کوچه شهید «زینلی» بهار متفاوتی را تجربه می‌کند
این کوچه رنگ گل گرفت
بهاره خسروی
قدیم‌ها حال و هوای کوچه و نظافت و رفت و روب آن به اندازه حیاط خانه‌ها برای اهالی هر کوچه مهم بود. کافی بود سال نو یا مناسبتی مذهبی پیش رو باشد، این اهل کوچه بودند که در چیدن گلدان تا شست‌وشوی در و دیوار و فرش کردن آن پیشقدم شوند. در واقع، حس تعلق خاطر محلی و اهمیت به محله و جایی که در آن زندگی می‌کردند، روحیه مشارکت‌پذیری در فعالیت‌های اجتماعی را میان آنها زنده می‌کرد. موضوعی که این روزها در گرد و غبار تغییر سبک زندگی رو به فراموشی است. به همین بهانه، برای احیای سنت‌های زیبای همسایه‌داری در گذشته و ایجاد حس تعلق خاطر محلی و نگهداشت فضاهای شهری، «طرح کوچه سبز» در کوچه «شهید زینلی» از سوی معاونت خدمات شهری تکه دهم پایتخت، شهرداری ناحیه ۲، با همکاری دفتر توسعه محلی نواحی ۲ و ۳، در محله مرتضوی اجرا شد. در این گزارش سری به کوچه زینلی زدیم و با اهالی درباره این طرح گفت‌وگو کردیم.
در یکی از روزهای نیمه‌سرد بهاری راهی کوچه شهید زینلی در محله مرتضوی شدیم. کوچه‌ای که این روزها به نسبت سایر همسایگانش حسابی رنگ و رخ گرفته است و توجه هر رهگذری را به خود جلب می‌کند. کار رنگ‌آمیزی و نصب گلدان‌ها به همت اهالی و با همکاری شهرداری ناحیه ۲ و پیمانکاران شهری به پایان رسیده و دیوارهای کوچه با طرح‌های زیبا رنگ‌آمیزی شده‌اند. گلدان‌های خوش‌آب‌ورنگ باگونه‌های بهاری روی دیوارها و کنار خانه هرکدام از اهالی نصب شده است. «مریم رفیعی‌نژاد» تسهیلگر اجتماعی دفتر توسعه محلی ناحیه ۲ و ۳ درباره نحوه اجرای طرح کوچه سبز توضیح می‌دهد: «ایده اجرای این طرح را قبل از شیوع «کووید ـ ۱۹» در دستور کار داشتیم. حتی چند بار با اهالی کوچه زینلی جلساتی برگزار کردیم. بعد از جلسات، دوره آموزشی نگهداشت شهر و نگهداری گیاهان را برای اهالی کوچه با توزیع بروشورهای آموزشی اجرا کردیم. در این مدت با حضور در میان اهالی و اعتمادسازی درباره اهمیت اجرای طرح و مشارکت آنها در حفظ و نگهداشت کوچه صحبت‌هایی شد. هدف از اجرای این طرح بازگرداندن سرسبزی و امنیت به کوچه و حفظ امنیت اجتماعی بانوان در ساعت‌های تاریکی شب بود.»
به گفته این تسهیلگر اجتماعی، اهالی برای اجرای طرح مشارکت مطلوبی داشتند. با نظر آنها بود که عملیات زیرسازی برای نصب گلدان‌ها در داخل کوچه اجرا شد. برای طراحی دیوارها از جداره سنگ و سیمان استفاده شد تا چهره کوچه زیبا و آراسته شود.
کوچه بهشت
گلدان‌های رنگارنگ باگونه‌های مختلف بهاری حال و هوای کوچه زینلی را حسابی تغییر داده است. البته به گفته «صغری یارمحمدی» از اهالی قدیمی کوچه، حضور و همدلی همسایه‌ها در کنار هم بیش از هر چیزی باعث زنده شدن روح طراوت و شادابی شده است. او در ادامه می‌گوید: «۳۰ سال است که در این کوچه زندگی می‌کنم. قدیم‌ها خانه‌ها بیشتر از دوطبقه نبودند و اغلب حیاط و باغچه داشتند. اما به مرور زمان با جابه‌جایی همسایه‌ها و آپارتمان‌سازی‌های انجام شده همسایه‌های جدید آمدند و تقریباً همه غریبه شدیم. کوچه هم اوضاع جالبی نداشت. دیوارهای آجری و رنگ‌ورورفته و کثیف حسابی اسباب نازیبا شدن کوچه را فراهم کرده بود، اما با اجرای طرح اینجا شبیه بهشت شده است.»
یارمحمدی با ابراز خرسندی از نصب گلدان‌های رنگارنگ داخل کوچه ادامه می‌دهد: «نصب گلدان‌ها پیشنهاد اهالی بود. ترجیح دادیم با توجه به آمدن فصل بهار گلدان‌ها رنگارنگ باشد. اما برای فصل‌های بعدی قرار شده از گل‌های مقاوم‌تری استفاده شود. همه همسایه‌ها مسئولیت آبیاری گل‌ها را به نوبت برعهده گرفتیم و مراقب هستیم تا کسی به آنها آسیب نرساند.»
صرفه‌جویی در مصرف منابع انرژی
تاریکی و نبود نور کافی یکی از مهم‌ترین مشکلات اهالی کوچه زینلی قبل از اجرای طرح بود. این مشکل با نصب چراغ‌های جدید و تأمین روشنایی حل شد. «باران مؤذن» از دیگر اهالی کوچه زینلی با اشاره به این موضوع می‌گوید: «کوچه زینلی تقریباً کوچه‌ای بلند با چند پسکوچه است. تاریکی شبانه برای اهالی، به‌ویژه بانوان، معضلی بود؛ به‌ویژه برای افرادی که باید تا انتهای این کوچه می‌رفتند. زمستان و پاییز همیشه دل‌نگران تردد فرزندانمان برای رفتن به مدرسه بودیم؛ برای خانم‌ها این مشکل چندبرابر بود. اما نصب و افزایش چراغ‌های جدید باعث شد تا شب‌ها کوچه‌ای روشن و دلباز داشته باشیم.»
رعایت مصرف انرژی و خاموش‌کردن به‌موقع چراغ‌های کوچه از دیگر مواردی است که مؤذن به آن اشاره دارد: «اجرای طرح با مشارکت اهالی مزایای خوبی هم داشت. همه نسبت به حفظ و نگهداشت چهره شهری مسئول هستند. برای مثال، مسئولیت مراقبت از روشنایی و روشن و خاموش‌کردن چراغ‌های کوچه را همسرم برعهده دارد. در واقع چراغ‌های کوچه را بی‌سبب روشن نمی‌گذاریم. به زمانش در ساعت‌های آخر شب برای کاهش هزینه‌ها چراغ‌ها را خاموش می‌کنیم.»
همدلی همسایه‌ها برای کوچه زیبا
مشارکت و حس مسئولیت‌پذیری اهالی برای حفظ و نگهداشت کوچه بعد از بهسازی و زیباسازی آن مهم‌ترین دستاوردی طرح کوچه سبز برای اهالی کوچه زینلی بود. «فاطمه رستگار (زینلی)» با اشاره به این موضوع می‌گوید: «شهید زینلی، پسرعموی همسرم بود. سال ۱۳۵۹ بود که ما ساکن این کوچه شدیم. خانه ما دومین خانه آپارتمانی کوچه محسوب می‌شد. سال‌های اول سکونت ما همه اهالی همدیگر را می‌شناختند و مثل یک خانواده در کنار هم زندگی می‌کردیم. اما به مرور که همسایه‌ها جابه‌جا شدند و همسایه‌های جدید جایگزین آنها شدند، کم‌کم حلقه صمیمیت‌ها کمرنگ شد. به نحوی که گویا بیشتر به جای سکونت در یک کوچه در یک سلول زندگی می‌کردیم. اما به مدد اجرای این طرح باز هم دور هم جمع شدیم. همسایه‌های قدیمی و جدید در کنار هم به فکر آبادانی، سرسبزی و رفع مشکلات کوچه افتادند. هرکدام گوشه‌ای از کار را گرفتیم. این اتفاق خوبی است که در طرح کوچه سبز برای اهالی افتاد.»
پاگیر کوچه شدیم
«این روزها کوچه چهره‌ای زیبا به خود گرفته است. دائماً مراقب حفظ زیبایی آن هستیم. از پنجره بیرون را تماشا می‌کنم. یا در زمان گذر از کوچه مراقبم کسی در کوچه زباله نریزد.» «مرضیه چتردوز» از اهالی کوچه زینلی این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «پاگیر کوچه شدیم. به نحوی که دوست دارم امسال هم در همین کوچه زیبا همراه خانواده زندگی کنم. کوچه‌ای که با جان و دل برای زیباسازی آن در کنار همسایه‌ها تلاش کردیم.»
ایجاد حس تعلق خاطر محلی
یکی از انگیزه‌های زنده شدن روحیه مشارکت‌طلبی، ایجاد حس تعلق خاطر است؛ حسی که می‌تواند باعث مسئولیت‌پذیری و افزایش قوه خلاقیت و ابتکار شود. در گذشته، مردم نسبت به محله سکونت و بسیاری از مسائل شهری و اجتماعی حس تعلق خاطر بیشتری داشتند. «سعید قلیچ‌خانی» شهردار ناحیه ۲، با اشاره به این موضوع و زنده کردن حس تعلق خاطر محلی برای مشارکت در حفظ محله و کوچه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، ادامه می‌دهد: «تحول در حال و هوای کوچه باعث دلگرمی اهالی آن می‌شود. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم تا در این طرح از ظرفیت‌ها و حمایت اهالی، برای سرزنده شدن کوچه شهید زینلی استفاده شود. همین موضوع باعث می‌شود تا علاوه بر زیبایی چهره شهری، اهالی حتی در حفظ امنیت اجتماعی محله خود هم سهیم باشند و مانند گذشته بسیاری از مشکلات با ریش‌سفیدی معتمدان محلی حل شود.»
حفظ روح سرزندگی
کوچه‌ها هم مانند راهرو ورودی هر خانه، نقش مهمی در ایجاد افزایش روحیه نشاط و شادی و آرامش روانی شهروندان دارد. اهالی هر کوچه باید برای حفظ و زیباسازی آنها تلاش کنند و حس مسئولیت‌پذیری داشته باشند. «غزاله پاکدل» کارشناس شهری دفتر توسعه محلی ناحیه ۲ و ۳، با بیان این مطلب می‌گوید: «مهم‌ترین هدف از اجرای طرح کوچه سبز بازگشت روح زندگی به فضای کالبدی شهری بود. به همین دلیل سعی شد با استفاده از نظر اهالی و اجرای برنامه‌های آموزشی در قالب آشنایی با نگهداشت چهره شهری طرح کوچه سبز اجرا شود. در این طرح با استفاده از کاهگل دیوار، کوچه بهسازی و روی آن نقاشی دیواری انجام شد. مردم در دوره‌های آموزشی یاد گرفتند که باید از کوچه‌ها به‌عنوان ورودی محله زندگی‌شان حفاظت کنند. این طرح اگر در همه کوچه‌ها توسعه پیدا کند، قطعاً تأثیر روشنی بر تغییر فضای شهر و زیباسازی خواهد داشت و حتی در رفتار شهروندی نیز نقش مثبت دارد.»
