مستاجر نمی‌خواهید؟
بهاره خسروی
از چند هفته دیگر که امتحانات دانش‌آموزان به ایستگاه پایانی برسد و تعطیلات تابستانی مدارس از سر گرفته شود، بازار جابه‌جایی‌ها و اجاره مسکن حسابی داغ می‌شود.
باید برای پیدا کردن یک خانه به اندازه وسع کفش آهنین به پا کرد و محله‌ها و خانه‌های زیادی را از زیر پاشنه گز کرد. اما در تهران قدیم، برای خانواده‌های پرجمعیت آن دوره، ماجرا مثل امروز پیچده و عجیب نبود. در تهران قرن سیزدهم ۱۲ هزار و ۴۳۰ خانه شخصی موجود بود که هریک از آنها به‌طور متوسط ۹ اتاق داشت.
در ۷ هزار و ۲۰۰ خانه اجاره‌ای که سهم هریک به‌طور تقریبی ۸ اتاق بود، به‌طور متوسط ۱۰ نفر زندگی می‌کردند. از این تعداد ۱۲۴ هزار و ۳۰۰ نفر در خانه‌های شخصی ساکن و ۷۲ هزار نفر اجاره‌نشین بوده‌اند. کمتر از نصف جمعیت شهر اجاره‌نشینان و نصف بیشتر آن صاحبخانه بودند. شرایط اجاره خانه مثل امروز به ارزش و قیمت، قدمت و محله و نوسانات بازار گره نخورده بود. اجاره‌های خانه‌های دربست از ماهی یک تا ۲ تومان، ۲۵ قران برای یک خانه ۳ تا ۴ اطاقه بود. اجاره یک اتاق و صندوقخانه بین ۳ تا ۸ قران و بهترین آن ۹ قران بود.
گاهی اوقات حتی زیرزمین و انبار و نیمچه اتاقی هم به‌عنوان ضمیمه از ملک نصیبشان می‌شد. البته بعضی‌ها از پرداخت همان مختصر اجاره اتاق هم معاف می‌شدند و خانه را دربست اجاره می‌کردند و بعد اتاق‌ها را اجاره می‌دادند و بعضی اوقات هم علاوه بر بی‌اجاره شدن اتاق خودشان، مبلغی هم نصیبشان می‌شد.
اما جالب‌تر از اینها پیدا کردن خانه بود. مستأجرانی که دنبال اجاره یک اتاق بودند در کوچه‌ها دوره می‌افتادند و در خانه‌ها را به صدا در می‌آوردند که «مستأجر نمی‌خواهید؟» یا «اتاق خالی دارید؟» تا بالاخره یک نفر قبول کند که خانه‌اش را به شخص متقاضی اجاره دهد.
