گزارش خبری
اما و اگرهای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان تأمین‌اجتماعی
آیا حداقل مستمری بازنشستگان کفاف زندگی آنها را می‌دهد؟
مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی 2 روز پیش در نشست خبری، از صدور احکام جدید بازنشستگان این سازمان پس از اجرای مرحله دوم همسان‌سازی خبر داد و گفت: با اجرای این مرحله، عملا حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی، نسبت به ابتدای سال 1398بیش از 130درصد افزایش خواهد یافت. مصطفی‌سالاری اعمال این افزایش در حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی را، تحقق خواسته 12ساله آنان دانست و گفت: با تغییرات جدید، دیگر تفاوتی میان درصد افزایش حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی و درصد افزایش حقوق بازنشستگان کشوری و لشکری ناشی از همسان‌سازی و متناسب‌سازی وجود نخواهد داشت.
همسان‌سازی چیست؟
عبارت همسان‌سازی حقوق به اجرای ماده 30قانون برنامه ششم توسعه اشاره دارد که در آن آمده است: «دولت مکلف است بررسی‌های لازم جهت برقراری عدالت و نظام پرداخت، رفع تبعیض و متناسب‌سازی دریافت‌ها و برخورداری از امکانات شاغلان، بازنشستگان و مستمری‌بگیران کشوری و لشکری سنوات مختلف را انجام داده و در جهت تصویب در مسیر قانونی قرار دهد و آن را اجرا کند.» دولت برای اجرای این قانون دستورالعملی با عنوان متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان، وظیفه‌بگیران و مستمری‌بگیران کشوری و لشکری مصوب کرد که براساس آن، فرمول‌هایی برای افزایش حقوق بازنشستگان افزون بر ضرایب سنواتی سالانه تعیین شد.
تا پیش از این دستورالعمل، دولت سالانه افزایش‌های درصدی برای حقوق بازنشستگان اعمال می‌کرد که خصوصا درباره بازنشستگان حداقلی‌بگیر ناچیز به‌نظر می‌رسید و به این ترتیب شکاف میان دریافتی آنها و سایر بازنشستگان، سال به سال بیشتر می‌شد. براساس قانون همسان‌سازی حقوق بازنشستگان باید به ۹۰درصد میانگین حقوق شاغلین هم‌تراز افزایش یابد. این قانون در سال گذشته برای بازنشستگان کشوری و لشکری اجرا شد، اما بازنشستگان سازمان تأمین اجتماعی، امکان بهره‌مندی کامل از این قانون را پیدا نکردند. به این معنا که حقوق آنها افزایش یافت، اما به میزان مشخص شده در ماده 30قانون برنامه ششم توسعه نرسید؛ چیزی که اجرای مرحله دوم همسان‌سازی را برای این دسته از بازنشستگان ضروری کرد.
جزئیات مرحله دوم همسان‌سازی
اگرچه در سال گذشته یک مرحله همسان‌سازی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی انجام شد، اما به‌گفته مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی، به‌دلیل اینکه سایر صندوق‌های بازنشستگی مجددا افزایش حقوق اعمال کردند، باز هم شکاف میان دریافتی مستمری‌بگیران تأمین اجتماعی و بازنشستگی کشوری افزایش یافت. از سوی دیگر افزایش تورم در سال 1399قدرت خرید بازنشستگان را بیش از پیش کاهش داد و به این ترتیب مطالبه دیگری برای افزایش حقوق در میان بازنشستگان تأمین اجتماعی شکل گرفت که منجر به برخی تجمعات و اعتراضات در شهرهای مختلف شد. در پی این اعتراضات دولت اعلام کرد که اجرای مرحله دوم همسان‌سازی، شکاف موجود میان بازنشستگان سازمان تأمین اجتماعی و سایر صندوق‌ها را از بین خواهد برد و مجلس نیز در بررسی لایحه بودجه، رقم لازم برای اعمال این افزایش را مصوب کرد. در پی این فعل و انفعالات، در روزهای پایانی اسفندماه سال گذشته، مبلغ یک‌میلیون و 200هزار تومان به‌صورت علی‌الحساب به‌حساب بازنشستگان تأمین اجتماعی واریز و اعلام شد که این مبلغ برای آغاز مرحله دوم همسان‌سازی واریز شده و در فروردین‌ماه با نهایی شدن فرمول، احکام قطعی بازنشستگان صادر و میزان افزایش حقوق آنها دقیقا مشخص خواهد شد. حالا مصطفی سالاری، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی می‌گوید: فرمول محاسبه افزایش حقوق با مشارکت کانون‌های بازنشستگی نهایی شده و احکام حقوقی بازنشستگان این سازمان روزهای آینده صادر خواهد شد. به‌گفته سالاری، با اجرای متناسب‌سازی مرحله دوم ذیل ٥ عنوان پرداختی، حقوق یک بازنشسته حداقلی‌بگیر سازمان با ٣٠سال سابقه کار و عائله‌مندی که در فروردین 1398، یک‌میلیون و 600هزار تومان بوده به 4میلیون و 200هزار تومان افزایش می‌یابد. سالاری گفته، حقوق کسانی که کمتر از ۳۰ سال خدمت دارند نیز به تناسب سنوات خدمتی، مقداری کمتر از 4میلیون و 200هزار تومان و حقوق افرادی که بیش از 30سال سابقه بیمه دارند، مقداری بیشتر خواهد بود. مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی این را هم گفته که علی‌الحساب بودن مبلغ واریزی در اسفندماه، به این معنا نیست که مبلغ یک‌میلیون و 200هزار تومان از افزایش حقوق فروردین کسر خواهد شد. او تأکید کرده که آن مبلغ مربوط به اسفند بوده و ربطی به فروردین ندارد.
درصد نهایی افزایش حقوق چقدر خواهد بود؟
اگرچه رئیس سازمان تأمین‌اجتماعی، فرمول دقیق محاسبه افزایش حقوق بازنشستگان را اعلام نکرده، اما رئیس کانون کارگران بازنشسته و مستمری‌بگیران تامین‌اجتماعی تهران از افزایش 39درصدی حقوق حداقل‌بگیران تأمین اجتماعی خبر داده و گفته: در روزهای پایانی سال گذشته مرحله دوم متناسب‌سازی از سوی سازمان تامین‌اجتماعی اجرا و مبلغ یک‌میلیون و 200هزار تومان به‌عنوان علی‌الحساب به‌حساب بازنشستگان واریز شد. او اظهار امیدواری کرد که با اجرای مرحله دوم متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان و افزایش سنواتی حقوق و وضعیت زندگی آنها نسبت به گذشته بهتر شود.
ابهامات مرحله دوم همسان‌سازی
به‌رغم توضیحات مسئولان سازمان تأمین‌اجتماعی، هنوز فرمول دقیق اجرای مرحله دوم همسان‌سازی به روشنی به افکار عمومی اعلام نشده و همین مسئله سبب شکل‌گیری ابهاماتی برای بازنشستگان این سازمان شده است. آنها از شفاف نبودن نحوه ترمیم حقوق‌شان گلایه دارند و می‌گویند حتی پس از اعمال مرحله دوم همسان‌سازی با فرمول موردنظر سازمان تأمین‌اجتماعی نیز، حقوق دریافتی حداقل‌بگیرهای این سازمان، کفاف هزینه‌های زندگی را نمی‌دهد. برخی از آنها به مقایسه رقم دریافتی‌شان با سبد معیشت کارگران – که مبنای تعیین حداقل دستمزد سنواتی کارگران در شورای‌عالی کار است- می‌پردازند و می‌گویند، حقوق‌شان حدود نصف سبد معیشت کارگران است.
سبد معیشت کارگران در ابتدای سال گذشته حدود 5میلیون بوده و در انتهای این سال با توجه به تورم و سایر متغیرهای اقتصادی به حدود 7میلیون تومان افزایش یافته است. مقایسه حقوق دریافتی با سبد معیشت کارگران با این هدف از سوی برخی فعالان کانون‌های بازنشستگی تأمین اجتماعی انجام می‌شود که نشان دهد، حقوق دریافتی بازنشستگان تأمین اجتماعی، حتی پس از اعمال افزایش‌های جدید نیز کافی نیست؛ چیزی که به‌زعم آنها خلاف ماده 96قانون تأمین اجتماعی است. براساس این ماده قانونی، سازمان تأمین اجتماعی مکلف است میزان کلیه مستمری‌های بازنشستگی، از کارافتادگی کلی و مجموع مستمری بازماندگان را در فواصل زمانی که حداکثر از سالی یک‌بار کمتر نباشد، با توجه به افزایش هزینه زندگی با تصویب هیأت وزیران به همان نسبت افزایش دهد.
