یادداشت
هزینه اجتماعی برخورد با محصولات آب‌بر
حسینعلی شهریاری/ نماینده مردم زاهدان در مجلس
متأسفانه در کل کشور الگوی مناسب و اجرایی برای کاشت انواع محصولات کشاورزی نداریم از سوی دیگر کشاورزان ناچار هستند تا برای گذران زندگی، محصولاتی را کشت کنند که بازده بیشتری داشته باشد. در حالی که میزان آب مورد استفاده در برخی محصولات آب بر مانند هندوانه بسیار بالاست اما رفع این مشکل نیازمند آن است که وزارت جهادکشاورزی الگوی کشت مناسب برای هر منطقه که درآمد مناسبی را نیز نصیب کشاورزان می‌کند، ارائه و با عرضه نهادهای تولید مانند بذر رایگان در چند سال نخست یا حتی پرداخت یارانه و خرید تضمینی با نرخ مناسب از ترویج کشت محصولات کم آب دارای بازده اقتصادی مناسب حمایت کند. اینکه بدون هیچ برنامه‌ای کشت محصولات آب بر را مذمت کنیم، تنگناهای معیشتی کشاورزان به‌گونه‌ای است که اینگونه رویکردها در مرحله اجرا ناکام می‌ماند، با شعار نمی‌توان به جنگ بحران کم آبی و استفاده نادرست منابع ناچیز آبی کشور در بخش کشاورزی رفت. باید کشت اینگونه محصولات در مناطق کم آب کشور ترویج و ترغیب شود. این شرایط موجب شده تا علاوه بر وجود تحصیل‌کردگان بیکار در بخش کشاورزی برای ترویج الگوی کشت مناسب در اینگونه مناطق اقدامی صورت نگیرد. از سوی دیگر گرچه وزرات نیرو خیلی از چاه‌های غیرمجاز کشاورزی را در مناطق مختلف کشور تعطیل کرده است اما اینکه فکر کنیم همه این چاه‌ها مسدود شده، درست نیست. علاوه بر کوتاهی افرادی که باید نسبت به انجام این کار اقدام کنند، مسدود کردن اینگونه چاه‌ها در برخی مناطق که ارتزاق، معیشت و زندگی کشاورزان به اینگونه چاه‌های آب وابسته است، هزینه‌های اجتماعی بسیار بالایی دارد و شاید کسی جرأت نکند تا این چاه‌های غیرمجاز آب را پلمب کند. روی دیگر نوسان قیمت و عرضه محصولات جالیزی آب بر به ناکامی سیاستگذاران در توسعه بازارهای صادراتی مرتبط است. علاوه بر نبود بسته‌بندی و تولید محصولاتی متناسب با نیاز بازارهای هدف صادراتی، نبود حمایت از تولید این محصولات با اندازه و بسته‌بندی استاندارد برای کاهش ضایعات آن موجب شده تا محصولات سبزی و صیفی ایرانی در بازارهای منطقه از رقابت با رقبای خود عقب بمانند. به‌رغم شعارهایی که بارها در زمینه درنظر گرفتن مشوق‌های مالی و آموزش صادرکنندگان برای بهبود بسته‌بندی و افزایش قدرت رقابت‌پذیری کالاهای آنها در بازارهای صادراتی مطرح شده متأسفانه در عمل اقدام مؤثر، عملیاتی و اجرایی در این زمینه صورت نگرفته و بیشتر به‌دنبال گفتار درمانی تا رفع مشکلات ریشه‌ای صادرات رفته‌ایم. از آنجا که محصول هندوانه تولیدی در جنوب شرق کشور زمانی به بازار عرضه می‌شد که نوبرانه بوده و از قیمت مناسبی برخوردار بود، به‌طور سنتی این شرایط موجب می‌شود تا کشاورزان برای گذران زندگی و کسب درآمد بیشتر به سمت تولید محصولات جالیزی مانند هندوانه، پیاز یا گوجه فرنگی بروند. شرایط وقتی بدتر می‌شود که در یک سال به‌دلیل کاهش سطح زیرکشت و میزان تولید برخی محصولات جالیزی میزان عرضه این محصولات به بازار کاهش و قیمت‌ها افزایش یابد. در چنین شرایطی کشت محصولات مذکور در سال بعد به‌شدت افزایش یافته و با رشد عرضه این محصولات، زمینه کاهش شدید قیمت و افزایش ضایعات فراهم می‌شود.
