وداع با دلار

دولت دستور داد تا تمامی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی از این پس در ارائه گزارش و انتشار آمار، اطلاعات و داده‌های مالی خود به جای دلار از یورو استفاده کنند.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت،  این تصمیم به‌معنای آن است که از این پس آمارها و گزارش‌های مالی و اقتصادی ازجمله گزارش‌های بانک مرکزی، مرکز آمار، گمرک و سایر سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی در بخش ارزی به جای دلار آمریکا براساس یورو اعلام می‌شود.

جایگزینی یورو به جای دلار در گزارشگری وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی دیروز در نشست هیأت وزیران مصوب و بانک مرکزی موظف شد از تاریخ ابلاغ این مصوبه، نرخ برابری ریال در مقابل یورو را به‌صورت مستمر اعلام و مدیریت کند. هفته پیش و همزمان با اعلام نرخ جدید دلار، رئیس‌کل بانک مرکزی گفته بود: پیشنهادی را با رهبر معظم انقلاب مطرح کردم که یورو در مبادلات ارزی جایگزین دلار شود چرا که دلار نقشی در مبادلات خارجی ما ندارد و ایشان هم از این موضوع استقبال کردند.

حذف کامل دلار از چرخه تجارت

مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد با بیان اینکه هم‌اکنون مبادلات کشور با یورو انجام می‌شود، گفت: حذف کامل دلار از مبادلات خارجی کشور دور از دسترس نیست. به گزارش ایرنا، وی تصریح کرد: در عین حال وزارت امور اقتصاد و دارایی مذاکراتی با کشورهای مختلف انجام می‌دهد تا با پول ملی کشورهای مقابل مبادله کالا صورت گیرد و لزوما نیازی به‌وجود ارز سومی در این بین نیست. به گفته این وزیر کابینه حسن روحانی، مبادلات اقتصادی کشور، گشایش اعتبار و خرید خارجی طبق بخشنامه‌ها با یورو انجام می‌گیرد.

اشاره مسعود کرباسیان به همکاری تجاری ایران با برخی کشورهای طرف همکاری برای تجارت در قالب پیمان‌های دوجانبه پولی و حتی سواپ ارزی است که اخیرا نخستین سواپ ارزی بین ایران و ترکیه اجرایی شده و مذاکرات با پاکستان و روسیه هم در جریان است.

مردادماه سال گذشته مهدی کسرایی‌پور، مدیرکل سیاست‌ها و مقررات ارزی بانک مرکزی گفته بود: باتوجه به اینکه بخش عمده درآمد ارزی به یورو وصول شده و برای مصارف و واردات کالاهای مورد نیاز تخصیص می‌یابد، ارز مبنا در گزارش‌های اقتصادی این بانک در آینده یوروخواهد بود. وی یادآور شده بود: در سال‌های اخیر به واسطه وجود تحریم‌های دلاری، ارز «دلار» هر دو کارکرد خود را براساس تعریف بالا از دست داده است و این ارز هم‌اکنون نه قابلیت انتقال و استفاده در مبادلات بین‌المللی شبکه بانکی کشور را دارد و نه جایگاه ویژه‌ای را در سبد ذخایر ارزی بانک مرکزی به‌خود اختصاص داده است.

البته این مقام بانک مرکزی همان زمان گفته بود: مادامی که در قوانین حاکم ازجمله قوانین بودجه سنواتی، تکالیفی به دلار تصویب و ابلاغ شود این بانک ناگزیر از ارائه گزارش عملکرد به دلار خواهد بود. به گزارش همشهری، نخستین‌بار 10بهمن سال 1395، رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کرد: تغییر ارز گزارشگری از دلار به یورو جدی است و طرح آن به‌زودی در هیأت دولت تصویب می‌شود. برخی برآوردها نشان می‌دهد تنها 8درصد از ذخایر ارزی ایران به دلار است و پس از تحریم‌ها علیه کشورمان به‌تدریج جایگزینی سایر ارزهای جهان‌روا و به‌ویژه یورو در دستور کار مقامات بانک مرکزی قرار گرفت؛ چه اینکه تحریم دلاری ایران عملا وزن پول آمریکایی در مبادلات تجاری و بین‌المللی ایران را کاهش داده است.

از آنجا که پول‌های رایج بین کشوری پل ارتباطی اقتصاد بین‌الملل است؛ بنابراین کارکرد‌های ارز خارجی روزبه‌روز در اقتصاد کشورها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. معمولا در داد و ستدها و همین‌طور گزارش‌های اقتصادی 2ارز متفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرد: «ارز عملیاتی» و «ارز گزارشگری». ارز عملیاتی به ارزی اطلاق می‌شود که داد‌و‌ستدها و معاملات براساس آن صورت می‌گیرد، اما ارز گزارشگری، ارزی است که مبنای محاسبات و انتشار گزارش‌های اقتصادی قرار می‌گیرد؛ به‌عنوان مثال، هم‌اکنون بخش قابل توجهی از نفت کشور به اروپا یا کشورهای شرق آسیا صادر می‌شود که ارز عملیاتی آن غیراز دلار است، اما گزارش‌ها از صادرات نفت ایران همواره براساس دلار بوده است. در سال‌های گذشته به‌دلیل وجود تحریم‌های اولیه و در ادامه تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای، دیگر دلار به‌عنوان ارز اصلی در تجارت خارجی محسوب نمی‌شده است. همچنین اگر در برهه‌هایی در جریان معاملات از دلار استفاده می‌شد، در مراحل پرداخت، دلار به ارزهای دیگر تبدیل می‌شد. این امر سبب شد تا درحالی‌که در مبادلات بین‌المللی ایران از سایر ارزها استفاده می‌شد، اما برای ثبت حساب‌ها، دلار مبنای گزارش قرار‌گیرد.

   همسویی ارز عملیاتی با ارز گزارشگری

سیاست جدید بانک مرکزی و دولت یک گام به جلو برای تغییر ارز مبنا در تجارت ایران به شمار می‌رود؛ چه اینکه مبادلات تجاری و ازجمله فروش نفت ایران به‌صورت یورو صورت می‌گیرد اما تا پیش از این در گزارش میزان فروش و صادرات نفت، گزارش‌ها براساس دلار انجام می‌شد که از این پس قرار است ارز عملیاتی با ارز گزارشگری همسو شود و در عمل یک انطباق حسابداری در ارز عملیاتی با ارز گزارشگری ایجاد خواهد شد. تصمیم دیروز دولت البته ممکن است وابستگی رفتاری در اقتصاد ایران به دلار و حساسیت قیمت ارز در بازار داخلی و تجارت ایران به پول آمریکایی را کاهش دهد؛ هرچند به‌معنای رهایی از دلار نیست.