خاورمیانه
نیروهای ناتو؛ جایگزین آمریکایی‌ها در عراق
اول ماه می18سال پیش، جورج دبلیو بوش با یک هواپیمای نظامی ناو‌نشین، روی یک ناو هواپیمابر در خلیج‌فارس نشست و سخنرانی «ماموریت انجام شد» خود را در میان نظامی‌های آمریکایی ایراد کرد؛ سخنرانی‌ای که هنوز هم دستمایه مسخره کردن بوش است چون آمریکا قرار بود برای عراق امنیت و آزادی و دمکراسی ببرد، اما در تمام این سال‌ها، نیروی برهم‌زننده ثبات در این کشور بوده است.
به گزارش وب سایت «نیو عرب»، از زمان حمله نظامی به عراق به رهبری آمریکا در مارس 2003، آمریکا مرتبا وعده داده است که این کشور را ترک خواهد کرد، با این حال هر بار این وعده‌ها محقق نشده و حتی در مواردی به افزایش نیروها هم منجر شده است.
وعده‌های آمریکا برای خروج در سال‌های 2007و 2011هیچ برنامه مشخصی نداشت و با افزایش تهدید داعش، آمریکا نیروهای نظامی خود را به درخواست دولت عراق افزایش داد، هرچند هیچ جدول زمانی برای خروج هم ارائه نشد. این بار، با تصمیم پارلمان عراق برای خروج نیروهای نظامی عراق، به‌نظر می‌رسد که برنامه مشخصی وجود دارد؛ به‌خصوص اینکه نهادهای مورد حمایت ناتو در عراق تاسیس شده‌اند و مهم‌تر از آن، عضویت نیروهای داعش به‌شدت کم شده و از 35هزار به 8هزار نفر رسیده‌اند.
نیروهای باقیمانده آمریکایی که گفته می‌شود 2500نفر هستند و نقشی مشاوره‌ای دارند، به‌عنوان نیروهای پشتیبان با نیروهای ناتو همکاری خواهند کرد. قرار است تعداد نیروهای ناتو، از 500نفر به 4هزار نفر برسد. یک نیروی نظامی چندملیتی که بیشتر نقشی مشاوره‌ای و نه میدانی دارد، چهره‌ای نو به نیروهای نظامی مستقر در عراق خواهد داد.
چهره جدید
پائولو ناپولیتانو، مشاور ارشد سابق ناتو در عراق، ضمن اشاره به حضور غیرمیدانی نیروهای آمریکایی در عراق گفته است: «اینکه نیروهای اروپایی بیش از آمریکایی‌ها در ماموریت ناتو در عراق نقش داشته باشند برای عراق هم بهتر است. توسعه ماموریت ناتو در راستای هدف نمایندگان مجلس عراق برای کاهش نیروهای نظامی آمریکایی است.»
هرچند آمریکا اخیرا گفته نیروهای نظامی میدانی‌اش را از عراق خارج می‌کند، جدول زمانی و تعداد نیروهایی که خارج می‌شوند ارائه نشده است.
علاوه بر آن، بیانیه فرماندهی مرکزی آمریکا خطاب به یک کمیته مجلس نمایندگان آمریکا، تردیدها درباره خروج واقعی نیروهای آمریکایی را بیشتر کرده است. او در این بیانیه آورده است: «من اینطور نمی‌بینم که در آینده کاملا از عراق خارج شویم.»
عقیل عباس، تحلیل‌گر سیاسی و استاد دانشگاه آمریکایی عراق در سلیمانیه، این کار ناتو و آمریکا را «برچست‌زنی مجدد» می‌خواند و معتقد است که گروه‌های سیاسی بر سر این موضوع به توافق نرسیده‌اند. با این حال او معتقد است که داشتن یک ائتلاف به رهبری ناتو به جای رهبری آمریکا، نیروهای نظامی خارجی در عراق را کمتر به هدفی برای حملات شبه‌نظامی‌ها تبدیل می‌کند. نیروهای میدانی، در این مورد، عراقی خواهند بود چون نیروهای ناتو و آمریکا در پایگاه‌هایی که خودشان اداره می‌کنند مستقر خواهند بود و در عملیات نقش مستقیمی نخواهند داشت.
از نقطه نظر کسانی که علیه حضور نظامی آمریکا در عراق مبارزه کرده‌اند، خروج نیروهای آمریکایی می‌تواند نتیجه حملات به پایگاه‌های نظامی آنها باشد. رشید العقیدی، محقق مؤسسه تحقیقاتی نیولاینز در این‌باره گفته است: «پروپاگاندا اینطور می‌گوید که خروج نیروهای نظامی آمریکایی نتیجه حملات به پایگاه‌های آنها بوده است.»
زمان خروج درست است؟
بدون درنظر گرفتن دلایل این مسئله، به‌نظر می‌رسد که آمریکا و ناتو بر سر اینکه ناتو باید مسئولیت آموزش نظامیان عراقی را به‌عهده بگیرد توافق دارند و کارها در این مسیر به سرعت پیش می‌رود. احتمالا این آموزش‌ها در انبار، عراق و اربیل ادامه خواهد داشت.
نیروی ناتو در عراق، که در سال 2018تاسیس شده، همچنین در آکادمی‌ها و دانشکده‌های نظامی، به آموزش نیروهای عراق ادامه خواهد داد. آنها همچنین با ائتلاف جهانی برای مبارزه با داعش و همینطور دفاتر سازمان ملل و اتحادیه اروپا در عراق همکاری خواهند کرد. دیگر نقش مهم ناتو در عراق، دادن مشاوره به وزارت دفاع این کشور در امور رهبری، حکمرانی و سیاستگذاری خواهد بود. قرار است در سال 2022، فرماندهی نیروهای ناتو در افغانستان از دانمارک به ایتالیا سپرده شود. ناپولیتانو معتقد است که انتقال فرماندهی نظامی از آمریکا به اروپایی‌های ناتو، با وجود چالش‌هایی که اخیرا در عراق پیش آمده و مهم‌ترین آنها ترور ژنرال قاسم سلیمانی بوده، در زمان درستی انجام می‌شود. حملات شبه‌نظامیان به اهداف آمریکایی و همه‌گیری ویروس کرونا هم از دیگر چالش‌ها هستند. با این حال ناپولیتانو معتقد است بعد از 18سال پرآشوب، انتقال نیرور هیچ زمانی بهتر از این نمی‌توانست انجام شود؛ «آیا عراق آماده کاهش نیروهای آمریکایی است؟ بله و نه. آنها در طول این سال‌ها رشد زیادی داشته‌اند. حالا زمان این رسیده است گام‌های بیشتری بردارند.»
تعاملات بیشتر
یکی از مسائل اصلی در مسئله انتقال فرماندهی، مسئله کمک‌های انسان‌دوستانه‌ای است که از سوی کشورهای غیرناتو به عراق می‌رسد.
عباس کاظم، محقق بخش عراق در شورای آتلانتیک در این‌باره گفته است: «اگر آمریکا برود، شاهد خروج دیگر کشورهایی هم خواهیم بود که به عراق کمک می‌فرستند و عضو ناتو نیستند. خروج آمریکا باعث می‌شود تا این کشورها، در نوع و چگونگی رابطه خود با عراق تجدیدنظر کنند. از سوی دیگر، مسئله این است که عراقی‌ها نیروهایی آمریکایی را نمی‌خواهند.» عراق بخشی از یک شبکه پیچیده از همسایگانش است. علاه بر انتخابات پیش روی خودش، این کشور احتمالا از انتخابات ایران و ترکیه هم متاثر خواهد شد.
فراتر از سیاست‌های منطقه‌ای و داخلی، این واقعیت وجود دارد که آمریکا، با توجه به شبکه پایگاه‌هایش در خلیج‌فارس، هرگز چندان از عراق دور نخواهد شد. در واقع، پهپادهای آمریکا در منطقه این پتانسیل را دارند که به اهدافی در داخل این کشور حمله کنند.
این سناریو، از سوی کسانی که به وعده آمریکا برای خروج نظامی از عراق تردید دارند، همیشه مطرح می‌شود. کاظم گفته است: «چیزی که مهم است کنترل هوافضای عراق است. اطمینان از این مسئله که هرگونه فعالیتی در آسمان با محدودیت‌های زیادی مواجه است و باید تأییدیه بگیرد، بسیار مهم است.»
مسئله دیگر، احتمال نقش پیمانکاران خارجی در عراق است. هرچند پیمانکاران نظامی نیستند، اما به امنیت نیاز دارند و در برخی موارد، اصلا کار خودشان امنیتی است.
هم‌اکنون، سؤالات زیادی درباره خروج نیروهای نظامی آمریکایی از عراق مطرح است که پاسخی برای آنها وجود ندارد.
