مرگ در می‌زند

 زهرا رفیعی- خبرنگار

گورخر باغ‌وحش صفادشت تهران هم به جمع زرافه، گور ایرانی، شیر آفریقایی و شیر و ببرهایی پیوست که به ایران وارد و در مدتی کوتاه تلف شدند.
درست یک هفته پس از اینکه یکی از مسئولان باغ‌وحش صفادشت فیلمی در گمرک بازرگان از وارد‌کردن یک گورخر نر و دو ماده گورخر آفریقایی منتشر کرد، خبر آمد که یکی از گورخرها مرد. چندی بعد فیلم نحوه آسیب‌دیدن این گورخر در گمرک بازرگان منتشر شد و اعتراضات مردمی زیادی از نحوه انتقال این حیوان به ایران به‌وجود آمد. پای یکی از گورخرها در جوی سیمانی کنار کامیون‌ها گیر کرد و شکست و فردی تلاش داشت به حیوان آسیب‌دیده دهنه بزند. حاضران در این تصاویر، هراسان به‌دنبال کنترل سایر گورهای آفریقایی هستند که گورخر دیگر در جوی سیمانی می‌افتد. گورخر اول اما پاهایش شکست و در نهایت مرد.
روابط‌عمومی باغ‌وحش صفادشت در اظهاراتی عجیب علت مرگ گورخر را استرس بیش از حد و ایجاد عفونت داخلی حین انتقال و وقفه بدون دلیل در گمرک بازرگان‌ اعلام کرد و افزود: «هم‌اکنون حال عمومی دو راس دیگر نیز مناسب نیست که امیدواریم با تلاش کادر دامپزشکی این دو راس بهبود یابند». با افزایش انتقادها به نحوه برخورد مسئولان باغ‌وحش صفادشت با گونه‌های جانوری، اکانت اینستاگرامی باغ‌وحش صفادشت منتقدان را فحش‌باران کرد و از کلمات ناشایستی استفاده کرد.»

مرگ در می‌زند
سابقه مرگ‌ومیر حیوانات وحشی در کشور هنگام جابه‌جایی یا نگهداری در باغ‌وحش‌ها بسیار زیاد است و اعتراضات در این زمینه عموما به جایی نمی‌رسد. مسئولیت صدور مجوز برای احداث و نظارت بر عملکرد باغ‌وحش‌ها برعهده سازمان حفاظت محیط‌زیست است و شهاب‌الدین منتظمی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش این سازمان اما به همشهری می‌گوید: «هنوز اطلاعات استانی در مورد نحوه ورود گورخرهای آفریقایی به کشور به دستمان نرسیده تا اظهارنظر کنیم. اگر به این نتیجه برسیم که کوتاهی رخ داده برخورد قانونی می‌کنیم».  اولین بار نیست که گونه‌های وحشی در باغ‌وحش‌های ایران یا حین جابه‌جایی تلف می‌شوند. پیش‌تر در همین باغ‌وحش صفادشت، زرافه و ببر یا در باغ‌وحش ارم تهران ببر سفید، شامپانزه و... تلف شده‌اند که هنوز دلیل مرگ آنها رسمی اعلام نشده است. ماجرای مشمشه در باغ‌وحش مشهد 7ببر را تلف کرد که درخواست‌ها برای برخورد قانونی با مسببان هنوز بی‌نتیجه مانده است. مرگ خرس باغ‌وحش شیراز بر اثر گزش مار هم از آن دیگر اتفاقات تلخ در باغ‌وحش‌های ایران است.
شهاب‌الدین منتظمی می‌گوید: در اکثر باغ‌وحش‌ها گزارش تلفات بسیاری داریم که تنها برخی از آنها رسانه‌ای می‌شود. متأسفانه باغ‌وحش استاندارد هم در ایران نداریم. با این حال سازمان حفاظت محیط‌زیست دستورالعمل‌هایی به باغ‌وحش‌ها اعلام کرد که شیوع کرونا فرایند اصلاح و نظارت بر عملکرد باغ‌وحش‌ها را کند کرد. او در پاسخ به این سؤال که آیا درصورت بروز وقایعی نظیر تلف‌شدن حیوانات وارداتی زیر‌پوشش باغ‌وحش‌ها به ایران، سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌تواند به دستگاه قضایی اعلام جرم ‌کند، گفت: این موضوع بستگی به نوع جرم دارد تا اگر وقوع جرم محرز شود، دستگاه قضایی به موضوع ورود کند.

تقصیر سازمان حفاظت محیط‌زیست است
تاکنون خبری در مورد ورود دستگاه قضایی به موضوع مرگ‌ومیر حیوانات در باغ‌وحش‌ها منتشر نشده است و ایمان معماریان، دامپزشک حیات‌وحش معتقد است که مقصر اصلی تلفات حیوانات در باغ‌وحش‌ها، سازمان حفاظت محیط‌زیست است چون صدور مجوز و نظارت را برعهده دارد. او به همشهری گفت: مسئولیت نگهداری از حیات‌وحش برعهده سازمان حفاظت محیط‌زیست است و بازتاب عدم‌نظارت درست و نبود قوانین و استانداردهای درست و فقدان کارشناسان نگهداری از حیات‌وحش باعث بروز تلفات در باغ‌وحش‌های ایران شده است. به‌گفته او، سازمان حفاظت محیط‌زیست باید استانداردهای نگهداری و انتقال حیات‌وحش و دانش مسئولان باغ‌وحش‌ها را بررسی و طبق آن مجوز ورود و نگهداری گونه‌ها را صادر کند. بنابراین مسئول اصلی این اتفاقات سازمان حفاظت محیط‌زیست است. وگرنه در همه دنیا افراد سودجو که به‌دنبال قاچاق حیات‌وحش هستند اقدام به جابه‌جایی گونه‌های جانوری می‌کنند.

دادستانی به تخلفات باغ‌وحش‌ها ورود کند
با وجود گزارش‌های متعدد از حیوان‌آزاری و مرگ‌ومیر حیات‌وحش در باغ‌وحش‌ها، هیچ برخورد قاطعی با مسببان تلف‌شدن جانوران در باغ‌وحش‌ها صورت نمی‌گیرد.
ایمان معماریان می‌گوید: در باغ‌وحش صفادشت پیش از این زرافه و چندین توله‌شیر از بین رفتند و در جابه‌جایی آهوهای ایرانی نیز چندین مورد تلفات وجود داشت. آن زمان هیچ برخوردی با متخلفان صورت نگرفت که حالا منتظر برخورد با مسببان مرگ و مصدومیت گورخرهای آفریقایی باشیم.
او معتقد است که دادستانی می‌تواند به‌عنوان مدعی‌العموم به پرونده مرگ‌ومیر گونه‌های جانوری در باغ‌وحش‌های ایران ورود کند. به‌گفته این دامپزشک حیات‌وحش، سازمان حفاظت محیط‌زیست دستورالعمل درستی در مورد نگهداری و جابه‌جایی گونه‌های مختلف جانوری ندارد. ناظر آگاه هم که بر اجرای درست دستورالعمل‌ها نظارت کند وجود ندارد. در نتیجه تمامی نقل و انتقال گونه‌های جانوری اشتباه هستند که نمونه بارز آنها در جابه‌جایی یوزپلنگ‌های آسیایی و گورهای ایرانی که منجر به مرگ‌شان در سال گذشته شد مشاهده می‌شود. پس تا زمانی که دستورالعمل‌ها اصلاح نشوند و کارشناسان دفتر مدیریت و حفاظت حیات‌وحش آموزش نبینند، مرگ‌ومیر گونه‌های جانوری در باغ‌‌وحش‌ها همچنان ادامه دارد.