ظریف در تور صلح هرمز

 امیرمحمد حسینی ـ خبرنگار

جبهه دیپلماسی از حاشیه خلیج‌فارس تا اروپا گسترده شده است. هواپیمای وزیرخارجه ایران پس از سفر برنامه‌ریزی شده به قطر و عراق در عمان و کویت به زمین نشست. در سوی دیگر دنیا یعنی اتریش نیز گفت‌وگوهای معاون وزیرخارجه ایران با اعضای برجام برای رسیدن به نقطه مشترکی برای احیای توافق هسته‌ای در جریان است. 
حالا همه کشورها حتی عربستان سعودی تلاش می‌کنند تا از قافله دیپلماسی جا نمانند. در تازه‌ترین اقدام، وزارت خارجه این کشور صحبت‌های محمدبن سلمان درباره لزوم داشتن رابطه «خوب و ممتاز» با ایران را بازنشر کرده است. وزارت خارجه کشورمان هم از «تغییر لحن» عربستان سعودی استقبال کرده و با یادآوری طرح «صلح هرمز» گفته که ایران با ارائه پیشنهادها و طرح‌هایی برای گفت‌وگو و همکاری در منطقه خلیج‌فارس «پیشگام مسیر مودت و همکاری منطقه‌ای بوده» است.
 این مواضع می‌تواند نویدبخش آغاز فصل جدیدی از روابط تهران-ریاض و به تبع آن منطقه باشد. آن هم در شرایطی که برخی خبرگزاری‌های خارجی به نقل از منابع آگاه مدعی شدند که قدرت‌های جهانی می‌خواهند پیش از پایان اردیبهشت مذاکرات احیای برجام با ایران را به نتیجه برسانند.

 پرچم‌های صلح به اهتزاز در می‌آید
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران درباره مواضع اخیر مقامات سعودی گفته: «با دیدگاه‌های سازنده و روش گفت‌وگومحور، این 2‌کشور مهم منطقه و جهان اسلام می‌توانند با پشت سر گذاشتن اختلافات، وارد فصل تازه‌ای از تعامل و همکاری برای نیل به صلح و ثبات و توسعه منطقه‌ای شوند.» دیگر کشورهای منطقه ازجمله پاکستان و قطر هم از تغییر رویکرد عربستان در قبال ایران حمایت کردند.
 عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان و وزیرخارجه قطر در پیام‌هایی توییتری نوشتند که از پیشقدم شدن عربستان سعودی برای صلح با ایران استقبال می‌کنند. پیش از این، زمانی که خبرهایی مبنی بر رایزنی مقامات امنیتی ایران و عربستان در بغداد منتشر شد نیز وزارت خارجه ایران از باز شدن باب گفت‌وگو میان 2 کشور استقبال کرد. هر چند به‌نظر می‌رسد همچنان مذاکرات در سطح امنیتی و غیرسیاسی است و وزارت خارجه طرف گفت‌وگوها محسوب نمی‌شود.
 اما طبق گزارش روزنامه الاخبار، به‌دلیل نتیجه‌بخش بودن دور قبلی نشست، قرار است بار دیگر مقامات امنیتی 2 کشور در عراق بر سر مسائل منطقه‌ای گفت‌وگو کنند. 
گفته شده که ایران متحدان خود را در جریان این گفت‌وگوها قرار داده و حتی برخی سفر وزیرخارجه چین به ریاض و سپس تهران را در چارچوب میانجیگری تحلیل می‌کنند. به نوشته روزنامه «فایننشال تایمز» عربستان نیز آمریکا و انگلیس را از این مذاکرات باخبر کرده است. 

مکث
اردیبهشت با توافق به پایان می‌رسد؟
همزمان با تحولات مثبتی که منطقه آبستن آن‌هاست، وزیرخارجه هم در سفرهای از پیش اعلام نشده به عمان و کویت رفته است. او درباره سفر منطقه‌ای و دیدار با مقامات ارشد کویت و عمان در توییتی نوشت: «همزمان با مذاکرات وین، ۵ روز را در ۴پایتخت عربی همسایه سپری کرده و گفت‌وگوهای مثمرثمری را با عزیزان و برادرانمان به انجام رساندم.» محمد جواد ظریف اضافه کرد: «همگی درخصوص آینده‌ای روشن و امیدوارکننده برای منطقه، به سمت ایجاد روابط دو جانبه مستحکم و روابط منطقه‌ای سازنده در حرکت هستیم.» ظریف با اشاره به حضور معاون وزیرخارجه در مذاکرات احیای برجام و تور منطقه‌ای تأکید کرد که «نشانه‌های مثبتی در هر 2 مسیر دیده می‌شود.» پیش از این سیدعباس عراقچی مذاکرات وین را در «مسیری درست» دانسته بود. با این حال عراقچی گفته بود که هنوز چالش‌های زیادی وجود دارد که راه‌حلی برای آنها پیدا نشده است. خبرگزاری «بلومبرگ» اما در خبری به نقل از 2 مقام اروپایی مدعی شد که قدرت‌های جهانی به‌دنبال احیای برجام تا اواسط ماه مه میلادی هستند. این در حالی است که میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی هم پس از نخستین نشست دور سوم مذاکرات در وین از لزوم رسیدن به توافق پیش از پایان تاریخ توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد.

وزارت خارجه آمریکا هم تکذیب کرده است
به‌گفته عباس عراقچی هیأت‌های مذاکره‌کننده این روزها در قالب 3 کارگروه کارشناسی کار خود را ادامه می‌دهند. این 3 کارگروه وظیفه مشخص کردن اقدامات متقابل 2 کشور و البته توالی و ترتیب اجرای این اقدامات از سوی ایران و آمریکا را به‌عهده دارند. در همین حال سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از پیشرفت در مذاکرات سخن گفته است. به گزارش «عرب‌نیوز»، ند پرایس مدعی شده که هیأت آمریکایی گفت‌وگوهای غیرمستقیم سازنده و منظمی با ایران داشته‌اند اما همچنان «راه طولانی برای پیمودن» باقی مانده است. به‌گفته این مقام آمریکایی پیشرفت‌هایی حاصل شده است: «ما درک بهتری از این داریم که درصورت بازگشت ایران به پایبندی چه کارهایی باید انجام دهیم و برآوردمان این است که ایران نیز بهتر درک می‌کند که چه کارهایی برای تداوم پایبندی به برجام باید انجام دهند.» پرایس همچنین تأکید کرد که آمریکا فقط تحریم‌های مغایر با برجام را برای بازگشت به توافق هسته‌ای لغو خواهد کرد. نماینده روسیه نیز که با هیأت آمریکایی در وین دیداری دوجانبه داشت در همین راستا گفت که آمریکایی‌ها درنظر ندارند که دقیقا این تحریم‌ها را لغو کنند. به‌گفته اولیانوف، آمریکایی‌ها «باور دارند که این تحریم‌ها هیچ ارتباطی به برجام ندارند». این در حالی است که عباس عراقچی، رئیس هیأت ایرانی در وین بارها تأکید کرده که ایران خواهان لغو همه تحریم‌های اعمال شده در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ است که شامل 1500تحریم می‌شود. ایران می‌گوید که پس از لغو تحریم‌ها باید راستی‌آزمایی انجام شود و سپس تعهدات برجامی انجام خواهد شد. از بین اعضای برجام تاکنون چین نیز خواستار بازگشت آمریکا به برجام به‌عنوان نخستین نقض‌کننده توافق شده است.
بار دیگر قافله دیپلماسی در منطقه و جهان راه افتاده است. هر چند زمان رسیدن آن به مقصد هنوز مشخص نیست و به‌گفته دیپلمات‌ها موانع زیادی هم در مسیر آن وجود دارد.