موزه میراث مکتوب غرب کشور در همدان

فاطمه کاظمی-خبرنگار

سازمان اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور با مرکزیت همدان بیش از 5 میلیون برگ سند تاریخی در کنار گنجینه غنی از کتاب‌های قدیمی و تاریخی در دل خود جای داده است. در صورت مساعدت مسئولان می‌توان این اسناد را در موزه‌ای به نام موزه میراث مکتوب غرب کشور در همدان در معرض دید عموم قرار داد. با این اقدام شهروندان ضمن لذت‌بردن از تماشای این اسناد بی‌نظیر، با فرهنگ سپردن اسناد تاریخی خود به این سازمان آشنا می‌شوند. کارشناسان معتقدند هنوز اسناد تاریخی ارزشمندی در آلبوم‌های خانوادگی بسیاری از همدانی‌ها وجود دارد که شاید خودشان هم از اهمیت آن‌ها مطلع نباشند. 
از این رو مسئولان سازمان اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور پیشنهاد کرده‌اند تا عملی‌شدن راه‌اندازی موزه میراث مکتوب غرب کشور، یکی از فرهنگسراهای برای به نمایش گذاشتن اسناد تاریخی در اختیار این سازمان قرار گیرد که فعلا در حال طی‌کردن مراحل اداری است.
از طرفی فضای ساختمان موجود سازمان اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور با مرکزیت همدان آن‌قدر محدود است که مسئولان این سازمان را با مشکل مواجه کرده و باعث شده آن‌ها درخواست واگذاری ساختمانی مناسب‌تر را به استانداری بدهند. به نظر می‌رسد با ساختمان‌های مناسبی که استانداری و نهادهایی مانند شهرداری در اختیار دارند، پذیرش این درخواست خیلی سخت نباشد که گویا استاندار همدان هم اهتمام ویژه‌ای در این زمینه به کار گرفته است.

  جایگاه همدان
مدیرکل سازمان اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور با بیان این‌که آرشیو ملی هر کشوری تاریخچه و پیشینه فرهنگی و تاریخی آن کشور را به هم‌عصران و البته همه دوره‌ها معرفی می‌کند و هیچ چیز به اندازه اسناد تاریخی نمی‌تواند برای عظمت فرهنگی و تحول‌ساز بودن یک منطقه قابل استناد باشد، درباره پیشینه این سازمان توضیح می‌دهد: در پی اتخاذ سیاست‌های کلان سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، به منظور گسترش فعالیت‌های خود در سراسر کشور و به منظور تمرکززدایی و ایجاد تسهیلات برای پژوهشگران و محققان و سامان بخشی به اسناد بومی و محلی، تاکنون 12 مدیریت منطقه‌ای و استانی راه اندازی شده که مدیریت منطقه غرب کشور یکی از این مراکز است. میثاق گودرزی ادامه می‌دهد: این مدیریت به عنوان نخستین مدیریت منطقه‌ای در شهریور سال 71 به مرکزیت همدان با تحت پوشش قرار دادن استان‌های غربی ایلام، کرمانشاه، کردستان، لرستان و همدان تاسیس شد. مدیریت منطقه غرب با توجه به تحت پوشش داشتن شهرهای مرزی متعدد، قومیت‌های مختلف و قدمت تاریخی استان‌های غرب کشور به ویژه همدان، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

  روش‌های جمع‌آوری اسناد
مدیرکل سازمان اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور درباره روش‌های جمع‌آوری اسناد در این سازمان توضیح می‌دهد: یکی از مهم‌ترین روش‌های دریافت منابع برای سازمان اسناد، واسپاری قانونی است که بر اساس آنان همه دستگاه‌های دولتی حق تولید سند دارند اما حق امحای آن را ندارند. کارشناسی در این زمینه نیز صرفا در حیطه اختیارات کارشناسان سازمان اسناد است تا اسنادی که واجد ارزش نگهداری دائمی هستند به سازمان اسناد منتقل شود. در حال حاضر 5 میلیون سند از دستگاه‌های اجرایی مختلف استان در مخازن این سازمان وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها مربوط به اتاق بازرگانی، استانداری، فرمانداری و بهزیستی است.
وی می‌افزاید: مبادله اسناد نیز از دیگر روش‌های جمع‌آوری سند در سازمان اسناد است. برخی خاندان‌های اصیل مانند خاندان نظری همدان و خاندان اسفندیاری کرمانشاه که به اهمیت نگهداری اسناد خانوادگی خود واقف بودند، آن‌ها را به امن‌ترین مکان یعنی سازمان اسناد سپرده‌اند که در مخازن سازمان نگهداری می‌شود.گودرزی ادامه می‌دهد: خرید سند نیز از دیگر روش‌های جمع‌آوری اسناد تاریخی است. کمیته‌ای متشکل از تمام نسخه‌شناسان کشور در تهران تشکیل می‌شود که همه اسناد قابل خرید در این کمیته مورد بررسی قرار می‌گیرد و در صورت واجد ارزش بودن، این اسناد خریداری می‌شود.

  رفع مشکل کمبود فضا
مدیرکل سازمان اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور معتقد است: فضای کالبدی مناسب در تحقق برنامه‌های یک سازمان بسیار موثر است و به همین دلیل همه تلاشمان را برای رفع مشکل فضای سازمان اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور (همدان) به کار گرفته‌ و به جاهای خوبی هم رسیده‌ایم. مصوبات واگذاری یک ساختمان جدید به این سازمان از استانداری گرفته شده است و امیدواریم هرچه زودتر این مصوبات اجرایی شود.
البته همه چیز را نباید به گردن نهادهای دولتی انداخت و می‌توان از صاحبان صنایع و خیرین انتظار داشت در مسائل فرهنگی یک شهر نیز وارد شوند و برای این حوزه نیز هزینه کنند. کما اینکه در تبریز خانه استاد شهریار از سوی یک کارخانه‌دار خریداری، مرمت و به موزه تبدیل شد اما تاکنون در همدان چنین اتفاقی نیفتاده است. گودرزی در این‌باره می‌گوید: فرهنگ جامعه نتیجه رفتارهای عمومی مردم آن است و زمانی که می‌گوییم یک جامعه به تعالی فرهنگی رسیده به روش و منش مردم آن جامعه برمی‌گردد. زمانی می‌توانیم بگوییم به بخشی از مقاصد علمی خودمان رسیده‌ایم که بنای آن را درست گذاشته باشیم.وی ادامه می‌دهد: گامی که می‌تواند به این حوزه کمک کند، همگامی خیرین استان است که تعدادشان کم نیست اما شاید ما نتوانسته‌ایم دغدغه‌های فرهنگی خودمان را با این خیرین در میان بگذاریم و آن‌ها را ترغیب به سرمایه‌گذاری کنیم.

  پیشنهاد نمایش اسناد برای شهروندان
مدیرکل سازمان اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور تأکید می‌کند: یکی از مشکلات اساسی ما ناآشنایی شهروندان با سازمان و اهمیت نگهداری اسناد تاریخی در یک مکان امن است. به همین دلیل پیشنهاد راه‌اندازی موزه میراث مکتوب غرب کشور در همدان را مطرح کرده‌ایم تا ضمن این‌که شهروندان از تماشای این اسناد لذت می‌برند، به سپردن اسناد تاریخی خود به این سازمان ترغیب شوند. در صورتی که فعلا امکان راه‌اندازی چنین موزه‌ای وجود نداشته باشد، شهرداری می‌تواند یکی از فرهنگسراهای خود را برای به نمایش گذاشتن این اسناد در اختیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور قرار دهد.