موزه به مثابه هویت شهری
سارا کریمان
خاستگاه و تبار از ارکان مهم هویتی انسان محسوب می‌شود. مردمان با دست خویش شهرها را خانه به خانه و کوی به کوی خلق می‌کنند و حد مرزها را برقرار می‌سازند اما به اعتبار تاریخ، انسان مولود تبار و دیار است. اندیشه، شهر را تکوین می‌دهد و صاحب اندیشه از شهر هویت می‌گیرد. آثار ملموس و ناملموس باقیمانده از انسان وقتی تاریخمند می‌شود و خشت بر خشت فرهنگ می‌نهد، چنان سازندگان خود را
در برمی‌گیرند که خالق و مخلوق را بر یک پیکر استوار می‌کنند. موزه‌ها مصداقی بر این پایه‌اند. آثار و روایات وابسته به اشیا، گزیده‌ای از تاریخ نهفته محدود به خطوط فرضی جغرافیایی متاثر از زمان است. پس خارج از قاعده نیست که شهر نیز هویت خود را در چارچوب موزه بجوید و تبلور بخشد. اوراق ثبتی در قالب شناسنامه نام و تبار و دیار مردمان را مسجل می‌کند بر همین منوال در اوایل قرن حاضر به شناسنامه سجل می‌گفتند. موزه‌ها با نمایش منتخب عناصر فرهنگی و مسجل کردن وابستگان تباری آثار در نقش شناسنامه ایفای نقش می‌کنند. هر اثر موزه‌ای اشارتی بر ذوق جهان پیرامون مردمان خالق آن در بستر تاریخ دارد و هر موزه برگه‌ای از اوراق هویت است. انسانی را تصور کنید که نداند در شناسنامه‌اش چه نوشته‌اند و اصل و نسبش به کی و کجا می‌رسد. یا می‌داند اما آن را گم کرده است، پس چگونه اعتبار بیابد و در جهانی که بدون مسجل بودن آب هم نمی‌توان خورد به زیست خود ادامه دهد. موزه‌ها مایه تفاخر شهرها و ملت‌ها هستند، در واقع در تاسیس موزه‌ها نیت رقابت بر سر فخر فرهنگی- تاریخی نیز مستتر است. علاوه بر موزه‌های باستانی تاریخی، موزه‌های هنر مدرن و هنر معاصر با معماری‌های برجسته سهم بسزایی در هویت بخشی و نماد شهری دارند. تهران پایتخت سیاسی و اجتماعی ایران است. بخشی از هویتش در گرو طول و عرض جغرافیایی خود است و بخشی متصل به گستره سرزمین ایران. موزه‌های تهران گاهی در قامت موزه ملی ایران امانتدار شاخصه‌های هویتی این کهن بوم و بر هستند و گاهی چون کاخ موزه‌ها راوی مقاطع تاریخی. گاهی بسان موزه فرش و آبگینه دربرگیرنده خطی منحصر از عناصر فرهنگ هستند و گاهی چون رضا عباسی متنوع و هزار نقش. طبق عادت مألوف که نگهداری از سند و قباله بنچاق بر زمره بزرگ‌تر خانواده بود، تعدد موزه‌ها نیز در قلب تاریخی شهر و شمیران پیوسته به تهران بیشتر است. هرچند کمتر منطقه‌ای از مناطق بیست و دوگانه فاقد موزه است اما به هر روی ملاحظه کسوت و سن و سال شده است. قلب سیاست و اقتصاد ایران هویت سرزمینی خود را با موزه‌های تهران مسجل می‌کند.
