اینترنت
دومینوی رفع فیلترینگ رقم می‌خورد؟
منابع آگاه می‌گویند با وجود موضع‌گیری‌های منفی، رفع فیلترینگ پلتفرم‌های مهم برای اقشاری از مردم می‌تواند به‌تدریج باعث آزادتر شدن اینترنت شود
عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار
روز گذشته محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور در حاشیه یک مراسم رسمی اعلام کرد که دستگاه‌های مختلف نیازهای خود را اعلام کنند تا براساس این نیازها، دبیرخانه کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه(کمیته فیلترینگ) نسبت به رفع فیلتر بعضی از سایت‌ها برای این دستگاه‌ها اقدامات لازم را انجام دهد. سجاد بنابی، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم یک روز پیش از اظهارات منتظری اعلام کرده بود که کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه تصمیم به رفع فیلتر برخی سایت‌ها ازجمله یوتیوب برای افرادی چون خبرنگاران، استادان و دانشجویان گرفته است. این موضوع طی روزهای گذشته نظرات مختلفی را در پی داشته است. برخی رفع فیلتر برای بعضی از اقشار جامعه را گامی مثبت در جهت رفع فیلترینگ در آینده برای همگان می‌دانند و گروهی هم این اقدام را طبقاتی‌کردن دسترسی به اینترنت و تبعیض میان آحاد یک جامعه تلقی می‌کنند. منتظری همچنین از عدم‌تصمیم‌گیری در مورد فیلترینگ کلاب‌هاوس سخن گفته بود که تأییدی بر نظر وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ارزیابی می‌شود که گفته بود، بعید می‌داند برنامه‌ای برای فیلتر این شبکه وجود داشته باشد و تا‌کنون بحثی در این مورد مطرح نشده است.
نگاه مثبت به رفع فیلتر
هنوز بسیاری از مردم محدودیت‌های مرتبط با ویدئو را در دهه60 به‌خاطر دارند. روزهایی که همراه‌داشتن یک نوار ویدئو ممکن بود روزها وقت شما را بگیرد تا از خود، رفع اتهام کنید. با این حال، به‌تدریج فروشگاه‌های کالاهای فرهنگی و به‌عبارتی ویدئوکلوپ‌ها شروع به فعالیت کردند و فیلم‌هایی با محتوای مجاز را عرضه کردند. این فروشگاه‌ها در واقع سیگنال‌های مثبتی از رفع محدودیت‌های خرید و فروش و نگهداری دستگاه‌های ویدئو به مردم ارسال می‌کردند.
یک منبع آگاه که از فعالان حوزه آی‌سی‌تی کشور است در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «این موضوع را باید نشانه‌ای مثبت برای رفع فیلترینگ تلقی کرد، چراکه شروع یک برخورد واقع‌بینانه با این موضوع است.»
با این دیدگاه، اگر این اتفاق صورت بگیرد، حداقل بخشی از مردم می‌توانند به سایت‌هایی که بسیاری از نیازهای مشروع و قانونی آنها را برطرف می‌کند، دسترسی داشته باشند.
او بر این باور است که «بالاخره رفع فیلترینگ از جایی باید آغاز شود و این حرکت، به شکل گام‌به‌گام و به‌تدریج، امکان‌پذیر است.»
استدلال مخالفان در بوته نقد
با این حال، در نقطه مقابل، شاهد نظراتی هستیم که گفته‌های معاون وزیر ارتباطات و دادستان کل کشور را به معنی طبقه‌بندی و سلسله‌مراتبی‌کردن دسترسی به اینترنت می‌دانند.
این منبع آگاه، در واکنش به اینگونه نظرات معتقد است که «نگاه مخالفان این موضوع، درصورتی می‌تواند درست باشد که مانند اوایل رواج اینترنت در کشور، فیلترینگی وجود نداشته باشد و ناگهان حاکمیت تصمیم بگیرد که فیلترینگ عمومی را اجرا و همزمان، عده‌ای را از فیلترینگ مستثنی کند.»
او ادامه می‌دهد: «اما الان فیلترینگ برای همه در حال اجراست و این تصمیم دادستانی به‌معنای شروع و طبقه‌بندی برای رفع یا کاهش فیلترینگ در کل کشور است.»
البته بعضی از نظرات بدبینانه هم مطرح شده، مبنی بر اینکه حاکمیت، کاهش فیلترینگ برای گروه‌های اعلام‌شده (خبرنگاران، دانشگاهیان و پزشکان) را با هدف رصد فعالیت‌های مجازی آنها طراحی کرده است. درحالی‌که این کارشناس حوزه آی‌سی‌تی این نگاه را رد می‌کند و می‌گوید: «اگر قرار بر این کار باشد از طریق سیم‌کارتی که به نام این افراد است، می‌توان فعالیت‌های آنها را رصد کرد.»
کاهش تدریجی محدودیت‌ها
زمانی ویدئو و ماهواره در کشور ما ممنوع بود و قوانینی هم درباره محدودیت ماهواره در مجلس تدوین و تصویب شد. حتی زمانی که یک شرکت نیاز به یک خط تلفن برای فکس نامه‌های اداری داشت، ملزم به دریافت مجوز از مراجع ذیربط بود و اجازه نداشت از خط دیگری برای فکس استفاده کند، اما شرایط زمانی و فناوری‌های نوین، این محدودیت‌ها را رفع کرد. به‌نظر می‌رسد که در مورد فیلترینگ هم به‌تدریج شاهد چنین اتفاقی خواهیم بود.
صحبت‌های محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که چندی پیش از حذف فیلترینگ در آینده خبر داده بود، گواه این مدعاست. او گفته بود: «توسعه تکنولوژی و بلاکچین و اینترنت ماهواره‌ای و... باعث منسوخ‌شدن فیلترینگ می‌شود.» آذری‌جهرمی همچنین در گفت‌وگویی تاکید کرده بود که «اینترنت ماهواره‌ای خواهد آمد و مردم ما هم از آن استفاده خواهند کرد. تکنولوژی‌هراسی همواره در کشور ما وجود دارد، اما باید بپذیریم که اینترنت ماهواره‌ای خواهد آمد.»
دایره محدود اقشار مجاز
سینا تفنگچی، استاد دانشگاه پیام نور و کارشناس رسانه‌های نوین هم در گفت‌وگو با همشهری در مورد واژه «سلسله مراتب» در طرحی که از سوی رئیس سازمان پدافند غیرعامل تحت عنوان طرح
سلسله مراتبی‌کردن دسترسی به اینترنت اعلام شد، گفته بود: «این واژه «نظامی‌اندیشی» و طبقه‌بندی کردن اطلاعات را در ذهن متبادر می‌کند و صرفا مانع از کسب تجربه‌های جدید می‌شود.»
او به این مسئله اشاره کرده بود که با این طرح «بسیاری از کسانی که نیاز به دسترسی مشروع به اطلاعات و محتوای اینترنت دارند، از این دایره خارج می‌شوند. به‌عنوان مثال، پژوهشگران و محققانی که محصل نبوده و به نهادهای پژوهشی و دانشگاهی نیز وابسته نیستند، چگونه می‌توانند برای مطالعات خود از اینترنت استفاده کنند؟»
