در این روزهای کرونایی، سفر به روستای افجه می‌تواند گزینه کم‌خطری برای گشت و‌گذار نیم‌روزه باشد
افجه؛ بهشتی در نزدیکی تهران
پرنیان سلطانی
تا پیش از اینکه کرونا خانه‌نشین‌مان کند، بسیاری از ما شهروندان پایتخت‌نشین، هر وقت دلمان فضای سرسبز و جای خوش آب و هوا می‌خواست، راه شهرهای شمالی را در پیش می‌گرفتیم. چند ساعتی در راه بودیم تا بتوانیم خودمان را از بند ترافیک، هوای آلوده و سر و صدای شهر رها کنیم و میهمان بهشتی شویم که در چند ساعتی‌مان قرار دارد. غافل از اینکه درست زیر گوشمان، روستایی وجود دارد که اگر از سرسبزی و طراوت و زیبایی چیزی از شهرهای شمالی بیشتر نداشته باشد، کمتر هم ندارد. روستای زیبا و چهارفصل افجه را می‌گوییم؛ روستایی در 5کیلومتری لواسان که این روزها در هنگامه ممنوعیت سفر، گزینه بسیار خوب و کم‌خطری برای یک گشت و‌گذار نیم‌روزه به‌حساب می‌آید. دشت هویج، آبشارهای پسچویک و موآب، قصر ناصرالدین شاه، قلعه ساکا، حمام تاریخی و درخت چنار 400ساله، ازجمله جاذبه‌های گردشگری روستایی است که کمتر از یک ساعت با ما فاصله دارد!
روستای 800ساله
اگرچه اطلاع دقیقی از زمان پیدایش روستای افجه وجود ندارد، اما به گواه سنگ‌نوشته‌ای که در مسجد روستا وجود دارد، می‌توان گفت احتمالا این روستا قدمتی 800ساله دارد! درواقع به‌نظر می‌رسد روستای افجه از قدیمی‌ترین نقاط جمعیتی منطقه به‌حساب می‌آید و پیش‌تر از آنکه تهرانی وجود داشته باشد، این روستا راه ارتباطی شهر ری به مازندران بوده. به این ترتیب می‌توان گفت که روستای افجه، کاروانسرای مسافرینی بوده که از شهر ری به مازندران می‌رفتند یا برعکس از شهرهای شمالی خودشان را به شهر ری می‌رساندند. محمدجعفر محجوب، نویسنده کتاب «طرائق الحقایق» که در سال1315 هجری قمری از روستای افجه دیدن کرده، این روستا را اینطور توصیف کرده است: «افجه جای بسیار باصفا و خوبی است. باغات زیاد و آبشارهای بسیار دارد؛ درواقع پایتخت لواسان کوچک است. به قدر لزوم دکاکین هم دارد. جوراب‌بافی در آنجا کسب معتبری است. ازجمله عمارات خوب افجه، قصر رفیع و بنای منیع مرحوم میرزا آقاخان صدراعظم نوری است، اگر چه محتاج مرمت است.»
دارای آب فراوان
اما درباره وجه تسمیه روستای افجه باید بگوییم که به‌نظر می‌رسد تلفظ دقیق افجه، اوجه بوده؛ کلمه‌ای مرکب از دو کلمه «او» به‌معنای آب و «جه» به‌معنای جا. این کلمه که تشابه بسیار زیادی به زبان مازنی دارد، درواقع به‌معنای جای آب یا دارای آب فراوان بوده؛ یعنی در گذشته از آنجا که این روستا پر از رودها، چشمه‌ها و آبشارهای پرآب بوده، به آن «اوجه» گفته می‌شد که بعدها به مرور زمان با تغییر در نحوه تلفظ آن، افجه نامیده شد. در این روستای دیدنی، چند آبشار زیبا هم وجود دارد که مهم‌ترین آنها آبشار پسچویک و موآب است. آبشار پسچویک 15متر ارتفاع دارد و در نزدیکی دشت هویج است. به آن آبشار افجه یا پسکوهک هم گفته می‌شود. اما بدون شک زیباترین و خروشان‌ترین آبشار این محدوده، آبشار موآب است؛ آبشاری با 180متر ارتفاع که از قله ساکا به دشت هویج می‌ریزد.
کجا برویم؟
صعود به ساکا، آتشکده، یخچال و مهرچال این دشت و دره شمالی روستای افجه، محل گذر کوهنوردان هم هست. از آنجا که روستای افجه در منطقه کوهستانی قرار گرفته، بسیاری از کوهنوردان برای فتح قله‌های آتشکده، ساکا، یخچال و مهرچال به افجه می‌روند.
قصر ناصرالدین شاه
مهم‌ترین اثر تاریخی روستای افجه، قصر ناصری است؛ قصری که گفته می‌شود توسط اعتمادالدوله، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار در شمال روستای افجه ساخته شد. البته امروز چیز زیادی از این بنای دوره قاجار به جا نمانده و آنچه از آن با عنوان قصر ناصری روستای افجه نام می‌بریم، درواقع پی قصر، دیواری به ارتفاع 5متر و طول یک متر و انبوهی از آجرهای قرمزرنگ است!
حمام تاریخی
اما همه جاذبه‌های تاریخی روستای افجه به قصر ناصری و قلعه ساکا محدود نمی‌شود، این روستا دارای یک حمام بسیار قدیمی است که قدمت آن به عصر صفوی می‌رسد. جالب اینکه این حمام هنوز هم فعال است و محلی‌ها برای استحمام از آن استفاده می‌کنند! در تابلوی معرفی این حمام که سال1382 به ثبت ملی رسیده، آمده است: «این حمام از دو قسمت زنانه و مردانه تشکیل شده که حمام زنانه نوسازی شده و شکل آن تغییر کرده است. مجموعه بناهای حمام مردانه دارای تاق گنبدهای عرقچین قوس جناغی است. بدنه نمای داخلی حمام به ارتفاع حدود 5/1متر با کاشی پوشیده شده و سطوح بالاتر آن با سیمان سفید اندود شده است.»
چنار 400ساله
نمی‌شود نامی از روستای افجه برده شود و از درخت چنار 400ساله این روستا سخنی به میان نیاید. یکی از محله‌های قدیمی روستای افجه، محله «چراغان» است که در آن سقاخانه حضرت ابوالفضل(ع) قرار دارد. در مجاورت این سقاخانه، درخت چناری وجود دارد که عمر آن را بیش از 400سال تخمین زده‌اند. داخل تنه این درخت کهنسال خالی است و گفته می‌شود حدود نیم‌قرن پیش، تا مدت‌ها فرد قصابی از فضای داخلی این چنار قدیمی به‌عنوان مغازه استفاده می‌کرد و به‌کار و کاسبی می‌پرداخت!
قلعه سربند یا ساکا
یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی افجه، قلعه سربند یا ساکا است که گفته می‌شود تا زمان حکومت صفویه مورد استفاده قرار می‌گرفته! این قلعه که از سنگ لاشه، ملات گچ، ساروج، آجر و خشت ساخته شده و احتمالا قدمت آن به قرن‌های دوم و سوم هجری برمی‌گردد، به تمام ارتفاعات مناطق لواسان اشراف دارد و در فهرست آثار ملی هم به ثبت رسیده است. اگرچه این قلعه هم به سرنوشت قصر ناصری دچار شده و امروز چیز زیادی از آن باقی نمانده، اما در مشخص‌شدن قدمت روستای افجه اهمیت بسیاری دارد.
دشت هویج
همه ما حتی اگر نام روستای افجه را هم نشنیده باشیم، حتما اسم «دشت هویج» به گوشمان خورده است. این دشت یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی و معروف روستای افجه است که اگر چه دیگر کسی در آن هویج نمی‌کارد، اما به واقع یک دشت بسیار بسیار زیباست. براساس آنچه از کتاب‌های تاریخی به‌دست ما رسیده، دشت هویج در دوران صفویه، شکارگاه شاهان بوده. ضمن اینکه این دشت در مسیر شاهان قاجار ازجمله ناصرالدین شاه قرار داشته و راه مالرویی که امروزه به راه شاه‌عباسی معروف است، آنها را از تهران به دشت لار یا دیگر مناطق ییلاقی مورد علاقه‌شان می‌رسانده. اگرچه روزگاری این دشت محل کشت هویج بوده و به همین دلیل ما امروز به آن دشت هویج می‌گوییم، اما محلی‌ها این منطقه را «گرچال» می‌نامند. عده‌ای معتقدند که گرچال یا گیاه‌چال به‌معنای محلی است که در آن گیاه می‌روید و این نام اشاره به کاشت انواع سبزی و صیفی در این دشت دارد.
