انتقال از نوار کاست روی سی دی

خدیجه نوروزی ـ روزنامه‌نگار

این روزها آنقدر ابزارهای دیجیتال مدرن و متنوع با بهترین کیفیت‌ها برای ذخیره اطلاعات و داده‌های دیجیتال وارد بازار شده است که دیگر کسی از لوح فشرده یا همان سی‌دی استفاده نمی‌کند مگر به‌ندرت؛ اما در دهه 70یکی از پرکاربردترین ابزارهای مدرنی بود که تازه وارد بازار شده بود و در مقایسه با نوار کاست‌ها و فلاپی‌ها که حجم محدودی از اطلاعات را در خود جای می‌دادند حرفی برای گفتن داشت. از طرفی از لحاظ حمل‌ونقل راحت‌تر و در انتقال و نگهداری اطلاعات، سریع‌تر و کارآمدتر بود. البته یکی از مهم‌ترین معایبی که داشت این بود که به خط و خش حساس بود و اگر از این لحاظ دچار آسیب می‌شد اطلاعات ذخیره شده در آن دیگر قابل استفاده نبود و در پخش صوت یا ویدئو دچار مشکل می‌شد.

علت دیر سوئیچ شدن
با اینکه سی‌دی به نسبت نوار کاست، ابزار مدرن‌تری محسوب می‌شد اما همه مردم نمی‌توانستند از آن استفاده کنند. علت دیر سوئیچ شدن هم قیمت نسبتا بالای اجراکننده‌های سی‌دی یا همان سی‌دی‌پلیرها بود. سی‌دی پلیرها در هر خانه‌ای موجود نبود و معمولا در کل فامیل یکی دو نفر بیشتر از این دستگاه‌ها نداشتند و این دستگاه‌ها از سوی برخی دارندگان اجاره  یا به امانت داده می‌شد. البته بسیاری از مردم به‌علت حاکم بودن فضای مذهبی و سنتی بر جو جامعه غنای لهوی و حرام به این ابزار می‌بخشیدند و متصور بودند داشتن و استفاده کردن از آن از اساس اشتباه است. حتی برخی از مردم هم به‌صورت پنهانی و بدون اطلاع اعضای فامیل و آشنایان این دستگاه‌ها را خریداری می‌کردند. اما به مرور زمان و در اواخر دهه 70با استقبال نوجوانان و جوانان از بازی‌های پلی‌استیشن و رونق ویدئوکلوپ با عرضه محصولات متنوع فرهنگی گرایش‌ها به سمت خرید سی‌دی بین مردم افزایش یافت و بازار کار خوبی برای توزیع‌کنندگان و فروشندگان سی‌دی و دستگاه‌های سی‌دی پلیر به‌وجود آمد.

استقبال هنرمندان موسیقی 
یکی از عواملی که باعث محبوبیت سی‌دی بین علاقه‌مندان به موسیقی شد، امکان تصحیح خطایی بود که از ابتدا در سی‌دی‌ها وجود داشت. توانایی پخش‌کننده CD برای خنثی کردن اثر انگشت یا خراشیدگی روی CD، یک جهش بزرگ در فناوری صوتی بود. از این‌رو در دهه 70تعداد زیادی از هنرمندان، آهنگ‌های خود را به فرمت دیجیتال تبدیل کردند. قابلیت زمان پخش 74دقیقه‌ای یک سی دی به همراه کیفیت بالای صوت ارائه‌ شده و پخش‌کننده‌های قابل‌حمل موجب شد این ابزار به‌سرعت جایگاه خود را بین علاقه‌مندان موسیقی تثبیت کند.

تاریخچه ابداع
لوح فشرده یا همان سی‌دی از سوی شرکت‌های فیلیپس و سونی برای نخستین بار در سال 1979به‌عنوان دیسک نوری برای ذخیره موسیقی معرفی شد و توسعه یافت. پس از یک سال کار مداوم پیشرفت زیادی در کیفیت صدا و حجم ذخیره شده به‌وجود آمد و در 1981نخستین محصول این نوع لوح با محتوی «سمفونی آلپ» ساخته ریچارد اشتراوس در کشور آلمان ساخته و عرضه شد و در برنامه «جهان فردا» شرکت BBC پخش شد. هرچند ساخت لوح فشرده ابتدا به‌عنوان پخش صوت ابداع شده بود ولی در سال 1985لوح رایانه‌ای CD-ROM و در سال1990 CD-Rcordable برای ذخیره اطلاعات و داده‌ها ساخته شد. همزمان نخستین سی‌دی پلیر- دستگاه اجرا‌کننده سی‌دی- هم از سوی سونی به‌نام CDP-101عرضه شد تا سی‌دی جدید را خوانده و پخش کند. قبل از ظهور سی دی داده‌های پیاده‌سازی شده روی نوارهای مغناطیسی به‌صورت مکانیکی خوانده می‌شدند. اگرچه سی دی در طول عمر خود نسبتاً بدون تغییر ماند، اما در گذر زمان دگرگونی‌هایی جزئی در قالب آن رخ داد. دیسک‌های «قابل پاک شدن» (Erasable) مورد آزمایش قرار گرفتند و مسیر جدیدی را برای ساخت «دیسک‌های با قابلیت نوشتن مجدد» (CD-RW) ترسیم کردند. این دیسک‌ها در اواسط دهه 1990تقریباً جایگاه «دیسک‌هایی که تنها یک‌بار قابلیت ضبط» (CD-R) داشتند را تصاحب کردند. در ادامه با کمی تغییرات CDهای ویدئویی، CD سوپر ویدئو، CDهای تصویری، DVD،  HD DVD و دیسک‌های Blu-Rays عرضه شدند.

حدود قیمت
سی‌دی‌های موجود در بازار در دهه 70دو نوع بودند. سی دی‌های از نوع CD-R که معمولا توانایی ذخیره‌سازی 74دقیقه موزیک را دارند و معادل 783مگابایت هستند و فقط یک‌بار می‌توان روی آن ثبت اطلاعات انجام داد که در این دهه بین 200تا 250تومان قیمت داشت. سی‌دی‌های از نوع CD-RW هم که می‌توان اطلاعات آن را پاک کرد و مجددا روی آن ذخیره داده انجام داد در دهه 70حدود 300تومان قیمت داشت. سی‌دی‌های جعبه‌ای خام به‌علت نوع بسته‌بندی خاصی که داشت از سی‌دی‌های فله‌ای خام (باکس 50تا 100تایی) گران‌تر بود. دستگاه سی‌دی رام اینترنال و اکسترنال و سی‌دی رایتر اینترنال و اکسترنال هم بسته به نوع برند موجود در بازار مانند ایسوز، سونی، سامسونگ و... بین 25تا 150هزار تومان در دهه 70قیمت‌گذاری شده بود. البته برند ایسوز در بازار فراوانی بیشتری به نسبت برندهای دیگر داشت. کسانی هم که بضاعت مالی برای خرید دستگاه‌ها را نداشتند، این دستگاه را از دارندگانش اجاره و به ازای هر یک روز امانت مبلغ هزار تا 1500تومان بابت کرایه دستگاه پرداخت می‌کردند.

کامنت‌ها
حسین عزتی، یکی از کلوپ‌داران دهه 70در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید:« همیشه عاشق جمع‌آوری آثار هنری موسیقی‌دانان و خوانندگان مورد علاقه‌ام بودم و در انباری خانه تا دلتان بخواهد نوار کاست از هنرمندان مختلف موسیقی جمع‌آوری می‌کردم اما مشکلی که وجود داشت این بود که نوار کاست‌ها جای زیادی می‌گرفت. از طرفی گاهی که دستگاه ضبط صوتم مشکل پیدا می‌کرد و نوار حین پخش جمع می‌شد مجبور می‌شدم کلی زمان صرف کنم تا نوار جمع شده در دستگاه را با دقت و به آرامی دربیاورم تا پاره نشود. چون اگر پاره می‌شد عملا دیگر قابل استفاده نبود.»
وی که هنوز در این شغل مشغول فعالیت است و مشتریان قدیمی زیادی هم دارد، ادامه می‌دهد: «ورود سی‌دی به بازار بسیاری از مشکلاتم را درخصوص کلکسیونم حل کرد چرا که جمع‌آوری آثار موسیقی با وجود سی دی بسیار برایم آسان‌تر بود و جای کمتری را نیز می‌گرفت و دردسرهای قبل مانند پارگی نداشت. البته نگه‌داشتن سی‌دی نیز حساسیت‌های خود را داشت و باید مواظب بودم تا خط و خشی روی آن نیفتد اما من جزو آن دسته از افرادی بودم که سی‌دی‌هایم را به کسی نمی‌دادم و اجازه نمی‌دادم کسی در دستگاه سی‌دی پلیرم سی‌دی بگذارد چون لنز این دستگاه‌ها به خط و خش بسیار حساس بود و اگر سی‌دی خراب داخل دستگاه گذاشته می‌شد به دستگاه آسیب می‌زد».
  
محمود مؤذی، یکی از سی‌دی‌فروشان کیفی که کنار خیابان بساط کرده و سی‌دی و دی‌وی‌دی‌های صوتی و تصویری می‌فروشد در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «قبل از اینکه سی‌دی و دی‌وی‌دی وارد بازار شود با گشت‌زنی در کوچه‌ها و خیابان‌های تهران نوار کاست می‌فروختم و مشتریان خاص خودم را داشتم که بیشتر رده‌های سنی میانسال بودند و هر هفته منتظر محصولات فرهنگی جدید. از این‌رو درآمدم آنقدر قابل توجه نبود اما با ورود سی‌دی بازار کارم رونق گرفت چرا که با هزینه کمتری می‌شد فایل‌های متنوع زیاد صوتی و تصویری را کپی کرد و با قیمت ارزان به مشتری‌ها فروخت. این ابزار ذخیره‌سازی‌ اطلاعات مدرن موجب شد تا رده‌های سنی مختلف از جمله کودکان و نوجوانان هم به فهرست خریدارانم افزوده شود و فروشم رونق خوبی بگیرد».
وی می‌افزاید:«مزیتی که فروش دی‌سی برای من داشت که برای خریداران عیب محسوب می‌شد عمر کوتاه سی‌دی بود. افتادن خط و خش روی سی‌دی عملا موجب می‌شد تا مشتری‌ها مجددا از من خرید کنند و همین موجب شده بود تا در اکثر اوقات فروش خوبی داشته باشم».
  
علی مختاری یکی از فروشندگان لوازم صوتی و تصویری پیشکسوت در بازار در گفت‌وگو با همشهری با مرور سال‌های دهه 70می‌گوید:«آن زمان وضع مالی مردم خوب نبود و به راحتی قادر به خرید لوازم صوتی و تصویری نبودند. اگر کسی در فامیل یا در میان دوست وآشنا وسیله صوتی و تصویری می‌خرید رفت‌وآمدها به خانه‌اش بیشتر می‌شد. همه دور هم جمع می‌شدند و تمام سور و سات تماشای فیلم را فراهم می‌کردند. یادم هست آن دوران که جوان بودم پدرم توان خرید دستگاه سی‌دی پلیر را نداشت و اصلا در اولویت خرید‌های ضروری ما قرار نداشت. برای همین من یک‌بار از یکی از دوستانم دستگاه به امانت گرفتم و یک شب تا صبح به همراه دوستانم به دیدن چند فیلم مورد علاقه‌مان نشستیم و فردای آن روز همگی خواب ماندیم و مدرسه نرفتیم و یک کتک مفصل از پدرم بابت این کار خوردم(باخنده)».
وی ادامه می‌دهد:«پدرم به‌خاطر نگاه سنتی و متعصبانه‌ای که داشت دوست نداشت پای چنین ابزاری به خانه ما باز شود و اصرارهای من برای خرید چنین دستگاه‌هایی بی‌فایده بود. اما من بعد از ازدواج و تشکیل خانواده یک دستگاه سی‌دی پلیر خریدم و توانستم به آرزوی دوران نوجوانی‌ام دست پیدا کنم».