جغرافیای جمعیتی ایران

به پیشنهاد سازمان ثبت احوال کشور و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی 30 اردیبهشت مصادف با روز ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری به عنوان «روز ملی جمعیت» در تقویم رسمی کشور به ثبت رسیده است. در سیاست‌های کلی جمعیت به مواردی مانند پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج و... اشاره شده است. این سیاست‌ها در حالی ابلاغ شده‌اند که چند روز پیش مشاور عالی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفته بود حدود 3 دهه‌ است نرخ رشد جمعیت کشور روند نزولی به خود گرفته و این نرخ در سال 98 به کمتر از یک درصد رسیده و در سال‌های نه‌چندان دور به صفر می‌رسد. چند دهه پیش نرخ رشد جمعیت‌ کشور حدود 3درصد بود یعنی جمعیت سالانه حدود 3درصد نسبت به سال قبل افزایش می‌یافت، اما از اواخر دهه۶۰ از این درصد کاسته شد، در سال 98 برای اولین بار به کمتر از یک درصد رسید و سال گذشته هم به 6/0 درصد کاهش یافت.  در میان استان‌های کشور برخی چون گیلان،‌ مازندران و مرکزی به عنوان‌ استان‌های پیر شناخته می‌شوند به این معنا که جمعیت سالمند در آن‌ها بالاست، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی استان‌ها مانند کردستان، کرمانشاه، قزوین، کرمان، چهارمحال و بختیاری و فارس هم حرکت به سمت سالمندی را شروع کرده‌اند.  در برخی استان‌ها مانند همدان نرخ رشد جمعیت منفی شده است در حالی که سیستان‌وبلوچستان همچنان با بیشترین نرخ ثبت ولادت، جوان‌ترین استان ایران شناخته می‌شود.  نکته دیگر اینکه در سال‌های اخیر و در میان 2 سرشماری 90 تا 95 نسبت جمعیت شهری و روستایی به سرعت در حال تغییر است و علاوه بر مهاجرت، الحاق روستاها به شهر یا ارتقای آن‌ها به شهر مانند آنچه در اصفهان و مرکزی یا دیگر استان‌ها شاهد بودیم، موجب کاهش جمعیت روستایی شده است.  با این همه در سمنان و مازندران تجربه‌های خوبی از مهاجرت معکوس بر این تناسب تاثیر گذاشته و آرام آرام نسبت جمعیت در حال تغییر به سمت افزایش جمعیت روستایی است؛ تجربه‌ای که شاید بتواند مورد استفاده استان‌های دیگر هم قرار گیرد. 

خراسان جنوبی
جمعیت خراسان جنوبی بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 95 انجام شده 768 هزار و 898 نفر است. از کل جمعیت استان 453هزار و 827 نفر معادل 59 درصد در نقاط شهری و 318 هزار و 70 نفر معادل 41 درصد در نقاط روستایی سکونت دارند. متوسط رشد سالانه جمعیت استان نسبت به سال 1390 معادل 98/0 درصد در طی این سال‌ها بوده است. در طبقه‌بندی جمعیت استان بر حسب گروه‌های عمده سنی در سرشماری سال 1395 به ترتیب رده سنی صفر تا 4 سال با 84هزار و 973 نفر که که معادل 1/11درصد و با رده سنی 25 تا 29 سال با 73هزار و 152 نفر معادل 5/9درصد بیشترین جمعیت را در استان دارند.

خراسان‌رضوی
جمعیت خراسان‌رضوی بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن که در سال 95 انجام شد 6 میلیون و 343 هزار و 501 نفر است که 5/8درصد از جمعیت کل کشور را تشکیل می‌دهد. متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت استان در سال‌های 90 تا 95 معادل 43/1درصد است که در این 5 سال به طور متوسط سالانه تعداد 88 هزار و 20 نفر به جمعیت استان اضافه شده. با توجه به تعداد 4میلیون و 700هزار و 924 نفر جمعیت شهرنشین در استان ضریب شهرنشینی 1/73درصد و جمعیت روستایی 9/26درصد است. توزیع جمعیت در گروه‌های عمده سنی در استان بیانگر وجود 9/26 درصد جمعیت در گروه سنی صفر تا 14 سال، 5/67 درصد در گروه سنی 15 تا 44 سال و بیش از 6/5 درصد در گروه سنی 65 سال و بیشتر است. میانگین سنی جمعیت استان 29 سال است.

خراسان شمالی
جمعیت خراسان شمالی طبق سرشماری نفوس و مسکن سال 95 حدود 864 هزار نفر است که سالانه ۱۴هزار نفر به جمعیت این استان افزوده می‌شود. 36/48درصد معادل ۵۳۸ هزار و ۲۰۶ نفر در خراسان شمالی شهرنشین هستند و بر اساس آخرین آمار جمعیت روستانشین استان ۴۲۰ هزار و ۸۶۴ نفر است. شهرستان بجنورد با جمعیت بیش از ۳۶۰ هزار و ۱۲۲ نفر بیشترین و شهرستان گرمه با ۲۸ هزار و ۳۲۸ نفر کمترین جمعیت استان را دارد. همچنین ۲۶۲ هزار و ۱۴۲ نفر از  جمعیت استان را کودکان و نوجوان زیر ۱۵ سال، ۲۵۱ هزار و ۱۲ نفر را جمعیت جوان ۱۵ تا ۲۹ سال و ۵۲ هزار و ۴۸۷ نفر را سالمندان تشکیل می‌دهند.

سیستان و بلوچستان
سیستان و بلوچستان بر اساس آخرین آمارها با ۶۷درصد جمعیت زیر ۳۰سال جوان‌ترین و ۳درصد جمعیت بالای ۶۵سال کمترین سهم سالمندی را در کشور دارد. بر اساس سرشماری نفوس و مسکن، جمعیت این استان با ۱۹ شهرستان به ۲ میلیون و ۷۷۵ هزار و ۱۴ نفر شامل ۷۰۴ هزار و ۸۸۸ خانوار می‌رسد. یک میلیون و ۳۴۵ هزار و ۶۴۲ نفر از مجموع آمار استان در نقاط شهری سکونت دارند و جمعیت روستایی هم یک میلیون ۴۲۷ هزار و ۳۳۲ نفر است. این استان همچنین رتبه نخست در نرخ باروری بیش از 3فرزند و همچنین بیشترین نرخ خام ثبت کل ولادت با ۳۵ در هر هزار نفر جمعیت را دارد. بررسی آمارهای جمع‌آوری شده از سرشماری نشان می‌دهد رشد جمعیت در سرشماری 90 تا 95، 5/9 درصد افزایش داشته است.

مازندران
مازندران به دلایل متعدد یکی از استان‌های پرچالش در حوزه جمعیت است. سکونت دائمی حدود 3 میلیون و 300 هزار نفر جمعیت در این استان که هجدهمین جایگاه از نظر مساحت را دارد موجب شده مازندران چهارمین استان پرتراکم کشور باشد. چالش دیگر جمعیتی استان روند رو به سالمندی آن است. مازندران با حدود 400 هزار سالمند که 12درصد جمعیت این استان را تشکیل می‌دهد پس از گیلان دومین استان سالمند کشور است. از سوی دیگر نیز جمعیت جوان طی سال‌های اخیر کاهش یافته به طوری که از 1/34 درصد جمعیت استان در سال 1385 به 27/23 درصد جمعیت در سال 95 رسید. نرخ باروری نیز پایین‌تر از میانگین کشور است و در کاهش فرزندآوری نیز پس از گیلان دومین استان کشور است. نسبت جمعیت شهری به روستایی این استان نیز تقریبا برابر است. بیش از 43 درصد جمعیت ساکن حدود 3 هزار روستای مازندران هستند. طی یک دهه اخیر با توسعه زیرساخت‌های روستایی مهاجرت معکوس در برخی نقاط استان آغاز شد و جمعیت روستاها نزدیک به 100 هزار نفر بیشتر شد. 

گلستان
جمعیت کل گلستان یک میلیون و ۸۶۸ هزار و ۸۱۹ نفر است که سهم 33/2 درصدی از جمعیت کل کشور را شامل می‌شود. متوسط رشد سالانه جمعیت بین 2 سرشماری سال 90 و 95 در هر سال 01/1 درصد میزان شهرنشینی در استان 27/53 درصد یعنی معادل ۹۹۵ هزار و ۶۱۵ نفر است. این استان از نظر شاخص شهرنشینی جایگاه سی‌ام کشوری را دارد. شاخص روستانشینی در استان 3/46 درصد معادل ۸۷۱ هزار و ۵۴۶ نفر است و 2/4 درصد جمعیت روستانشینان کشور در گلستان زندگی می‌کنند. در سرشماری 95، ۱۴۵هزار نفر معادل ۸ درصد جمعیت استان سالمند شناسایی شدند که براساس اعلام سازمان بهزیستی استان و هرم‌های سنی حاصل از سرشماری طی سال‌های آینده به ۱۰ درصد می‌رسند.

کرمانشاه
کرمانشاه حدود 2میلیون نفر جمعیت دارد که ۶۰درصد از این جمعیت در کرمانشاه و ۴۰درصد در سایر شهرستان‌های استان زندگی می‌کنند. بیش از ۷۰درصد جمعیت استان شهرنشین و حدود ۳۰درصد روستایی هستند.  کرمانشاه از نظر جمعیتی رتبه سیزدهم را بین استان‌های کشور را دارد و 4/2 درصد از جمعیت کشور در کرمانشاه زندگی می‌کنند.متوسط نرخ رشد جمعیت استان در سال 2/1درصد و تعداد جوانان ۱۸ تا ۲۹سال در کرمانشاه ۵۰۳هزار نفر است. باتوجه به افزایش سن جوانی به ۱۸ تا ۳۵ سال برآورد می‌شود در حال حاضر بیش از ۶۵۰هزار جوان در استان داشته باشیم. در واقع جمعیت جوان در حال حاضر معادل ۲۵درصد جمعیت استان است. ۱۹۵ هزار سالمند بالای ۶۰ سال در استان زندگی می‌کنند که بیش از ۱۰درصد جمعیت را شامل می‌شوند و این چالشی جدی و غیرقابل انکار برای استان طی سال‌های آینده است.

قم
قم بیشترین درصد جمعیت شهری را در کشور دارد. بر اساس سرشماری سال95 جمعیت این استان یک میلیون و 292 هزار و 283 نفر است که 6/1 درصد از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده. از این تعداد 2/95درصد جمعیت شهرنشین و 8/4درصد جمعیت روستایی است. جمعیت زیر 15سال قم 26درصد، جمعیت سالخورده 5درصد و جمعیت بالقوه فعال 69درصد است. میانگین سنی قم 29سال و 2سال کمتر از میانگین کشور است. این مسأله جوان‌تر بودن جمعیت استان نسبت به میانگین کشوری را نشان می‌دهد. نرخ رشد جمعیت در قم حدود 10درصد بیشتر از شاخص کشوری است. متوسط رشد سالانه جمعیت در استان 33/2درصد و 2برابر میانگین کشور است و قم در این زمینه رتبه پنجم را در کشور دارد. با وجود اظهارنظر مسئولان قم درباره پدیده مهاجرت معکوس، برآورد مرکز آمار حکایت از کاهش درصد جمعیت روستایی استان در سال‌های آینده دارد. احتمالا تاسیس 2 شهرستان جدید برآورد مرکز آمار را تغییر دهد.

کردستان
کردستان یک میلیون و ۶۰۳ هزار و ۱۱ نفر جمعیت دارد که از این تعداد ۲۷درصد روستایی و ۷3درصد را جمعیت شهری تشکیل می‌دهد. متوسط رشد سالانه جمعیت استان 42/1درصد است که از این نظر کردستان در جایگاه دوازدهم کشور قرار دارد. ۲۴ درصد جمعیت استان جوان هستند و کردستان از نظر شاخص جوانی جمعیت در جایگاه ۲۴ کشور قرار دارد. نسبت جوانی در کردستان از سال ۷۵ تا ۹۵ از ۴۳ به ۲۴ درصد در سال 95کاهش یافته که این روند نشان از حرکت کردستان به سمت سالمندی است. با وجود این ۶۵ درصد جمعیت استان در سن ۱۵ تا ۶۰  سال قرار دارند که ظرفیت خوبی برای کار و فعالیت محسوب می‌شود. در سرشماری 95 تعداد ۴۷۱۳۱۰ خانوار در استان وجود داشته که از این میزان ۷۱/۶درصد در نقاط شهری و ۲۸/۴ در نقاط روستایی ساکن  بوده‌اند. بانه و مریوان شهرستان‌های جوان هستند و بیجار سروآباد و سنندج کم‌ترین سهم را از سن جوانی استان دارند. 

یزد
جمعیت استان یزد بر اساس آخرین سرشماری در سال 95، یک میلیون و ۱۳۸ هزار و ۹۶ نفر شامل ۹۷۱ هزار و ۳۵۵ نفر جمعیت شهری و بقیه جمعیت روستایی است. بر اساس همین سرشماری، جمعیت جوان استان یعنی فاصله سنی ۱۵ تا ۲۴ سال ۱۶۵ هزار و ۳۷۲ نفر و جمعیت میانسال استان فاصله سنی ۲۵ تا ۶۴ سال،  ۵۹۹ هزار و ۱۲۳ نفر است. جمعیت بزرگسال استان یعنی افراد  ۶۵ سال و بالاتر هم به ۶۶ هزار و ۸۸۸ نفر می‌رسد.  بر اساس افق ۱۴۰۰ استان، یک میلیون و ۲۵۸ هزار نفر جمعیت پیش‌بینی شده است که از این تعداد یک میلیون و ۸۵ هزار نفر جمعیت شهری و بقیه جمعیت روستایی هستند.

البرز
طبق سرشماری سال 95 البرز 2میلیون 712 هزار و 400 نفر جمعیت دارد که معادل 3درصد جمعیت کل کشور است، اما با توجه به اینکه سالانه بین 40 تا 80 درصد به جمعیت استان اضافه می‌شود و میزان رشد سالانه جمعیت در این استان با 3/4 درصد بالاتر از نرخ کشوری است، پیش‌بینی می‌شود جمعیت استان از مرز 3  میلیون نفر هم گذشته باشد. 93 درصد از جمعیت البرز را شهرنشینان شکل داده‌اند و بقیه جمعیت استان در روستاها زندگی می‌کنند. جمعیت شهری استان بالاتر از متوسط کشور است. گروه سنی 30 تا 64 ساله با 49 درصد بالاترین سهم از جمعیت در بین گروه‌های سنی استان را دارد. پس از آن گروه سنی 15 تا 29 ساله با 24درصد، گروه سنی صفر تا 14 سال با 21 درصد و گروه سنی 65 سال به بالا 6 درصد جمعیت قرار گرفته است. جوان‌ترین شهرستان استان اشتهارد و پیرترین شهرستان طالقان و علت پیری طالقان کوچ جوانان این شهرستان به اشتهارد است.

فارس
در فارس به عنوان یکی از 5 استان پرجمعیت کشور روند رشد جمعیت مطلوب نیست و در کلانشهر شیراز با کاهش 9/9درصدی روبه‌رو بوده است. جمعیت و نیروی انسانی جمعیت فارس بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 95 حدود ۴ میلیون و ۸۵۱ هزار نفر بوده که از این تعداد 70 درصد ساکن نقاط شهری و 29 درصد ساکن نقاط روستایی و در حدود یک درصد غیرساکن هستند. فارس با میانه سنی ۳۰ سال دوازدهمین استان پیر کشور محسوب می‌شود و جمعیت میانسال استان در مقایسه با سایر گروه‌های جمعیتی حدود ۴۷ درصد جامعه را تشکیل می‌دهند. 1/30 درصد از جمعیت استان نیز جوانان هستند و تعداد جمعیت سالمند استان بیش از 460 هزار نفر است. این امر به معنای آن است که تقریبا یک دهم جمعیت فارس در رده سنی سالمندان قرار دارند. اگر این موضوع را در کنار کاهش رشد جمعیت قرار دهیم فارس رفته رفته به سمت پیری می‌رود.

کهگیلویه و بویراحمد
کهگیلویه و بویراحمد در سال 95 دارای ۷۱۳هزار و۵۲ نفر جمعیت بود. جمعیت نقاط شهری استان از 346 هزار و626 نفر در سال 90 به 397هزار و461نفر درسال 95رسیده است. یاسوج به‌عنوان مرکز استان بیشترین رشد جمعیت را داشته یعنی جمعیت آن از 108هزارو505نفر در سال 90 به 134هزارو532نفر در سال 95 رسیده. در کهگیلویه و بویراحمد 397هزارو461نفر (7/55 درصد) ساکن نقاط شهری هستند و 314هزارو9 نفر(1/44 درصد) در نقاط روستایی سکونت دارند. جمعیت شهری استان در فاصله 10 ساله از سال 85 تا 95، 95هزارو269نفر معادل 1/8 درصد اضافه شده و 16هزارو516نفر  معادل 1/8 درصد از جمعیت روستایی و غیر ساکن کاسته شده است. جمعیت کهگیلویه و بویراحمد جوان است زیرا ۱۹۵هزارو۲۴۷ نفر در گروه سنی صفر تا ۱۴ سال، ۴۸۴هزارو۹۹۵ نفر در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال و تعداد ۳۲هزارو۸۴۶ نفر بیش از ۶۴ سال سن دارند. از کل جمعیت استان کهگیلویه و بویراحمد، 6/4 درصد سالخورده و گروه سنی بالای ۶۴ سال را تشکیل می‌دهند.

آذربایجان غربی
آذربایجان غربی به واسطه بافت جمعیتی خاصی که دارد و شامل قومیت‌های مختلف است، اغلب نرخ رشد بالاتری در مقایسه با استان‌های همجوار خود دارد. این نرخ رشد در سال‌های اخیر تقریبا با نرخ متوسط کشوری برابر شده و از جمعیت سه و نیم میلیون نفری استان حدود یک میلیون و 200 هزار نفر در ارومیه ساکن هستند.  جمعیت استان به واسطه کشاورزی و باغداری بیشتر از استان‌های همجوار بافت روستایی دارد به نحوی که در شهرستانی مانند پلدشت جمعیت روستایی 2 برابر جمعیت شهری است. این استان هشتمین استان پیر کشور محسوب می‌شود و 26 درصد جمعیت آن را گروه سنی 15 تا 29 سال تشکیل می‌دهند. به طور متوسط 64 درصد در شهرها و 26 درصد در روستاها ساکن هستند. یکی از ویژگی‌های جمعیتی آذربایجان غربی مهاجرپذیر بودن این استان است.

آذربایجان شرقی
جمعیت آذربایجان شرقی بر اساس آخرین سرشماری سال 95 حدود 4 میلیون نفر بود که با آمار ولادت‌های ثبت شده به 5 میلیون نفر رسید. رشد جمعیت استان در 10 سال گذشته با روند کاهشی مواجه بوده و نرخ رشد جمعیت استان زیر 1درصد است در حالی که در میانگین کشوری این نرخ بالای 1 درصد ثبت شده. موازنه جمعیت روستایی و شهری در سال‌های اخیر به سمت جمعیت شهری پیش رفته است به نحوی که سهم 72 درصدی جمعیت شهری در سال 95 به حدود 74 درصد رسیده است. 70 درصد جمعیت استان را گروه فعال و حدود 22 درصد جمعیت استان را گروه سنی 15 تا 29 سال تشکیل می‌دهند. آذربایجان شرقی پنجمین استان پیر کشور محسوب می‌شود. علت این موضوع مهاجرفرست بودن استان است که در این زمینه رتبه اول کشوری را دارد.

خوزستان
خوزستان طبق سرشماری سال 95 با جمعیتی معادل 4 میلیون و 710 هزار و 506 نفر پنجمین استان پرجمعیت ایران محسوب می‌شود. در سرشماری سال 90 نیز جمعیت این استان 4 میلیون و 531 هزار و 720 نفر بود که نشان می دهد طی سال‌های اخیر نرخ رشد جمعیت در خوزستان رو به افزایش است. ۷۵/۵ درصد از جمعیت استان در شهرها و ۲۴/۵ درصد در روستاها زندگی می‌کنند. همچنین 2/32درصد جمعیت استان را جوانان تشکیل می‌دهند و 2/16درصد آقایان و 4/16درصد خانم‌ها از میان یک میلیون و ۷۰۰ هزار جوان خوزستانی در رده سنی ۱۵- ۲۹ سال هستند. حدود 5/7 درصد جمعیت خوزستان نیز سالمند هستند و در حال حاضر جمعیت سالمندان بالای 60 سال در استان 332هزار و 119 نفر است.

گیلان 
جمعیت گیلان 2 میلیون و 530 هزار و 696 نفر است. متوسط رشد سالانه جمعیت گیلان طی سال‌های 90 تا 95 برابر 4/0 درصد بوده و گیلان از این نظر رتبه 25 را در مقایسه با سایر استان‌ها دارد.  در مجموع جمعیت گیلان 51 درصد مرد و 49 درصد زن و 65 درصد روستایی و 35 درصد شهری است. گیلان پیرترین استان کشور و شهرستان املش پیرترین شهرستان ایران است. شاخص سالمندی کشور 8/36 درصد و شاخص سالمندی گیلان 5/74 درصد است. حدود یک میلیون و 746هزار نفر از جمعیت 2میلیون و 530هزار نفری گیلان معادل بیش از نیمی از جمعیت استان بین 15تا 59 سال سن دارند.  میانگین سنی جمعیت گیلان نیز 35 سال است که حدود 20 درصد آن را نیروی جوان یعنی15-29 سال و 5/9درصد آن را سالمندان یعنی 65 سال به بالا تشکیل می دهند. جمعیت مولد 15-64 ساله در گیلان حدود 73 درصد معادل یک میلیون و 877 هزار نفر است.

ایلام
ایلام رتبه ۲۵ کشور را از نظر تراکم جمعیتی در میان سایر استان‌های کشور به خود اختصاص داده است و کم جمعیت‌ترین استان ایران به شمار می‌آید. جمعیت ایلام ۵۹۸ هزار نفر است که ۷۰ درصد این جمعیت در نقاط شهری و ۳۰درصد در نقاط روستایی زندگی می‌کنند. جمعیت شهرنشین استان ۳۹۵۲۶۳ نفر و جمعیت ساکن در نقاط روستایی 184444 نفر است.  میانگین سنی ۷۰ درصد جمعیت استان ۱۵ تا ۶۴ سال است و ۱۵۸ هزار نفر از جمعیت استان میانگین سنی  ۱۵ تا ۲۹ سال دارند. همچنین بیش از ۴۹ هزار نفر سالمند در ایلام  زندگی می‌کنند یعنی حدود ۸/۵ درصد جمعیت این استان سالمند هستند و در مقابل ۲۷ درصد از مجموع جمعیت استان را جوانان تشکیل می‌دهند که ۲ درصد بالاتر از میانگین کشوری است. بنابر سرشماری مرکز آمار ایران جمعیت استان نسبت به سرشماری سال 90 نزدیک به 23 هزار نفر افزایش داشته است.

اردبیل
جمعیت اردبیل در سرشماری سال 90 یک میلیون و 248 هزار و 488 نفر بود و در سرشماری سال 95 یک میلیون و 270 هزار و 420 نفر  برآورد شد که نرخ رشد را نشان می‌دهد. جمعیت روستایی استان بر اساس نتایج اولیه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال95 کاهش یافته و از 36 درصد به 82/31درصد و جمعیت شهری هم از 64 درصد در سال 90 به 18/68درصد در سال95 رسیده است. بیشترین کاهش جمعیت روستایی در روستاهای شهرستان کوثر با 62/4، نیر با 57/3درصد و گرمی با 1/3درصد اتفاق افتاده است. نرخ رشد جمعیت در نقاط روستایی و شهری تفاوت زیادی دارد و براساس میانگین به دست آمده نرخ رشد نقاط روستایی استان منفی 1/2 و نرخ رشد نقاط شهری استان 63/1بوده است. 1/10 درصد کل جمعیت استان را سالمندان تشکیل می‌دهند. جمعیت جوان در رنج سنی 25 تا 29 سال نیز حدود 335 هزار و 400 نفر از کل جمعیت استان را شامل می‌‌شود که در سال‌های اخیر سیر نزولی داشته است.

کرمان
طبق سرشماری سال 95 کل جمعیت کرمان 3 میلیون و 164 هزار و 718 نفر است که در سال گذشته به 3میلیون و 316 هزار و 696 نفر رسیده. نرخ رشد جمعیت در استان، 8/0درصد اعلام شده است. در حالی‌که جمعیت شهری استان در سال 95 یک میلیون و 967 هزار و 189 نفر بوده در سال گذشته به یک میلیون و 858 هزار و 587 نفر رسیده است. جمعیت روستایی نیز از یک میلیون و 302 هزار و 557 نفر در سال 95 به یک میلیون و 345 هزار و 959 نفر در سال گذشته رسیده است.  در سال 95 جمعیت 15 تا 24 سال استان (جوان) 522 هزار و 17 نفر بوده که سال گذشته به 487 هزار نفر و جمعیت 65 سال به بالا (سالمندان) هم از 161 هزار و 193 نفر به 180 هزار و 99 نفر رسیده است. مدیرکل بهزیستی استان، طی سال‌های اخیر همواره نسبت به رشد شتابان سالمندی در استان هشدار داده است. 

اصفهان
جمعیت اصفهان 5میلیون 343 هزار نفر است. این آمار نشان‌دهنده رشد 5درصدی جمعیت طی 5 سال گذشته است. از این تعداد 4میلیون و 803 هزار نفر شهرنشین هستند و 588 هزار نفر در روستاهای استان زندگی می‌کنند. در سرشماری سال95 جمعیت شهری 4میلیون و 514هزار و 663نفر و روستایی 606هزار و 187نفر و این تغییر و کاهش جمعیت روستایی به دلیل گسترش بافت شهری و الحاق برخی روستاها در حومه شهر به محدوده شهری یا تبدیل برخی روستاها به بخش بوده است. جوانان1میلیون و 120هزار و 228 نفر و سالمندان779هزارو  419 نفر از جمعیت کل استان را در بر می‌گیرند. طبق سرشماری95  اصفهان یکی از پیرترین استان‌های کشور به شمار می‌رود و پس از گیلان، مازندران و تهران مقام چهارمین استان پیر کشور را با میانگین سنی 33/8 به خود اختصاص داده است و اردستان در بین شهرستان‌های اصفهان پیرترین 
به شمار می‌رود. 

چهارمحال و بختیاری
چهارمحال و بختیاری بر اساس آخرین سرشماری انجام شده در سال 95 دارای 976 هزار نفر جمعیت است که از این تعداد 36 درصد جمعیت روستایی هستند و این میزان ۸درصد بیشتر از میانگین کشوری است. این استان همچنین دارای ۱۱۵هزار نفر با ۲۸ هزار و ۲۵۶ خانوار جمعیت عشایری است که در قالب جمعیت روستایی گنجانده شده. 64 درصد جمعیت این استان نیز در شهرها ساکن هستند.  همچنین جوانان 34 درصد جمعیت این استان را شامل می‌شوند و چهارمحال و بختیاری با برخورداری از بیش از ۳۲۱ هزار نفر جوان رتبه سیزدهم کشور در جمعیت جوانان را دارد. نسبت جمعیت جوان در چهارمحال و بختیاری 21/1درصد از کل جمعیت جوان در کشور است و  سالمندان نیز 8/8 درصد جمعیت استان معادل 82 هزار و 374 نفر را تشکیل می‌دهند که به گفته مسئولان در سال‌های اخیر از رشد برخوردار شده است. بر اساس آخرین پژوهش‌های انجام شده، مهاجرت به مناطق شهری این استان در سال‌های گذشته موجب شده است ۵۵ درصد روستاهای این استان با رشد منفی جمعیت مواجه شود.

سمنان
تا اوایل دهه 90 از سمنان به عنوان یکی از جوان‌ترین استان‌های کشور یاد می‌شد، اما در حال حاضر این استان که بیش از 702 هزار نفر جمعیت دارد. با توجه به سالمند بودن حدود 10 درصد جمعیت نهمین استان سالمند کشور محسوب می‌شود. همچنین بخشی از نیروی کار جوان ساکن این استان را مهاجرانی از استان‌های دیگر تشکیل می‌دهند. قرار گرفتن سمنان در انتهای جدول نرخ ازدواج کشور و کاهش 15 درصدی فرزندآوری در این استان نیز موجب شده است نگرانی‌هایی برای آینده جمعیتی این استان ایجاد شود. در حال حاضر حدود 20درصد جمعیت این استان یعنی حدود 142 هزار نفر در 537 روستای این استان ساکن هستند که 6 درصد پایین‌تر از میانگین جمعیت روستایی کشور است. حتی شهرستان سمنان با سکونت 8/5 درصد جمعیت در روستاها کمترین ضریب روستانشینی کشور را دارد. از شهرستان میامی نیز که با 88 درصد سکونت جمعیت در روستاها بیشترین ضریب روستانشینی کشور را دارد به دلیل محرومیت روستاهایش به عنوان یکی از 31 شهرستان کمترتوسعه‌یافته کشور یاد می‌شود. در سال‌های اخیر با گسترش زیرساخت‌ها مهاجرت از روستاهای سمنان تقریبا متوقف شد.

لرستان
بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در آبان 95 جمعیت استان لرستان یک میلیون و 760هزار و 649 نفر است که در مقایسه با سرشماری 90 متوسط رشد سالانه جمعیت معادل 07/0 درصد را نشان می‌دهد.  بیشترین جمعیت در سال 95 متعلق به گروه سنی 29-25سال (11درصد جمعیت) است. بر اساس سرشماری 95، 509 هزار و 25 خانوار در استان زندگی می‌کنند که از این تعداد حدود66 درصد در نقاط شهری و 34 درصد در نقاط روستایی ساکن بوده‌اند. تعداد جمعیت ساکن در روستاهای لرستان 611 هزار نفر است. بر اساس سرشماری سال 95 استان لرستان دارای 35 درصد جمعیت روستایی است در حالی که این آمار در سرشماری سال 45، 75 درصد بوده‌.

زنجان 
در نتیجه سرشماری سال 95، جمعیت کل زنجان یک میلیون و 57 هزار و 461 نفر برآورد شده است که متوسط رشد سالانه 81/0 درصد را نشان می‌دهد. در این سرشماری جمعیت استان در نقاط شهری 711 هزار و 177 و در نقاط روستایی 346 هزار و 284 نفر شمارش شده است که میزان شهرنشینی 3/67 درصد برآورده می‌شود. در سرشماری سال 90 جمعیت روستایی استان 372 هزار و 50 بوده است که به 346284 در سرشماری سال 95 کاهش یافته و متوسط رشد سالانه منفی 43/1 را نشان می‌دهد. طی دوره 60 ساله 95-1335 جمعیت زنجان بیش از 7/2 برابر شده است. در طی همین مدت در حالی که جمعیت شهری استان بیش از 15 برابر شده است با کمی اغماض می‌توان گفت جمعیت روستایی استان طی این 60 سال تقریبا ثابت مانده است. همچنین در این استان 70 هزار نفر در سن پیری، بیش از 733 هزار نفر در سن میانسالی و بیش از 252 هزار نفر در سن کودکی قراردارند و 269 هزار نفر جمعیت جوان استان هستند.

مرکزی
مرکزی دومین استان پیر کشور محسوب می‌شود. جمعیت استان حدود یک میلیون و 500 هزار نفر است که از این تعداد، 13درصد سالمند هستند، حدود 73 درصد در شهرها و 37 درصد در روستاها زندگی می‌کنند.  جمعیت 15 تا 64 سال استان 70درصد است که نشان می‌دهد بیش از دو سوم جمعیت در سن کار قرار دارند. نسبت جمعیت جوان ۱۸ تا ۳۵ ساله از کل جمعیت استان ۳۰درصد است. سن فعالیت جمعیت، میانگین سنی و میانه سنی استان از میانگین کشوری بالاتر و از سوی دیگر، متوسط رشد جمعیت سالانه استان 4/1 درصد و از میانگین کشوری پایین‌تر است. 370هزار نفر معادل بیش از 26درصد جمعیت در 1350روستا سکونت دارند. آمارها نشان می‌دهد پدیده مهاجرت در بخش قابل تاملی از روستاهای این استان اتفاق نیفتاده، بلکه روستاها به شهر تبدیل شده‌اند. نمونه این تبدیل سنجان، آوه، فرمهین، خنداب، میلاجرد، شهباز، بازنه و هفته است.

هرمزگان
جمعیت هرمزگان در سرشماری سال 95، یک میلیون و 776 هزار و 415 نفر است که از نظر جمعیتی نسبت به سال 90، ۲درصد رشد داشته است. تعداد جمعیت سالمند 60 ساله و بیشتر استان در سال 95، 107 هزار و 394 و جمعیت جوان استان در رده سنی 20 تا 39 ساله 703 هزار و 773 نفر بوده است. جمعیت ساکن در نقاط شهری 971 هزار و 822 نفر و در نقاط روستایی 802 هزار و 512 نفر است. با وجود کاهش نرخ رشد جمعیت استان نسبت به سرشماری 1385 از 83/2 به 37/2درصد در سال 90 و در سرشماری 95 به 39/2درصد 1390، هرمزگان همچنان نسبت به کل کشور و بسیاری از استان‌ها از میزان باروری و زاد و ولد و در نتیجه نرخ رشد جمعیت بالاتری برخوردار است و در جایگاه سوم بعد از خراسان جنوبی و بوشهر قرار دارد. طی 50 سال اخیر جمعیت استان بیش از 5 برابر شده و از 346 هزار نفر سال 45 به 1776هزارنفر در سال 95 رسیده است. 

بوشهر
جمعیت بوشهر در سرشماری نفوس و مسکن که در سال95 انجام شد، 1 میلیون و 163هزار و 400نفر است که از این تعداد 32هزار و 231 نفر از اتباع بیگانه (بیشتر افغانستانی) در استان اقامت داشته‌اند. برابر همین آمار از 321هزار و 826خانوار ساکن در استان 6/73درصد در نقاط شهری و 4/26درصد در مناطق روستایی سکونت دارند. بیشترین جمعیت متعلق به گروه سنی 34-30 سال معادل 2/12درصد جمعیت است. همچنین این آمار نشان می‌دهد کودکان و نوجوانان (زیر15 سال) 2/26 درصد، جوانان (15 تا 29 ساله) 6/26 درصد، میانسالان (30 تا 64 ساله) 43درصد و سالمندان (65 ساله و بیشتر) 2/4 درصد از جمعیت استان را شامل می‌شوند. متوسط رشد سالانه جمعیت رقم 4/2درصدی را نسبت به سرشماری سال90 نشان می‌دهد در حالی که برآورد‌ها حاکی از این است که جمعیت ایرانیان استان تا پایان سال 99، 1 میلیون و 184 هزار و 725 نفر باشد که از این تعداد 72درصد ساکن شهر و 28درصد روستاها هستند.

همدان
بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 جمعیت استان یک میلیون و 738هزار و 234 نفر است که در مقایسه با سال 1390 متوسط رشد سالانه جمعیت منفی بوده است. مطابق با سرشماری نفوس و مسکن سـال ۱۳۹۵ اسـتان همـدان کمتـرین میـزان رشـد جمعیت را در میان اسـتان‌های کشـور دارا بـوده اسـت. همدان و خراسـان شـمالی تنها استان‌های کشور هستند که متوسـط رشـد جمعیـت منفـی دارند. 22/59 درصد جمعیت استان را افراد گروه سنی کمتر از 15 سال، 70/12درصد گروه سنی 15 تا64 سال و 7/29 درصد را گروه سنی 65 سال به بالا تشکیل داده‌اند. از کل جمعیت استان 63/12درصد جمعیت در نقاط شهری و 36/88درصد در نقاط روستایی سکونت دارند. 

قزوین
پیش‌بینی می‌شود جمعیت قزوین در سال ۱۴۳۰ در صورت تحقق کاهش باروری به یک میلیون و ۹۷۰ هزار نفر برسد؛ زنگ خطر جمعیتی برای قزوین به صدا درآمده است. در حال حاضر جمعیت استان بیش از یک میلیون و ۴۰۰هزار نفر است. جمعیت فعال استان بیش از ۹۱۷ هزار نفر است که ۷۰ درصد جمعیت استان را شامل می‌شود. این جمعیت در کشور ۶۹/۱ درصد است. بنابراین قزوین از همین حیث در وضعیت بهتری قرار دارد. با توجه به رشد جمعیت سالمندی این پنجره جمعیتی در سال ۱۴۲۵ تا ۱۴۳۰ بسته  می‌شود و جمعیت استان به سمت کهنسالی پیش خواهد رفت. در حال حاضر شیب نمودار ولادت در استان نیز کاهشی است و قزوین در ردیف آخر جدول بعد از استان‌های گیلان و مازندران قرار دارد. نرخ رشد به شدت روند نزولی بوده و در سال گذشته از 7/1 به کمتر از  یک نزدیک شده است.