2دهه 10چهره

زهرا رستگارمقدم ـ روزنامه‌نگار

۲دهه سریال‌سازی در‌ ماه رمضان، چهره‌ها و شخصیت‌های ماندگاری به قاب تلویزیون هدیه داده. حالا دیگر سریال‌سازی در این‌ ماه سنت شده و فرصتی است برای رقابت بین شبکه‌ها، بازیگران و کارگردانان. از بین این سریال‌ها، چهره عده‌ای بیشتر دیده شد و در یادها مانده، مثلا آتیلا پسیانی در نقش سیدجلالِ سریال «گمگشته» در سال 80، یا بهاره افشاری در سال 84، به‌عنوان نخستین شیطان‌ ماه رمضانی که موجی از مجموعه‌های ماورایی‌سازی در رمضان را راه انداخت، یا محمد کاسبی سریال «صاحبدلان» در سال85 که نقش جلیل را ایفا کرد؛ مردی که اعتقادات خلیل، برادرش را به مسخره می‌گرفت. حتی الیاس سریال «اغما» در سال86 با بازی حامد کمیلی، جوانی ظاهرالصلاح که شیطان بود و برای از راه به در‌کردن پژوهان جراح، وجوه جسمانی پیدا کرد. اما تعداد این چهره‌ها به همین آدم‌ها محدود نماند. عده‌ای هنوز به‌عنوان درخشان‌ترین چهره‌های سریال‌های مناسبتی در تلویزیون به‌حساب می‌آیند؛ هرچند دیگر در این قاب‌های خانگی نباشند و از آن خداحافظی کرده باشند. در اینجا به فعالیت تعدادی از این چهره‌های رمضانی اشاره می‌کنیم.

رضا عطاران 

او در سال ۱۳۸۷ سریال «بزنگاه» را به‌عنوان ویژه برنامه ‌ماه مبارک رمضان برای پخش از شبکه‌سه ساخت و در این سریال هم بازیگر و هم کارگردان بود. با اینکه عطاران فعالیت خود را از تلویزیون آغاز کرد و با ساختن سریال‌هایی چون «خانه به‌دوش»، «متهم گریخت»، «ترش و شیرین» و بزنگاه موفقیت و محبوبیت بسیاری کسب کرد اما همکاری‌اش با تلویزیون تا همین سریال بزنگاه ادامه داشت. پس از آنکه صدا و سیما محدودیت‌هایی برایش ایجاد کرد، عطاران از این رسانه خداحافظی کرد. هرچند حالا دیگر دلیل دوری خود از تلویزیون را خستگی عنوان می‌کند. عطاران در نقش نادر در این مجموعه تلویزیونی سومین سریال رمضانی‌اش را جلوی دوربین برده بود؛ پسر معتاد و طرد‌شده‌ای که با تنها دخترش، درسا (نیکی نصیریان) برای گرفتن حق‌الارث پدر تازه درگذشته‌اش به خانواده برمی‌گشت. فضای تلخ سریال و شوخی‌های نادر زمان استفاده از مواد در دستشویی و... با انتقادات تندی روبه‌رو شد. عطاران با سر‌تراشیده، نقش معتادی دوست‌داشتنی را بازی می‌کرد و مرجانه گلچین در نقش بهجت، زن برادر نادر و بازیگر دیگر این مجموعه بود که در آن خوش درخشید.

حسن فتحی

او کار هنری خود را با کارگردانی در مجموعه تلویزیونی همسایه‌ها در سال ۱۳۷۲ آغاز کرد. مجموعه‌های تلویزیونی «پهلوانان نمی‌میرند»، «شب دهم»، «مدار صفر درجه»، «میوه ممنوعه»، «زمانه» و «شهرزاد» از آثار ماندگار حسن فتحی در سریال‌سازی است. او از کارگردان‌های مهم در این عرصه به‌حساب می‌آید. شاخصه مهم آثار تلویزیونی او دیالوگ‌هایی با ضرباهنگ مناسب و استفاده به‌جا از آن در بستر فیلمنامه است. همین امر نیز برگ برنده سریال‌های پر مخاطب کارنامه هنری اوست. شناخت خوب او از جامعه معاصر و آشنایی او با موضوعات مورد‌پسند متناسب با فرهنگ بومی تماشاگر ایرانی آثار او را در رده بهترین مجموعه‌های تلویزیون در ۲دهه گذشته قرار داده‌است. از آثار ‌ماه رمضانی او می‌توان به «در مسیر زاینده‌رود» اشاره کرد که در سال89 از شبکه یک سیما پخش شد و میوه‌ممنوعه که در سال86 تحولی در سریال‌سازی تلویزیونی، خصوصا مناسبت‌سازی ایجاد کرد. فتحی برای اجرای موسیقی‌ میانی و پایانی مجموعه‌های تلویزیونی‌اش با خواننده‌های سرشناسی چون احسان خواجه امیری، محسن چاوشی، علیرضا قربانی و محمد اصفهانی همکاری داشت که این نیز خود به اثرگذاری آثارش بسیار افزوده است.

علی نصیریان 

نصیریان کار در تلویزیون را ازسال 39 با بازی و کارگردانی تله‌تئاتر شروع کرد. او تا سال 54در بیش از ۵۰‌تله‌تئاتر حضور داشت. ایفای نقش کریم بوستان در مجموعه تلویزیونی «برادر جان» و «بزرگ‌آقا دیوان سالار» در مجموعه شبکه نمایش خانگی شهرزاد، آخرین هنرنمایی‌های نصیریان در قاب تلویزیون بوده ‌است. اما آنچه او را بیش از هر زمان در این ‌ماه به‌یادها نزدیک می‌کند، بازی در مجموعه میوه ممنوعه حسن فتحی در سال86 است؛ حاج یونس که سر پیری، معرکه‌گیری می‌کند. قصه یک خطی سریال حسن فتحی، شاید با همین عبارت تعریف‌شدنی باشد. اینکه حاج یونس فتوحی (علی نصیریان) که پیرمرد بازاری و خانواده داری است ناگهان عاشق هستی، دختر بهرام، بزرگ‌ترین بدهکارش می‌شود. اما نصیریان، فضاهای دیگری مثل تقابل با تمرد غزاله، دختر کوچکش (طنازطباطبایی)، زیاده‌خواهی پسر بزرگش، جلال (امیرجعفری) و افزایش نقش بیرون از خانه همسرش قدسی (گوهرخیراندیش) به‌عنوان مدیر آموزش و پرورش را به تصویر می‌کشد. شاید در همین مجموعه هانیه توسلی نیز به‌عنوان چهره‌ای در مجموعه‌های ‌ماه رمضان در یادها ‌ماند. او که پیش‌تر با بازی در مجموعه‌های «غریبه» جواد اردکانی در سال79 و «وفا»ی محمدحسین لطیفی در سال85 در قاب تلویزیون دیده شده بود، با این مجموعه در یادها ماند.

پژمان جمشیدی

او که چند سالی است استعداد بازیگری خود را به بینندگان ثابت کرده، پس از موفقیت در مجموعه‌های تلویزیونی «پژمان» و «ساختمان پزشکان» توانست در رمضان96 با بازی در «نفس» جلیل سامان حضور خود را در ذهن مخاطبانش پایدار کند. او در این مجموعه که از شبکه سوم سیما پخش می‌شد، نقش عباس را ایفا کرد. اما در رمضان سال گذشته بود که جمشیدی با بازی در نقش فریبرز باغ‌پیشه در مجموعه «زیرخاکی» دوباره به صدر چهره‌های تلویزیونی بازگشت. او در این مجموعه که تجربه موفق گذشته‌اش با سامان را ادامه می‌داد، در نقش مردی بود که به‌دنبال زیرخاکی می‌گردد. او در این داستان درگیر مسائلی چون دستگیری به جرم پخش اعلامیه ضد‌شاه، کمک به برادرش در تعمیر موشک ارتش و... می‌شود. جالب است که در همه این موارد او از ماجراهایی که حول تحول ایران می‌افتد، بی‌خبر و بی‌اعتناست و مشغول به‌کار خود است. این موفقیت باعث شد جمشیدی آن را در «زیرخاکی ۲» برای پخش در رمضان امسال نیز تکرار کند.

سیروس مقدم

عمده فعالیت‌های مقدم ساخت مجموعه‌های تلویزیونی ‌است که «پایتخت» از معروف‌ترین آنها به‌شمار می‌رود. او که در سال81 «عروج» را برای شبکه سه و ویژه‌ماه رمضان ساخته بود، در سال86 با مجموعه اغما ظاهر شد و در سال87 با «روز حسرت». مقدم برای رمضان 93«مدینه» را مقابل دوربین برد و در سال 94، «پایتخت 4» را برای تماشا در این روزها آماده کرد. او ازجمله مطمئن‌ترین کارگردانان صدا و سیماست که همه آثارش همواره مخاطبان خود را داشته و بسیار تماشا شده است. مقدم درباره اینکه ساخت اثر برای‌ ماه رمضان با نوروز چه تفاوتی دارد‌، با توجه به اینکه هر دو مناسبتی هستند‌؟ در مصاحبه‌ای گفته بود: «تلویزیون باید به سمتی برود که مناسبت در آن حذف شود و هر‌ ماه و هر فصل سریال‌های خوبی داشته باشیم. نباید اینطور باشد که چون مثلا عید است پس سرمایه‌گذاری‌های خوبمان را برای ساخت سریال‌های نوروزی بگذاریم. ما می‌توانیم در همه ایام سال ماراتونی از سریال‌های خوب داشته باشیم. تفاوت ساخت سریال برای‌ ماه رمضان نسبت به ایام دیگر این است که در ‌ماه رمضان باید ابعاد معنوی سریال‌ها را پررنگ‌تر کنیم؛ چرا که‌ ماه رمضان، ماهی است که ویژگی‌هایی دارد و همیشه آدم احساس می‌کند به خدا نزدیک‌تر است. حتی خداوند خود فرموده که در این‌ ماه حواسم به بندگانم بیشتر است. به همین‌خاطر ‌ماه‌رمضان، ماهی است که قصه‌هایمان هم می‌تواند اجتماعی‌تر و هم خانوادگی‌تر باشد؛ ضمن اینکه این اجازه را داریم که نقادانه‌تر به اطرافمان نگاه کنیم».

سیروس گرجستانی

بین سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۹ دست‌کم گرجستانی در ۶۸ اثر تلویزیونی بازی کرده است که شاید به یادماندنی‌ترین آنها نقش‌آفرینی او در سریال «شهریار» باشد. او در بسیاری از سریال‌های پرمخاطب تلویزیون مانند سریال «امام‌علی»، «کیف انگلیسی»، «کلاه پهلوی»، صاحبدلان، «متهم گریخت»، «پشت کنکوری‌ها» و «کاکتوس» ایفای نقش کرد. اما به عقیده خودش با بازی در «پروژه اصغر فرهادی» - سریالی به نام یادداشت‌های کودکی که فرهادی نویسنده‌اش بود - دوران شکوفایی حرفه‌ای او آغاز شد. این سریال در رمضان سال 80 با کارگردانی پریسا بخت‌آور از شبکه تهران پخش شد. پس از آن در سال81 نیز دوباره در همین ماه، بخت‌آور با پشت کنکوری‌ها از گرجستانی در مجموعه‌اش یاری گرفت. همین باعث شد که مجموعه‌های تلویزیونی هر سال به حضور او سر سفره‌های افطار عادت کنند. او در سال82 با «رانت‌خوار کوچک» حسین سهیلی‌زاده، در نقش اُشترخانی ظاهر شد. در سال84، نقش هاشم بابازاده را در متهم گریخت رضا عطاران ایفا کرد. در سال 85با صاحبدلان محمدحسین لطیفی و در سال 87با «مأمور بدرقه» سعید سلطانی سر سفره‌هایمان نشست. گرجستانی در سال90 در «سه دونگ، سه دونگ» شاهد احمدلو نقش‌آفرینی کرد و امسال تلویزیون 1400با از دست‌دادن این چهره در سال گذشته، شاید بیشترین فقدان را در همین ماه‌ها تجربه کند.

حمید لولایی

تلاش حمید لولایی برای فرار از سایه خشایار مستوفی در «زیر‌آسمان شهر» مهران غفوریان، او را در نقشِ ماشاءالله مرزوقی سریال رضا عطاران نشاند؛ ماشاءالله در مجموعه «خانه به دوش» که در رمضان83 از تلویزیون پخش شد. او مردی از طبقه پایین جامعه بود که می‌خواست برای کار و پول درآوردن به مالزی برود، اما پول سفرش را می‌دزدند. تقلای ماشاءالله برای حفظ آبرویش طوری که کسی فکر نکند که پولش را خورده‌اند و او هنوز در ایران است در مقابل تلاش ارسلان، باجناق پولدارش (غلامحسین لطفی) برای ریختن پته او روی آب، شاکله سریال را ساخت. قابل انکار نیست بخشی از موفقیت لولایی مرهون حضور مریم امیرجلالی در نقش مقابل او بوده است. او پس از آن با بازی در سریال بزنگاه عطاران در سال87 و «خروس» سعید آقاخانی در رمضان92، از چهره‌های دوست‌داشتنی سریال‌های تلویزیونی و ماندگار در این ‌ماه شد.

امین تارخ

بینندگان تلویزیون در دهه 60، امین تارخ را با نقش‌های بوعلی‌سینا در سریال «ابن سینا»ی کیهان رهگذار و شیخ حسن جوری در «سربداران» محمد علی نجفی می‌شناسند. اما او در آخرین سال دهه 80، این فضا را شکاند و «بزرگ» را خلق کرد. تارخ در سریال «جراحت» محمدمهدی عسکرپور که سعید نعمت‌الله آن را نوشته بود، رمضان89 برادر بزرگ خانواده بود؛ زندگی خوشی که با ازدواج دخترش اکرم و امیرحافظ، پسر برادرش دچار تنش می‌شود. صحنه بگو مگوی بزرگ با برادرش، اسماعیل(علی عمرانی) و زن‌برادرش، انسی (آتنه فقیه‌نصیری) از صحنه‌های خیره‌کننده آن سال‌ها بود. هرچند پیش از این او در سال 86با مجموعه اغما با طاها پژوهان، جراح کاربلد مغز ثبت شده بود؛ مردی که با فریب جوانی ظاهرالصلاح گول می‌خورد تا آدم‌های خوب را مداوا نکند. او کم‌کم می‌فهمد الیاس، شیطان است که برای از راه به در‌کردن او، وجوه جسمانی پیدا کرده.

محسن تنابنده

بازی او در سریال پایتخت در نقش نقی معمولی در ذهن‌ها ماندگار شد. او که در دوره‌های آخر این مجموعه تلویزیونی علاوه بر بازی، نویسندگی و بخشی از کارگردانی آن را به‌عهده داشت، پایتخت ۴ را برای ‌ماه رمضان94 آماده پخش کرد. این مجموعه به اندازه‌ای درخشید که تنابنده را برای ایفای این نقش در جشن نشریه دنیای تصویر جزو ۱۰۰ نقش ماندگار تاریخ سینما و تلویزیون ایران انتخاب کرد و برنده تندیس بهترین بازیگر مرد برای مجموعه تلویزیونی پایتخت ۴ از نظرسنجی سه ستاره شد. با این حال ساخت این مجموعه که بیشتر دوره‌های آن برای نوروز تهیه می‌شد با مشکلاتی روبه‌رو شد و تنابنده در اعتراضی از تلویزیون خداحافظی کرد. هرچند این خداحافظی مشترک او با احمد مهران‌فر از تلویزیون بود، اما هر دو را می‌توان از چهره‌های ماندگار رمضان با همان پایتخت 4 به‌حساب آورد. مهران‌فر پیش از این نیز در سال83 با «رسم عاشقی» سعید سلطانی در رمضان روی آنتن سیما ظاهر شده بود.

هومن برق‌نورد

او که حدود20 سال روی صحنه‌های تئاتر کشور ظاهر شده بود، با مجموعه «بیداری» بهرام عظیم‌پور راهی تلویزیون شد و با بازی در سریال «ساختمان پزشکان» به شهرت رسید. برق‌نورد ازجمله بازیگران سریال‌های تلویزیونی است که در ‌ماه رمضان چهره به یادماندنی شده است. او با بازی در مسیر زاینده‌رود حسن فتحی که ‌ماه رمضان 89 تولید و پخش شد، نقش گرکانی، دلال بازیکنان فوتبال را ایفا می‌کرد. پس از آن برق‌نورد با بازی در «دودکش» محمدحسین لطیفی روی آنتن پرمخاطب رمضان 92ظاهر شد. او در نقش فیروز، مرد خانواده‌دوست و زحمت‌کشی است که به همراه خانواده و آشنایانش، یک قالیشویی را اداره می‌کند اما با پلمب‌شدن در محل کار و زندگی او توسط مأموران شهرداری، دردسرهایش دوچندان می‌شود. برق‌نورد با بازی در این نقش بیش از گذشته مورد توجه مخاطب قرار گرفت و تبدیل به یکی از آن شخصیت‌هایی شد که مردم در کوچه و خیابان از نحوه حرف زدن، جمله‌ها و اتفاق‌های زندگی‌اش حرف می زدند. اگر سریال‌های ماه رمضان را فرصتی برای بهتر دیده شدن یک بازیگر فرض کنیم، هومن برق‌نورد یکی از چهره‌هایی بود که به خوبی از این فرصت استفاده کرد. پس از بازی در «دودکش» بود که مخاطب دوست داشت در هر ماه رمضان بار دیگر این بازیگر را در تلویزیون ببیند.