مأموریت لاوروف در تهران

 این‌روزها تهران میزبان چهره‌های خارجی است و عرصه دیپلماسی کشور روزهای شلوغ و پر‌ترافیکی را سپری می‌کند. درحالی‌که تمرکز جدی دستگاه دیپلماسی بر مذاکرات کمیسیون مشترک برجام در وین برای لغو تحریم‌های آمریکا قرار گرفته است، نخست‌وزیر کره‌جنوبی، مشاور عالی امنیت ملی عراق و وزیر خارجه روسیه یکی بعد از دیگری راهی تهران شده‌اند و هر‌کدام پرونده‌ای ویژه را روی میز سیاست خارجی ایران باز کرده‌اند.
در میان خبرهای دیدارهای دیروز نخست‌وزیر کره‌جنوبی و مشاور امنیت ملی عراق، ورود امروز سرگئی لاوروف به تهران اقدامی مهم و قابل تامل است؛ سفری که به‌گفته کاظم جلالی، سفیر تهران در روسیه برای امضای 2سند «موافقتنامه فرهنگی» و «برنامه اقدام همکاری» صورت می‌گیرد. لاوروف اما پیش از سفرش پیغام در‌خواست تعیین تکلیف کنوانسیون حقوقی دریای خزر را به ایران مخابره کرده است.پیغامی که فعلا در داخل کشور مورد توجه رسانه‌ای قرار نگرفته است. 
پنجشنبه پیش سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه بعد از دیدار با وزیر خارجه قزاقستان در نشست مطبوعاتی مشترک با همتای قزاقستانی‌اش خواستار تصویب کنوانسیون حقوقی دریای خزر از سوی ایران شد. آنطور که خبرگزاری اسپوتنیک روسیه خبر داده است، وزیر خارجه روسیه در این‌باره گفته‌ این سند پس از تصویب‌شدن توسط ایران، لازم‌الاجرا خواهد شد و بنیان همکاری در دریای خزر را تقویت می‌کند.
پیغامی مهم که نه جلالی در شرح چرایی سفر لاوروف به آن اشاره کرده است و نه وزارت خارجه تا لحظه‌ تنظیم این گزارش در مورد آن موضعی گرفته است.

کنوانسیون حقوقی دریای خزر چیست ؟
مرداد‌ماه 3سال پیش که این سند به امضای 5کشور حاشیه دریای خزر رسید، واکنش‌های زیادی در میان رسانه‌ها و  افکار عمومی ایجاد کرد. منتقدان می‌گفتند: قائل‌شدن سهم 13درصدی از خزر برای ایران در این سند،   غیرمنصفانه است.
روسای جمهور روسیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و ایران، این کنوانسیون را در مرداد ۱۳۹۷ در کشور قزاقستان امضا کردند. تمامی دولت‌های ساحلی دریای خزر این کنوانسیون را در پارلمان‌های خود به تصویب رسانده‌اند؛ و ایران تنها کشوری است که سر‌نوشت آن را فعلا مشخص نکرده است. 
براساس این‌ کنوانسیون هر کشور ساحلی ۱۰‌مایل دریایی آب‌های سرزمینی دارد که به‌منزله خاک آن کشور است و دولت در آن صلاحیت کامل دارد. پس از آن، ۱۵ مایل دریای دیگر هم منطقه انحصاری ماهیگیری برای هر کشور ساحلی است که کشتی‌های هیچ دولتی جز همان دولت ساحلی، اجازه ماهیگیری در آن ندارند. بقیه دریا، پهنه مشترک میان 5کشور ساحلی خواهد بود.
با اینکه این موضوعات روشن شده، اما این به معنی تعیین تکلیف نهایی وضعیت دریای خزر بین 5کشور نیست؛ چرا‌که هنوز منابع کف و زیر دریای خزر بین کشورها تقسیم نشده و مشخص هم نیست که خط مبدأ دریا از کجا محاسبه خواهد شد.
خط مبدأ جایی است که آب‌های پشت آن آب‌های داخلی هر کشوری محسوب می‌شود و ۱۰‌مایل پس از آن هم بخشی از سرزمین آن کشور خواهد بود و مرزهای آبی آن را در خزر شکل خواهد داد.
کشورهای طرفین این سند سعی می‌کنند که به شیوه‌ای خط مبدأ خود را تعیین کنند تا بتوانند سهم بیشتری از آب ببرند و در عمل به مساحت سرزمین خود هر‌چه که می‌توانند وسعت بدهند. این وضعیت باعث می‌شود که دولت‌ها با در اختیار داشتن مقدار بیشتری از پهنه دریا، امکان ماهیگیری در منطقه وسیع‌تری هم برای خود محفوظ کنند.
 به‌جز تعیین خطوط مبدأ، تقسیم کف و زیر کف دریا مهم‌ترین مسائل بین کشورهای ساحلی است. کف دریا دارای منابع کانی و زیر کف آن دارای منابع نفت و گاز است؛ برای همین شیوه تقسیم و میزان سهمی که به کشورها می‌رسد، اهمیت اقتصادی فوق‌العاده‌ای دارد.

 تقویت بلوک شرق با محوریت ایران، چین و روسیه 
ورای بحث کنوانسیون دریای خزر موضوعات دیگری نیز در دستورکار لاوروف و وزارت خارجه ایران قرار دارد که پیش از سفر او از سوی کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه مورد اشاره قرار گرفته است. او دیروز در گفت‌وگو با ایرنا درباره اهداف این سفر گفت: ضمن اینکه درباره ابعاد مختلف منطقه‌ای، بین‌المللی و دوجانبه نظیر برجام، سوریه، یمن، افغانستان و مسائل اقتصادی گفت‌وگو خواهد شد، 2سند شامل «موافقتنامه فرهنگی» و «برنامه اقدام همکاری» وزارتخانه‌های کشور دو‌طرف‌ هم به امضا می‌رسد. جلالی افزود: اهمیت سفر وزیر خارجه روسیه به ایران در این مقطع مهم که پیام مقام معظم رهبری به پوتین و پاسخ وی به رهبری مبادله شده است، مضاعف می‌شود. وی با بیان اینکه در سطح رهبران 2کشور پیام‌های بسیار خوبی مبادله شده است، گفت: سفر لاوروف در این مقطع زمانی که مقام معظم رهبری نامه‌ای مهم برای پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، نوشتند و پاسخی هم که پوتین به نامه رهبر عظیم‌الشأن دادند و این نامه‌ها حاوی نکات همکاری بسیار خوبی بود، می‌تواند به‌نوعی آغازی بر عملیاتی‌شدن منویات و خواسته‌های مقام معظم رهبری و هم پوتین در این نامه‌ها باشد. 
سفیر ایران در مسکو همچنین افزود: البته تهران و مسکو در ابعاد سیاسی، امنیتی، نظامی و دفاعی همکاری‌‌های خوبی با هم دارند و برخی حوزه‌ها باید بیشتر تقویت شود اما در حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی ضعف‌هایی وجود دارد که به‌نظر می‌رسد می‌توان از فرصت‌های به‌وجود آمده در همین رفت‌وآمدها و سفرها و خصوصا در مقطع مهمی که در آن قرار داریم، برای تحکیم روابط به‌خوبی بهره‌برد و من این سفر را فرصت خوبی برای جمهوری اسلامی ایران ارزیابی می‌کنم. وی با توجه به اینکه مواضع ایران این روزها در برابر روسیه و چین شفافیت بیشتری یافت، توضیح داد که روسیه، چین و ایران می‌توانند محوریت این بلوک را در دست بگیرند و کشورهای دیگری که مشکلات مشابه دارند هم می‌توانند به این ائتلاف بپیوندند. وی تأکید کرد: این موضوع از ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار مهم است.جلالی به موضوع برجام اشاره کرد و گفت: موضع ما در برجام به روسیه نزدیک است و روس‌ها همواره از مواضع ایران در این مورد حمایت کرده‌اند.