خسرو محمدی/ باستان‌شناس:
میدان امام (ره) یا میدان مرکزی شهر همدان، برند جهانی و تاریخی میدان‌های کهن ایران است. برای این ادعا شواهد بسیاری وجود دارد. تابوت‌های سفالی به دست آمده در کاوش‌های اخیر نشان از وجود یک گورستان در کانون شهر همدان دارد. این کشف، فقط شامل 2 تابوت است و برای ثابت کردن این ادعا باید کمی به عقب بازگردیم.
میدان و راسته زغالی‌ها (زغال) که در میانه خیابان باباطاهر و اکباتان قرار گرفته، نقطه کانونی این بحث است. هنگام ساخت میدان امام (ره) در حدود 100 سال پیش، این محل، گورستان بوده است و بر اساس اسناد، میدانکی در آن قرار داشته که کنده‌ای در میانه آن گذاشته بودند و محکومان به اعدام را آنجا سر می‌بریدند. هنوز باید گور برخی از آن بخت‌برگشتگان همان جا باشد. بنا براین، ثابت می‌شود که این میدان جایگاه تاریخی بسیار بالایی دارد.
در حدود 1800 سال پیش هم نبردی بزرگ میان اشکانیان به جلوداری مهرداد اشکانی و سلوکیان متجاوز در شهر همدان روی داد. این نبرد، با پیروزی ایرانیان به پایان رسید و برای همیشه ایران را از استیلای اسکندریان رها کرد و لابد کشته‌های بسیاری هم بر جا گذاشته است. بعید نیست تابوت‌های سفالی تازه کاوش شده در پیوند با همان دوران و کشته‌های آن نبرد باشد.
اکنون که آثار و شواهد مربوط به دوران ماد در میدان به دست آمده، لازم است مسئولان به این نکته مهم توجه کنند که در هیچ میدانی در ایران و جهان، نمی‌توان به این گونه، توالی آثار بر جا مانده از انسان ایرانی را از 3 هزار سال پیش تا امروز دید و این نکته شگفت‌انگیز است.
نباید این فرصت طلایی را، به هر قیمت که شده، از دست داد. جای خوشحالی است که مسئولان دستور به ادامه کاوش‌ها داده‌اند. مردم همدان باید این کوشش‌ها را قدر بدانند. اگر کاوش‌ها ادامه و دامنه پیدا کند، همدان حلقه گمشده خود را خواهد یافت و پس از قرن‌ها سر از خاک بیرون خواهد آورد و راستی‌های بسیاری را برای جهانیان بازگو خواهد کرد.
نابودی هر اثر تاریخی در این شهر ممکن است یک حقیقت را از بین ببرد و در مقابل، هر اثر که از همدان به دست بیاید، می‌تواند گوشه‌ای تاریک از تاریخ ایران را روشن کند یا دست کم سرنخی از آن به دست دهد.
هگمتانه باستان پس از 3 هزار سال رخ از نقاب خاک بیرون کشیده است. شاید در کاوش‌های اخیر فقط شست پای این گذشته بسیار کهن آشکار شده باشد. ناگفته‌های بسیاری از تاریخ ایران اما در دوران گوناگون هنوز زیر خاک همدان نهفته مانده‌اند.
