فناوری؛ ابزار کمرنگ مبارزه با کرونا در ایران

عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار

اپلیکیشن‌های ردیابی در سراسر دنیا با تمام نقاط ضعفی که داشته اند توانستند تا حدودی افراد مبتلا به بیماری کووید-19را کنترل کنند. بعضی از این اپلیکیشن‌ها که مبتنی بر تشخیص موقعیت جغرافیایی افراد بودند، می‌توانستند بر خروج آنها از منطقه قرنطینه که معمولا خانه آنها بود، نظارت کنند. در ایران هم اپلیکیشن «ماسک» از این تکنولوژی بهره گرفته بود و تا مدتی این امکان وجود داشت که تردد کرونا مثبت‌ها کنترل شود. با این حال، بنا به ملاحظاتی این قابلیت از «ماسک» حذف شد و رنگ بندی مناطق مختلف کشور، مهم‌ترین کارکرد این اپلیکیشن شد. این در حالی است که به‌نظر می‌رسد، اکنون که بیش از یک سال از شیوع ویروس کرونا در کشور می‌گذرد، آنطور که باید از فناوری و به‌ویژه اپلیکیشن‌هایی که بیماران را مجاب به ماندن در قرنطینه کنند، استفاده نشده است. با این حال، نوع دیگری از اپلیکیشن‌ها هم در دنیا ظهور کرده‌اند که به افراد اعلام می‌کنند در معرض یک فرد بیمار قرار گرفته‌اند، بدون آنکه موقعیت مکانی آنها مشخص شود. به گفته مقام‌های مسئول در نوروز ۱۴۰۰ حدود ۱۵ هزار بیمار کرونایی در کشور اقدام به سفر کرده‌اند. این در حالی است که با استفاده از فناوری به راحتی می‌شد جلوی این سفرها و گسترش جدید ویروس کرونا و قرمز شدن مجدد اکثریت شهرهای کشور را گرفت.

سیستم هشدار تماس
یکی از استفاده‌های فناوری در کنترل کووید-19سیستم‌هایی است که به مردم اعلام می‌کنند که در معرض تماس با یک فرد بیمار(Exposure Notifications System) بوده‌اند. این برنامه از طریق سایت‌های سازمان‌های بهداشت عمومی دولت‌ها قابل نصب است. نکته قابل توجه این است که هر زمان از تصمیم دانلود منصرف شدید، به راحتی می‌توانید اپلیکیشن را غیرفعال کنید.اگر شخصی دچار بیماری شده است، می‌تواند با نصب این اپلیکیشن، اطلاعات لازم در اپلیکیشن را به اشتراک بگذارد تا به افرادی که با آنها در تماس بوده، هشدار دهد. همچنین اگر به‌عنوان یک فرد سالم در نزدیکی یک فرد بیمار قرار داشته‌اید، این اپلیکیشن شما را مطلع می‌کند و دستورالعمل‌هایی را برای جلوگیری از بیمار شدن به شما ارائه می‌دهد.

کارکرد سیستم هشدار
پس از ورود به این سیستم، کدهای شناسه به‌صورت تصادفی در موبایل شما تولید می‌شود. برای جلوگیری از ردیابی و رفع دغدغه‌های حریم خصوصی، کدهای شناسه در دستگاه شما به‌طور تصادفی هر 10تا 20دقیقه تغییر می‌کند.موبایل شما به‌گونه‌ای عمل می‌کند که این شناسه‌های تصادفی را از طریق بلوتوث با موبایل‌های اطراف خود که دارای این سیستم هستند هم به اشتراک بگذارید. وقتی موبایل شما یک شناسه تصادفی را از دستگاه دیگری تشخیص می‌دهد، شناسه را در موبایل شما ضبط و ذخیره می‌کند. اگر کسی گزارش دهد که بیمار است و شناسه او در تلفن شما ذخیره شده باشد، این برنامه اقدامات بعدی را به شما اطلاع می‌دهد.
براساس گزارش یکی از اپلیکیشن‌های مسیریاب داخلی تردد در محورهای اصلی کشور در نوروز ۱۴۰۰ نسبت به نوروز ۱۳۹۹ بیش از 2 برابر افزایش داشته که بخش قابل‌توجه این ترددها از مبدا تهران و کرج به مقصد شمال کشور بوده است. براساس این گزارش، در نوروز ۱۴۰۰، تردد در مسیرهای داخلی به ۳ استان شمالی کشور نسبت به سال گذشته ۵ برابر شده و همچنین تردد در محور کرج به چالوس ۷ برابر شده است.جای خالی فناوری در کنترل کرونا در کشور آنجا احساس می‌شود که تعداد قابل توجهی از بیماران که با وسیله نقلیه شخصی به سفر رفته‌اند، با هیچ ابزاری قابل شناسایی نبوده‌اند.

چگونگی تعیین قرار گرفتن در معرض بیماری
مسئولان بهداشت عمومی یک دولت می‌توانند در این سیستم جدید هشدار، تعیین کنند که چه عواملی ممکن است نشان دهد که شما در کنار یک بیمار بوده‌اید.اگر اپلیکیشن شما به‌گونه‌ای تنظیم شده باشد که گزارش کند شما در تماس با یک بیمار بوده‌اید، سیستم ممکن است اطلاعاتی ازجمله روز تماس، مدت تماس و قدرت سیگنال بلوتوث موبایل فرد بیمار را با اپلیکیشن به اشتراک بگذارد. اما اپلیکیشنی که مسئولان رسمی بهداشتی هر کشور در اختیار شما قرار داده‌اند مجاز به استفاده از موقعیت مکانی موبایل شما نیست.

چگونگی محافظت سیستم از حریم خصوصی
تنها شما هستید که انتخاب می‌کنید از این سیستم استفاده کنید و داده‌های خود را به اشتراک بگذارید. این سیستم فقط درصورتی کار می‌کند که تصمیم بگیرید از آن استفاده کنید. شما کنترل می‌کنید آیا هشدارهای قرار گرفتن در معرض یک بیمار را دریافت کنید یا نه و این شما هستید که تصمیم می‌گیرید چه زمانی داده‌های خود را به اشتراک بگذارید. اگر مبتلا به کووید-19هستید، می‌توانید شناسه‌های تصادفی خود را با اپلیکیشن تان به اشتراک بگذارید.

هویت شما مخفی می‌ماند
نه گوگل، نه اپل و نه کاربران دیگر نمی‌توانند هویت شما را تشخیص دهند. همه موارد تطبیق «اعلان قرار گرفتن در معرض تماس» در دستگاه شما اتفاق می‌افتد. این موضوع به این معنی است که فقط شما و اپلیکیشن شما می‌دانند که بیمار بودن خود را گزارش کرده‌اید یا در تماس با فردی بوده‌اید که بیماری خود را گزارش کرده است.

مکان شما ردیابی نمی‌شود
یکی از مهم‌ترین مسائل اپلیکیشن‌های ردیابی تماس این بود که موقعیت مکانی را تشخیص می‌داد. همین موضوع باعث شده بود که بسیاری از مردم، چه بیماران و چه افراد سالم رغبتی به نصب اینگونه اپلیکیشن‌ها نداشته باشند.مهدی مهان، کارشناس فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: ما حتی اگر توانایی تولید اپلیکیشنی را داشته باشیم که بتواند به مهار کرونا و ردیابی تماس بیماران کمک کند، مهم‌ترین موضوع اقناع مردم به نصب چنین اپلیکیشنی است. چراکه مسئله حریم خصوصی و مشخص کردن موقعیت مکانی از موارد پرهزینه برای همه دولت‌هاست.با این حال، این سیستم جدید هشدار که فقط اعلام می‌کند شما در تماس با یک فرد بیمار بوده‌اید، موقعیت مکانی را از دستگاه شما جمع‌آوری یا استفاده نمی‌کند. این سیستم از بلوتوث استفاده می‌کند که می‌تواند برای تشخیص نزدیک بودن 2دستگاه به یکدیگر(بدون مشخص کردن موقعیت مکانی دستگاه ها) مورد استفاده قرار بگیرد.