اسلحه نفت هند علیه عربستان

دولت هند‌ ماه گذشته بعد از آنکه اوپک اعلام کرد تولید را پایین نگاه خواهد داشت از پالایشگاه‌های خود خواست تنوع خرید را افزایش داده و وابستگی‌شان به نفت خاورمیانه را کاهش دهند؛ خواسته‌ای که ‌یک پیام واضح به تولیدکنندگان بزرگ نفت بود و نشانه‌ای از تغییرات بزرگ در نقشه انرژی دنیا.
این درخواست دولت هند در پی سال‌ها برنامه‌ریزی مطرح می‌شود. هند در چارچوب برنامه‌ای بلندمدت از سال‌ها قبل تلاش داشته تا خرید نفت را به ابزاری استراتژیک در دستان خود تبدیل کند. «دارمندرا پرادان»، وزیر نفت این کشور، در سال 2015گفته بود که خرید نفت به‌زودی سلاحی در دستان هند خواهد بود. وقتی که اوپک پایین نگه داشتن تولید را در‌ماه آوریل هم تمدید کرد، هند این اسلحه را بیرون کشید. پالایشگاه‌های هند برنامه دارند که تا انتهای بهار، ‌واردات از عربستان سعودی را کاهش دهند و از میانگین ماهانه حدود 15میلیون بشکه به 10.8میلیون  بشکه برسانند. تارون کاپور، معاون وزیر نفت هند به رویترز گفته که دولت از پالایشگاه‌ها خواسته است تا به دولت بپیوندند و برای گرفتن تخفیف و بستن قراردادهای بهتر با تولید‌کنندگان نفت مذاکره کنند.
افزایش قیمت سوخت در هند و کاهش تولید اوپک، عرصه را برای هند تنگ کرده است. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که واردات نفت در سال 2040نسبت به 20سال قبل از آن دو برابر شود و به 250میلیارد دلار برسد. کاهش تولید در اوپک، برای پالایشگاه‌های هند مشکل‌ساز خواهد شد اما برای شرکت‌های دیگر در آمریکا، آفریقا و روسیه این فرصت را ایجاد می‌کند تا شکاف به وجود آمده را پر کنند. اگر هند در این زمینه موفق شود و نفت اوپک را با محصول دیگر تولیدکننده‌ها جایگزین کند، الگویی برای دیگر کشورها خواهد بود. همزمان با افزایش گزینه‌ها و عمومی‌تر‌شدن استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، نفوذ تولیدکنندگان بزرگ مانند عربستان سعودی هم کاهش خواهد یافت.

تنوع در سبد خرید 
تقاضا برای نفت در هند در 7سال اخیر 25درصد افزایش یافته و این کشور از ژاپن به‌عنوان سومین واردکننده و مصرف‌کننده نفت در دنیا عبور کرده است. این کشور وابستگی خود به واردات از خاورمیانه را از 64درصد در سال 2016میلادی به 60درصد در سال 2019رسانده است. با این حال این روند در سال 2020برگشت و دلیل آن هم این بود که همه‌گیری کرونا تقاضا برای سوخت را بالا برد و پالایشگاه‌ها مجبور شدند دوباره طی قراردادهای جدیدی از خاورمیانه نفت وارد کنند.
در پی درخواست پرادان، پالایشگاه‌ها به‌دنبال تامین‌کنندگان جدید هستند. تعمیرات اساسی و به روز رسانی پالایشگاه‌ها که آنها را قادر می‌سازد از نفت‌های سنگین‌تر و ارزان‌تری استفاده کنند، باعث شده تا تامین‌کنندگان جدید در لیست خرید هند قرار بگیرند. یک پالایشگاه، برای نخستین بار از گویان خرید کرده و در یک تاسیسات دیگر، برای اولین‌بار نفت برزیلی مورد استفاده قرار گرفت. از زمانی که هند تصمیم گرفته وابستگی خود به عربستان را کم کند، وزیر نفت این کشور با مقامات اماراتی و آمریکایی ملاقات‌هایی برای تقویت همکاری‌ها داشته است. هند به‌دنبال قراردادهای خرید بلندمدت با گویان است و گزینه‌ها برای واردات از روسیه را بررسی می‌کند.
یک منبع دولتی دیگر هم به رویترز گفته است دولت انتظار دارد که تحریم‌های ایران در 3یا 4‌ماه آینده کاهش پیدا کند و در نتیجه جایگزین ارزان‌تری نسبت به نفت عربستان سعودی در اختیار هند قرار خواهد گرفت. با وجود این تغییر رویکرد هند، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که خاورمیانه، همچنان تأمین‌کننده اصلی نفت این کشور باشد و دلیل آن هم هزینه‌های پایین‌تر حمل‌ونقل دریایی است.
اما برای عربستان، از دست دادن چنین بازار مهمی، آن هم در شرایطی که اقتصادهای توسعه‌یافته وابستگی کمتری به نفت دارند، ‌ضربه سنگینی خواهد بود. عربستان از اینکه هند در جست‌و‌جوی منابع جدید نفتی است نگران است. این کشور، چهارمین شریک تجاری هند است و کالاهای زیادی ازجمله مواد غذایی از هند وارد می‌کند. جایگزینی هند به‌عنوان خریدار عمده نفت، برای عربستان سعودی تقریبا غیرممکن خواهد بود.
از دست رفتن این رابطه دوجانبه، لطمه بزرگی به عربستان خواهد زد؛ ریاض نه‌تنها از یک خریدار عمده و همیشگی محروم خواهد شد که شاهد نفوذ بیشتر رقبایش در بازار نفت هند نیز خواهد بود.