نگاه
چرا نشست وین امیدآفرین است؟
کورش احمدی- تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی
جمعه گذشته نشست مجازی کمیسیون مشترک برجام با حضور نمایندگان ایران و کشورهای 1+4برگزار و براساس آن قرار شد امروز (سه‌شنبه) در وین مذاکرات حضوری باهدف انجام تلاش‌هایی برای احیای توافق هسته‌ای انجام شود؛ نشستی که ممکن است با توجه به تغییر برخی معادلات در حوزه برجام، افق روشن‌تری را در برابر خود داشته باشد. با توجه به سخنان مقامات آمریکایی طی یکی، دو هفته اخیر ممکن است بتوان از احتمال برخی تعدیل‌ها در مواضع مقامات آمریکایی سخن گفت.
ایالات‌متحده طی این دوره مانند گذشته بر فرمول همیشگی دولت بایدن تأکید نمی‌کند؛ فرمولی که مبتنی است بر اینکه ابتدا ایران باید به‌صورت کامل به همه تعهدات خود عمل کند و تنها در این صورت آمریکا برای برداشتن تحریم‌ها اقدام خواهد کرد. سخنگویان آمریکایی همچنین طی دوره اخیر از مذاکره در مورد تقویت و طولانی‌تر کردن برجام و نیز گفت‌وگو درباره برنامه موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران کمتر سخن گفته‌اند. در همین راستا، هفته گذشته یک رسانه آمریکایی از آمادگی دولت بایدن برای برداشتن گام‌های متقابل و به تبع آن برداشتن برخی تحریم‌ها خبر داد.
به این معنا که مثلا ایران غنی‌سازی ۲۰درصد و ادامه ساخت یک‌سری سانتریفیوژها را پیگیری نکند و در مقابل آمریکا برخی تحریم‌ها را تعلیق کند.
ازسوی دیگر رئیس‌جمهور روحانی نیز اخیرا از آمادگی ایران برای عمل به بخشی از تعهدات خود دربرابر عمل آمریکا به بخشی از تعهد خود یا «جز در برابر جز» خبر داد و رئیس سازمان انرژی اتمی هم به‌تازگی اعلام کرد که بحث «اول تو اول تو» رو به پایان است. لذا، اهمیت مذاکرات جاری در این است که در پی بروز چنین نشانه‌هایی از جانب آمریکا شکل
گرفته است.
با این حال، اگرچه تحولات جاری را می‌توان نشانه‌های مثبتی در آستانه مذاکرات برجامی در وین دانست، اما برای اینکه آنها را گواهی بر تغییر اساسی و قطعی مواضع ایالات‌متحده بدانیم، نباید عجله کرد و باید منتظر پیشرفت‌های جدی در مذاکرات بود.
اما آنچه در این میان از اهمیت راهبردی قابل‌توجهی برخوردار است، فهم این نکته خواهد بود که نشست امروز کمیسیون برجام جدی‌ترین و مثبت‌ترین تلاشی است که پس از تغییر و تحولات در کاخ سفید و قدرت گرفتن بایدن، ازسوی تیم سیاست‌خارجی وی درحال برگزاری است و دوطرف بیش از هر زمان دیگری در موقعیت مناسبی برای احیای برجام قرار دارند؛ روندی که از 18فوریه کلید خورد و طرف‌های اروپایی و آمریکا بعد از رایزنی‌های مهمی که داشتند، ضمن طرح برخی مواضع، پیشنهاد مذاکره با ایران برای برداشتن گام‌های بعدی را مطرح کردند.
بعد از آن مذاکرات مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیشنهاد کرد که برگزارکننده مذاکرات باشد و نشست ۱+۴ به اضافه ایران با حضور غیررسمی آمریکا به‌عنوان میهمان برگزار شود. ایران در یک مرحله اعلام کرد که شرایط برای انجام چنان مذاکراتی فراهم نیست. نهایتا شواهد حاکی از آن است که براساس مذاکراتی که به‌صورت غیرمستقیم با کمک اروپایی‌ها انجام شده، فرمول جدیدی برای انجام مذاکرات مبنای کار قرار گرفته است. مقامات غربی اکنون ادعا می‌کنند که در جریان مذاکرات وین نوعی مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا با نقش‌آفرینی اروپا به‌عنوان واسطه بین این دو انجام خواهد شد. اگر این ادعا درست باشد، مذاکرات وارد یک مرحله جدی خواهد شد که در سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده‌است.
برخلاف برخی تحلیل‌ها که این تغییرات احتمالی در مواضع آمریکا را ناشی از امضای سند همکاری 25ساله ایران و چین ارزیابی می‌کند، معتقدم تأثیر این سند همکاری آنچنان که از سوی برخی عنوان می‌شود، نبوده‌است و نباید نقش ویژه‌ای برای آن در فرایند شکل‌گیری مذاکرات وین قائل شد؛ چراکه از یک‌سو مدت زیادی از طرح موضوع همکاری راهبردی ایران و چین می‌گذرد و ازسوی دیگر باید درنظر داشت که چند روزی بیشتر از امضای رسمی این سند نمی‌گذرد و نباید تأثیر ویژه‌ای برای آن در مذاکرات برجامی قائل بود.
