نمونه موفق «ارتباطات»

عمادالدین قاسمی پناه- خبر‌نگار

در تعطیلات نوروز با حضور مقام‌های رسمی و 2وزیر در اتاق‌های گفت‌وگوی صوتی کلاب‌هاوس تبدیل به خبری داغ و جنجالی شد که حاشیه‌های آن هم هنوز ادامه دارد. حضور 8هزار کاربر در یک اتاق گفت‌وگو که با حضور محمدجواد ظریف رقم خورد، توجه بسیاری از مردم را به این پلتفرم جلب کرد. حتی یکی از کاربران گفته بود که هنگام ورود به اتاق با محدودیت تعداد کاربران مواجه شده و به‌نظر می‌رسد که اکنون امکان حضور بیش از 8هزار نفر در یک اتاق فراهم نیست. مجید رضاییان، استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیسم در گفت‌وگو با همشهری بر این باور است که فراهم شدن یک فضای پرسشگرانه برای مخالفان و موافقان در شکل‌گیری تعامل و ارتباط اثرگذار است و همین مسئله باعث استقبال از این پلتفرم جدید شده است.

به‌نظرتان چه چیزی باعث شد که کلاب‌هاوس با استقبال مردم مواجه شود؟ 
پلتفرم‌های ارتباطی مختلفی در دنیا در حال توسعه است که یکی از آنها اتاق‌های گفت‌وگوست. این موضوع نشان می‌دهد که فیلترینگ دیگر جوابگو نخواهد بود. ویژگی اتاق‌های گفت‌وگو این است که موضع پرسش‌کننده مشخص نیست. به‌عبارت دیگر کسی نمی‌داند که آیا پرسش‌کننده با دیگران همسوست یا نه و همچنین مشخص نیست که در صورت همسویی و ناهمسویی تا چه حد موضع او به سایرین نزدیک یا دور است. در چرخه ارتباطات لزوما نقطه مطلوب، نقطه وسط یا نقطه صفر نیست. بهترین راه تعامل ارتباطی در نقطه صفر این است که برایند همه نظرات را داشته باشیم و به همین دلیل به آن ارتباطات(communication) می‌گوییم. بنابراین اتاق‌های گفت‌وگو نمونه بسیار درست «ارتباطات» است؛ چراکه شما از مخالف‌ترین تا موافق‌ترین نظرات را درباره یک موضوع می‌توانید دریافت کنید. درواقع این اتفاق می‌تواند به ذات ارتباطات و ذات رسانه تعبیر شود. به تعبیری، رسانه‌های رسمی باید بیاموزند که در تیترها و گزارش‌های خود از «صفت» استفاده نکنند. پس ضروری است که فرایندی عمل شود و همه نظرات طیف ارتباطی را بتوانید در دست باشید. این نظرات زمانی ارزش پیدا می‌کند که نظر، رفت و برگشت یا اصطلاحا interactive داشته باشد. در غیر این صورت ارتباطی شکل نمی‌گیرد و تبدیل به یک مونولوگ می‌شود. ذات رسانه، بازتاب نظرات موافق و مخالف به‌طور همزمان، در قالب نقد و در چارچوب نظرات کارشناسی است.

به‌ لحاظ رسانه‌ای در کلاب‌هاوس و به‌طور کلی اتاق‌های گفت‌وگو چه اتفاقی شکل می‌گیرد؟
در اتاق‌های گفت‌وگو به‌طور عام 2اتفاق می‌افتد. اول اینکه در این اتاق‌ها به‌صورت کاملا روشن و مشخص، مباحث به‌صورت کارشناسی مطرح می‌شود؛ چراکه یک کارشناس در جایگاه پرسش‌شونده قرار می‌گیرد. پرسش‌کننده هم می‌داند که در این جمع امکان توهین ندارد و باید به‌شکلی مناسب پرسش خود را مطرح کند. حتی پرسش‌کننده همسو با موضوع قابل بحث هم باید پرسش خود را به درستی مطرح کند؛ چراکه درصورت تملق و مداهنه با واکنش سایر کاربران مواجه خواهد شد.

به‌ نظرتان استقبال از پلتفرم‌های این‌چنینی مانند کلاب‌هاوس به ضعف رسانه‌های رسمی هم مرتبط است؟
بله؛ علت بازتاب گسترده اتاق‌های گفت‌وگو و به‌طور خاص کلاب‌هاوس می‌تواند با ضعف‌ها و کاستی‌های رسانه‌های رسمی مرتبط باشد. الان شاهد هستیم که بخش قابل توجهی از مردم به گوشی‌های هوشمند و پلتفرم‌های ارتباطی مراجعه می‌کنند و البته این موضوع، خاص کشور ما نیست و در سراسر دنیا شاهد این اتفاق هستیم. همچنین بخشی از مراجعه به گوشی‌ها و اینترنت‌گردی‌ها واقعا می‌تواند «مطالعه» باشد و اینگونه نیست که این چرخ‌زدن‌ها در فضای مجازی و اینترنت بیهوده باشد. در اینترنت این امکان وجود دارد که کاربر نظر مخالف را در کنار نظر موافق می‌بیند و این موضوع باعث اعتماد به رسانه‌های مجازی و اینترنتی می‌شود. به‌طوری‌که ممکن است یک مخالف نظرش با همین رویکرد تعدیل شود. در ضمن در مورد کلاب‌هاوس بازتاب و خبر آن بیشتر از اصل و واقعیت رویداد دیده شد و باید این رویداد بیشتر اتفاق بیفتد.

فکر می‌کنید رسانه‌های کشور مثل پلتفرم‌های توییتر و اینستاگرام سراغ باز کردن حساب رسمی در کلاب‌هاوس هم بروند؟
در مورد این موضوع خود رسانه‌ها باید نظر بدهند و تصمیم بگیرند، اما اصل موضوع، مفید ارزیابی می‌شود؛ چراکه رسانه حرف کارشناسی برای گفتن دارد. خبرنگاری که چند سال در یک حوزه کار کرده است، زمان گفت‌وگو با مخاطبان حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد.

به‌نظر شما با وجود پلتفرم‌های متنی و تصویری، چرا چنین استقبالی از یک پلتفرم صوتی صورت گرفت؟
من نظرم این است که چنین اتفاقی نیفتاده است و پلتفرم‌های تصویری و متنی با استقبال بیشتری مواجه هستند. در مورد کلاب‌هاوس و اتفاق هفته گذشته در آن، ما شاهد فقط یک رویداد بوده‌ایم، اما محتواهای تصویری در مثلا اینستاگرام بازدیدهای میلیونی دارند. اساسا اتاق‌های گفت‌وگوی تصویری بیش از اتاق‌های گفت‌وگوی صوتی در جذب مخاطب مؤثر هستند. با این حال، بازتاب کلاب‌هاوس در این مقطع زمانی بیشتر بوده است و اکنون به موضوع صحبت مردم تبدیل شده است. همچنین یادآوری می‌کنم که وقتی فضایی فراهم می‌شود که همه مخالفان و موافقان مجالی برای پرسش کردن می‌یابند و تعامل و ارتباط شکل می‌گیرد، می‌تواند بسیار مفید و اثرگذار باشد.