واکسن، گرفتار فرافکنی و مانور تبلیغاتی

حسین سلاح‌ورزی-نایب‌رئیس اتاق ایران

برای درک آنچه این روزها در بزرگ‌ترین پروژه زنجیره تامین دارو و تجهیزات پزشکی جهان، یعنی تامین و توزیع واکسن کرونا، می‌گذرد؛ باید قادر باشیم مسائل فنی و اقتصادی و ملاحظات اجتماعی و سیاسی را در یک قاب واحد ببینیم.
به‌طور خلاصه مهم‌ترین گلوگاه‌های تولید و توزیع واکسن کرونا در مقیاس بین‌المللی، به‌خصوص برای آن دسته از کشورها که محدودیت عمده‌ای در تامین زنجیره سرد و خدمات پزشکی برای استفاده از واکسن ندارند، ظرفیت بسیار محدود پلتفرم‌های تولیدی و زمان طولانی مورد نیاز برای ساخت و راه‌اندازی پلتفرم‌های جدید با کیفیت مطلوب است.
این گلوگاه، صحنه تولید و توزیع واکسن را به عرصه کشمکش قدرت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گوناگون تبدیل کرده است.
طبیعی است که همه کشورها، با توجه به اثرات مثبت اجتماعی و اقتصادی ایجاد ایمنی نسبت به کووید-19 برای دریافت این واکسن عجله دارند و برای کسب سهمیه‌ای از این ظرفیت عرضه محدود با یکدیگر در ستیزند و طبیعتا در این شرایط، فارغ از شعارها و آرمان‌ها، کشورهای قدرتمندتر و ثروتمندتر دست بالا را خواهند داشت.
در مورد ایران اما، نگاهی به جایگاه کشور در رتبه بندی سرانه تولید ناخالص داخلی بر حسب قدرت خرید (که نمادی از قدرت و ثروت ملی است) و جایگاه ما در رتبه‌بندی میزان تامین واکسن و انجام واکسیناسیون نشان‌دهنده یک تضاد عجیب است.
درحالی‌که ایران در شاخص سرانه تولید ناخالص داخلی بر حسب قدرت خرید در یک‌سوم بالایی جدول رتبه‌بندی کشورها قرار دارد؛ در شاخص تامین قطعی واکسن و انجام واکسیناسیون در یک‌سوم پایینی جدول رده‌بندی کشورها جا خوش کرده است. این موضوع به‌طور خلاصه نشان‌دهنده این واقعیت است که در میدانی که، بنا به ماهیت و طبیعت آن، محل ورود بازیگران دولتی برای تبدیل مزایای ناشی از قدرت و ثروت ملی به دسترسی به امکانات درمانی و بهداشتی بوده، نهاد متولی این امر در دولت، یعنی وزارت بهداشت و به‌طور مشخص سازمان غذا و دارو عملکرد قابل‌قبولی نداشته است. این عملکرد ضعیف در کنار عدم‌شفافیت و اظهارات ضد‌ونقیض مسئولان مربوطه سبب شده است تا نارضایتی‌های اجتماعی روزبه‌روز ابعاد بزرگ‌تری پیدا کنند.
 در این میان فعالان بخش خصوصی نیز که سرمایه و اعتبار و ارتباطات شخصی خود را برای تسهیل و تسریع روند واردات واکسن به‌کار گرفته‌اند تا با توجه به شرایط خاص کشور و ‌پاسخگو نبودن مسئولین، لااقل دسترسی بدنه اصلی نیروی کار کشور را به واکسن کرونا تامین کنند؛ آماج حملات فرافکنانه مسئولان و سخنگویان سازمان غذا و دارو قرار می‌گیرند. در شرایطی که بخش‌خصوصی با صدای بلند اعلام کرده است، ‌بدون نیاز به ارز دولتی، قادر به واردات واکسن کروناست و تحت نظارت وزارت بهداشت، این مسئولیت اجتماعی را بر عهده می‌گیرد، سخن گفتن از احتمال بروز تخلف، به معنی مانع‌تراشی در این مسیر است. کاش برای عبور هرچه سریع‌تر کشور از این بحران، مسئولان سازمان غذا و دارو، به جای مانورهای تبلیغاتی بیهوده و مقصرشمردن این و آن در مورد ناکامی‌هایشان در اجرای ماموریت ذاتی این سازمان، چند وقتی به قول رئیس‌جمهور محترم «تاجرمسلک» شوند و مانند فعالان بخش خصوصی، با عملگرایی و جدیت و شفافیت، تامین ملزومات سلامت مردم را بر هر ملاحظه و اولویت دیگری مرجح بدانند. توقع بخش‌خصوصی این است که در شرایط سخت تحریم‌ها و وضعیت دشوار کرونا، موانع داخلی را از سد راه فعالان اقتصادی بردارند تا بخش‌خصوصی در راه کمک به دولت و وزارت بهداشت، سریع‌تر قدم بردارد.