شهر گران و شهروندان نگران

داور نظری اردبیلی/ قائم‌مقام معاون منابع انسانی شهرداری تهران:

 هر چند حمله به مدیران پیشین و آوار کردن مسئولیت همه مشکلات و ناکامی‌های پیشین بر سر ایشان و توجیه ضعف‌ها و ناکامی‌های کنونی از این رهگذر شیوه پسندیده‌ای نیست، اما نقد کارشناسی عملکردها و عرضه کارنامه‌ای شفاف از عملکردها حق شهروندانی است که نه رعیت بلکه ولی‌نعمت کارگزاران اجرایی کشور و مدیران سازمان‌های خرد و کلان دولتی‌اند.

از چنین منظری، نقد منصفانه عملکرد مدیریت پیشین شهرداری تهران، نه‌تنها جفاکارانه نیست بلکه وفای به عهدی است که مسئولان کنونی این دستگاه با مردم داشته‌اند. مدیریت جدید، شهرداری تهران را با 55هزار میلیارد تومان بدهی فعلی و آتی تحویل گرفته، یعنی نزدیک به 30هزار میلیارد تومان بدهی قطعی ثبت شده در حساب‌های شهرداری و 25هزار میلیارد تومان صورت وضعیت پیمانکاران که دیر یا زود باید تسویه شود.

مجموع این مبلغ تقریبا معادل با بودجه 3ساله این دستگاه و چنانچه در 3 سال آتی شهرداری تهران بالکل تعطیل و تمامی طرح‌های عمرانی و فعالیت‌ها و خدماتش برای شهروندان متوقف شود می‌توان امیدوار بود این بدهی کلان پرداخته و حساب دخل و خرج «شهرداری مردم تهران» صفر شود. در تخیل شاید اما در عالم واقع تعطیلی فعالیت‌های شهرداری تهران امکان ندارد و چاره‌ای جز آن نیست که با نوآوری و ابتکار خلاقانه در مدیریت شهری پایتخت، به‌نحوی هزینه‌ها را کاهش و درآمدها را افزایش داد که در میان‌مدت و بلند‌مدت اولا بدهی‌های فعلی و آتی پرداخته و ثانیا جلوی زیاندهی ناشی از اسراف و گران اداره کردن شهر گرفته شود.

یکی از راهکارهای فوری برای برون‌رفت از این وضعیت اضطراری و بن‌بست گونه افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های اداره شهر بدون لطمه زدن به کیفیت خدمات ارائه شده به شهروندان تهرانی و بلکه ارتقای کیفیت این خدمات است. باید درنظر داشت که تهران بسیار گران اداره می‌شود اما خدمات دریافتی شهروندان تناسبی با بهای پرداختی از جیب ایشان ندارد.

طی سالیان گذشته فعالیت‌های محوله به بیرون از سازمان شهرداری فاقد بهره‌وری کافی و مطلوب بوده و اینک باید شرایطی فراهم شود که در فضای رقابتی سالم میان پیمانکاران شایسته، بیشترین و بهترین خدمات در ازای کمترین هزینه به شهروندان شریف تهرانی عرضه شود و این خود بسیاری از هزینه‌های زاید را کاهش خواهد داد. در واقع برون‌سپاری برخی فعالیت‌های شهرداری باید معطوف به کوچک‌نگه‌داشتن بدنه سازمان شهرداری و کاهش هزینه‌های آن باشد نه حاتم‌بخشی از جیب مردم به برندگان مسابقه‌های غیررقابتی. 

اگر فقط جلوی سرریزهای اضافی در بخش‌هایی نظیر رفت‌و روب شهری، نگهداشت فضای سبز، امکانات حمل‌ونقل و خدماتی از این دست گرفته شود اندوخته‌های قابل توجهی در حساب شهروندان پس‌انداز خواهد شد که با مدیریت محتاطانه و مبتکرانه می‌توان در زمینه‌های مناسب از آن بهره گرفت.

نباید از این نکته به‌سادگی گذشت که ادارۀ گران تهران وقتی از جیب شهروندان باشد سخاوت و گشاده دستی نیست. امانتداری اقتضا دارد در خرجکرد از جیب مردم هنگام ارزیابی کیفیت خدمات و نیز هنگام پرداخت بهای آن سختگیر و اهل حساب و کتاب باشیم.

نکتۀ قابل توجه دیگر در همین زمینه پهنای بیش از حد باند فرود به شهرداری تهران و فربه‌شدن نامتعارف بدنۀ آن در دورۀ پیشین است. با هر خط‌کشی که بخواهیم بسنجیم این حجم از نیروهای جذب شده در سالیان گذشته زاید بر نیاز بوده. در مقابله با این فربگی رو به تزاید ابتدا باید جذب نیروی جدید را ممنوع کرد که خوشبختانه شده و سپس نیروهای زاید بر نیاز را با آموزش و ارتقای مهارت‌های لازم در بخش‌های دیگری که مورد نیاز است به‌کار گرفت تا در حوزۀ مدیریت منابع انسانی نیز اصل بهره‌وری رعایت شود.

با ایجاد توازن و تناسب میان بخش‌های مختلف شهرداری تهران از حیث نیروی انسانی و ماهرسازی و انتقال نیروها از دوایر پر ازدحام به بخش‌های مواجه با کمبود نیرو می‌توان بخشی از هزینه‌های جاری را از زیان در حال انباشت به سرمایه‌ای سودآور بدل کرد. باز هم تأکید می‌شود که بدون سیاه‌نمایی گذشته و صرفا با استفاده از ترازوی نقد عینی عملکردها این نتیجه به‌دست می‌آید که تاکنون اداره شهر تهران برای شهروندان بسیار گران تمام‌شده و میان هزینه‌های پرداختی و خدمات دریافتی تناسب معقولی برقرار نبوده است.

با توجه به محدود بودن منابع طبیعتا امکان تداوم بسیاری از خدمات موجود نخواهد بود مگر آنکه ساختارها و روندها دگرگونی اساسی معطوف به بهره‌وری داشته باشند. اگر این دگرگونی صورت نگیرد شهروندان تهرانی حق دارند نگران آیندۀ شهر خود باشند که خرجش روبه تزاید است و دخلش خالی. بدون کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمدها از طرق معقول و مشروع تهران آیندۀ روشنی ندارد. به تعبیر سعدی علیه الرحمه: چو دخلت نیست خرج آهسته‌تر کن که می‌خوانند ملاحان سرودی اگر باران به کوهستان نبارد به سالی دجله گردد خشک‌رودی