تغییرمعادله

مرتضی کاردر- روزنامه‌نگار




صف طولانی اصحاب رسانه و منتقدان سینما و دوسالن بزرگی که گوش تا گوش آکنده از جمعیت بود، حکایت از آن می‌کرد که خبرها مثل همیشه پیش از جشنواره دهان به دهان گشته و به همه رسیده است. همه می‌دانستند که باید منتظر یک شاهکار باشند. از روز نخست معلوم بود که «شنای پروانه» پدیده جشنواره سی‌و‌هشتم است. پس بسیاری به پردیس ملت آمدند که به تماشای نخستین ساخته محمد کارت بنشینند. اما ماجرا به روز نخست محدود نشد. فردای نمایش اول «شنای پروانه» وقتی قرار بود فیلم برای جاماندگان نمایش نخست نشان داده شود، ازدحام به قدری بود که همه سالن‌های کوچک پردیس ملت پر ‌شدند و صف تمام نشد. انبوهی از اهالی سینما از طیف‌های گوناگون به تماشا آمده بودند؛ مدیران سابق سازمان سینمایی، دبیران دوره‌های گذشته جشنواره، منتقدان قدیمی سینما، بازیگران و سلبریتی‌هایی که معمولا در صف نمی‌ایستند. آوازه نخستین ساخته محمد کارت به گوش همه رسیده بود. ازدحام عموم مردم در سینماهای مردمی نیز کم از سینمای رسانه نداشت. بسیاری از تماشاگران اگر ناگزیر از انتخاب یک فیلم در جشنواره سی‌و‌هشتم بودند، «شنای پروانه» در صدر انتخاب‌شان قرار داشت.
آنها که جا مانده بودند انتظار می‌کشیدند که موعد اکران فیلم‌های جشنواره سی‌و‌هشتم برسد و به تماشا بروند. به‌نظر می‌رسید «شنای پروانه» می‌تواند رکورد فروش همه فیلم‌های نسل تازه واقع‌گرای اجتماعی را بشکند و بالاتر از «ابد و یک روز» و «متری شیش و نیم» و «مغزهای کوچک زنگ‌زده» بایستد اما... کرونا زودتر از راه رسید و سینماها را تعطیل کرد.
وقتی درهای سینما دوباره به روی مردم گشوده شد کمتر کسی حوصله داشت که در روزهای کرونا به سینما برود. انگار مردم سینما را از اولویت‌های زندگی خود حذف کرده بودند. پس اکران طولانی «شنای پروانه» در باز و بسته شدن‌های مکرر سینماها فایده‌ای نداشت و نتوانست تماشاگران را به سینما بکشاند. مردم دیگر میلی به سینما رفتن نداشتند. شنای پروانه بزرگ‌ترین قربانی کرونا در سینمای ایران بود.
زمان گذشت و سرانجام «شنای پروانه» پس از انتظاری طولانی 11فروردین 1400به شبکه نمایش خانگی آمد. اکران شنای پروانه در شبکه نمایش خانگی به انتظاری که بیش از یک سال طول کشید، پایان داده بود. حالا بیشتر از 2هفته از اکران گذشته است که خبر رسیده فیلم در 17روز نخست اکران رکورد 4میلیارد تومان فروش را در شبکه نمایش خانگی شکسته و پرفروش‌ترین فیلم شبکه نمایش خانگی از ابتدا تا امروز شده است. فیلمی که نتوانست روی پرده سینماها به خواسته‌های خود برسد و رکوردی را جابه‌جا کند، در شبکه نمایش خانگی معادله‌ها را عوض کرده است.
«شنای پروانه» اقتدار شبکه‌های مجازی را به رخ می‌کشد. در روزگاری که سینما، چه باز باشد چه بسته، چه وضعیت زرد باشد چه قرمز، کسی به سینما نمی‌رود، شبکه‌های نمایش خانگی تماشاگران بسیار یافته‌اند. سینمای ایران در سال‌های اخیر، به‌ویژه در دوره کرونا، شبکه نمایش خانگی را پذیرفته است. دست‌اندرکاران سینما می‌دانند که بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند به جای تلویزیون و سینما به سراغ شبکه نمایش خانگی بروند. تهیه‌کنندگان و کارگردانان شبکه نمایش خانگی، در روزهای رکود و توقف پروژه‌های سینمایی، سخت درگیر ساخت فیلم‌های سینمایی و سریال و برنامه‌های گوناگون‌اند. اما اگر تاکنون شبکه نمایش خانگی صرفا یک رقیب، گیریم که رقیبی قدرتمند، بود حالا به‌نظر می‌‌رسد ماجرا کمی فرق می‌کند.
4میلیارد تومان فروش در 2هفته نوعی تحدی است و نشان می‌دهد ماجرا جدی‌تر از این حرف‌هاست که دیگر بتوان از یک رقیب قدرتمند سخن گفت. از فیلم‌های پرفروش هر سال که بگذریم، 4میلیارد تومان در حقیقت معادل فروش کامل بسیاری از فیلم‌ها در سینمای ایران در دوره طولانی اکران در تهران و شهرستان‌هاست. 4میلیارد تومان در 2هفته یعنی سینما جایگزینی به نام شبکه نمایش خانگی پیدا کرده است.
آیا قدرت روزافزون شبکه‌های نمایش خانگی محدود به دوره کروناست یا نقطه تغییر فرارسیده و معادله‌ها عوض شده است؟ آیا پس از عادی شدن شرایط مردم دوباره با سینما آشتی می‌کنند و سینما می‌تواند دوباره به اوج گذشته بازگردد یا شبکه نمایش خانگی جایگزین سینما در سال‌های آینده است؟