناطق کشور که بارش‌های بسیار مطلوب داشتند با کاهش بارش مواجه شدند و در مناطقی که بارش کمتر بود مانند بخش‌های کویری، بارش‌های با شدت زیاد در کوتاه‌مدت رخ داده است.
در مناطقی که هیچ‌گاه سابقه سیلاب نداشتیم حالا مشاهده می‌کنیم که هر سال سیل جاری می‌شود. مانند یزد، خراسان جنوبی، ایلام و سیستان‌وبلوچستان. این مناطق متوسط بارندگی سالانه‌شان تنها 100میلی‌متر است. جالب آنکه بارندگی در این مناطق در مدت کوتاه به‌صورت رگباری رخ می‌دهد. گاهی هم یک‌بار بارش سالانه در این مناطق رخ می‌دهد که نتیجه آن سیلاب و خسارت است. رفتارهای بارشی نیز مربوط به تغییر اقلیم است. امسال نیز خشکسالی شدید داریم. اما بارها با اخبار سیل مواجه خواهیم شد. چون با مشکل بهره‌برداری از زمین و خاک مواجه هستیم. تغییر کاربری زمین، ضعیف شدن پوشش گیاهی، ساخت‌وسازهای نامناسب در مکان‌های حفاظتی، بی‌توجهی به بهره‌برداری مناسب از آب‌های زیرزمینی و متوقف شدن پروژه‌هایی که به نگهداشت آب و جلوگیری از تبخیر آن منتهی می‌شود، باعث شده است، اندک بارش‌های سالانه ایران به جای اینکه به نعمت تبدیل شود، بحران باشد. همین اقدامات منجر شده است که هر سال هم با بحران سیلاب و هم بحران خشکسالی روبه‌رو شویم. به همین دلیل در 10سال آینده نیز شاهد تداوم بحران آب و تخریب سرزمین، فرونشست زمین و به‌طور کامل تخریب غیرقابل بازگشت خاک مواجه خواهیم بود.
به‌طور متوسط سالانه حداقل 30سانتی‌متر فرونشست زمین در ایران رخ می‌دهد. همدان، تهران، ورامین، کرمان و بسیاری از شهرهای کشور با فرونشست شدید زمین مواجه‌اند. اما در مورد تهران نکته قابل توجه آن است که فرونشست زمین، بحران زلزله را تشدید می‌کند. دشت‌های مشهد و قزوین هم با این مشکل روبه‌رو هستند. در شمال کشور هم زمین در حال نشست است و تمام کشور در 10سال آینده با این بحران روبه‌رو خواهد شد. بی‌تردید یکی از تهدیدهای بزرگ سرزمین در 10سال آینده، ایجاد فروچاله‌های عظیم و فرونشست زمین در کشور است که بسیاری از زیرساخت‌ها را نابود و مناطقی را غیرقابل سکونت خواهد کرد. ظرف چند سال اخیر ۴۰۰ هزار نفر از خوزستان به سمت شمال کشور مهاجرت کرده‌اند. براساس آمارهای دولتی، تاکنون ۵۲ درصد از ساکنان سیستان‌وبلوچستان به‌دلیل خشکسالی از این استان به شمال کشور به‌ویژه استان گلستان مهاجرت کرده‌اند.
