گزارش
رقابت نظامی؛ سریع‌تر از صوت، فراتر از زمین
رقابت قدرت‌های نظامی جهان به عرصه موشک‌های فراصوت و تقابل ماهواره‌ها در فضا رسیده است
رقابت بی‌پایان برای یافتن سلاحی که به ارتش‌ها برتری غیرقابل رقابت بدهد، به تولید نوع جدیدی از جنگ‌افزار منجر شده است: موشک‌های فراصوت (هایپرسونیک) که می‌توانند در کمتر از یک ساعت، هدفشان را در هر کجای زمین هدف قرار دهند. علاوه بر این، وابستگی کشورها به شبکه در حال گسترش ماهواره‌ها، فضا را هم به میدانی برای خودنمایی نظامی قدرت‌های بزرگ تبدیل کرده است. «هایپرسونیک» مشخصا به چیزی گفته می‌شود که 5برابر سرعت صوت یعنی بیش از 6هزارو174کیلومتر بر ساعت حرکت کند. سرعت از این منظر بسیار مهم است که زمان هشدار و واکنش را از رقیب می‌گیرد. تقریبا تمامی موشک‌های بالستیک هم با همین سرعت حرکت می‌کنند اما چیزی که موشک‌های هایپرسونیک را متمایز می‌کند این است که آنها می‌توانند از جو زمین بیرون بروند و به‌شدت مانورپذیر هستند. موشک‌های بالستیک، وقتی که شلیک شوند، قابلیت‌های محدودی برای تغییر مسیر دارند و عملا مثل توپی هستند که شوت شده و مسیرش را می‌رود. این موشک‌های جدید در 2نوع هستند: نوع اول موشک‌هایی هستند که به آنها اچ‌جی‌وی می‌گویند. این موشک‌ها که به‌خاطر سر خوردن و لغزیدنشان مشهور هستند، از جو زمین خارج می‌شوند و بعد دوباره وارد آن می‌شوند و در لایه‌های بالا می‌لغزند و در الگویی نامنظم دور می‌زنند و پیچ و تاب می‌خورند تا رادارهای دشمن را سردرگم کنند و هدفشان را لو ندهند.
نوع دیگر، موشک هایپرسونیک کروز (اچ‌سی‌ام) است؛ این موشک شاید مانند مدل اچ‌جی‌وی سریع نباشد اما طوری طراحی شده تا در ارتفاعی بسیار پایین با سرعتی بسیار بالا حرکت کند تا دشمن را غافلگیر کند و به آن زمان کمی برای واکنش بدهد.
حرکت در چنین سرعت‌های بالایی، محدودیت‌ها و مشکلاتی دارد. نخستین مشکل این است که سرعت بسیار بالا، باعث اصطکاک وحشتناکی می‌شود و سازندگان مجبورند از آلیاژهای مخصوصی استفاده کنند تا موشک ذوب نشود. دیگر مشکل، ارتباطات است؛ حرارت بسیار بالا، که گاهی به 2هزارو200درجه سانتی‌گراد می‌رسد، ابری از ذرات باردار شده که به آن پلاسما گفته می‌شود اطراف موشک درست می‌کند. این ابر، در برابر امواج معمولی رادیویی نفوذناپذیر است. وقتی که فضاپیماها وارد جو زمین می‌شوند هم همین مشکل ایجاد می‌شود و معمولا در این لحظات، ارتباط کاملا قطع می‌شود. مانور در چنین سرعت‌های بالایی هم می‌تواند سازه موشک‌ها را متلاشی کند. همه این مشکلات به این معناست که ارتش‌های جهان، هنوز نتوانسته‌اند به‌طور کامل آنها را به‌کار بگیرند چون طراحان هنوز روی مدل‌هایی کار می‌کنند که کاملا عملیاتی باشند.
رقابت جدید چین، آمریکا و روسیه
آمریکا و روسیه، بازیگران قدیمی رقابت تسلیحاتی هستند اما کشورهای جدیدی هم خودشان را به آنها رسانده‌اند. چین، مدل اچ‌جی‌وی DF-17 را در مرحله تست دارد؛ موشکی که افتخار زرادخانه ارتش خلق چین به شمار می‌رود. این موشک را یک موشک بالستیک بالا می‌برد و می‌تواند هر هدفی در دریای چین جنوبی را در کمتر از 13دقیقه بزند.
روسیه هم موشک خودش، به نام آوانگارد را تست می‌کند. این موشک با یک موشک بالستیک به خارج از فضا می‌رود، آنجا جدا می‌شود، در فضا سر می‌خورد و با سرعت 33هزار کیلومتر بر ساعت به سمت هدف خود پرواز می‌کند. روسیه در سال2019 به نخستین کشور دنیا تبدیل شد که به‌صورت رسمی، موشک‌های هایپرسونیک را به خدمت گرفته است.
کشورهای دیگر هم روی این فناوری کار می‌کنند؛ هند کار را شروع کرده و فرانسه و ژاپن هم به‌ترتیب در سال‌های 2022 و 2026 پروژه‌هایشان را شروع خواهند کرد.
رقابت در فضا
در حالی که این تسلیحات مدرن به سرعت در ارتش‌های بزرگ دنیا جا باز می‌کنند، حس برتری نظامی به عرصه جدیدی کشیده شده است: فضا. از همان روزی که شوروی قمر مصنوعی اسپوتینک را در سال1957 به فضا فرستاد، بشر همیشه نگران این بوده که فضای خارج از اتمسفر هم نظامی شود. در چند دهه، محدودیت‌های تکنولوژیک و واقعیت‌های تلخ اقتصادی، به این معنا بود که تحقیقات روی تسلیحات فضایی انجام شود اما درنهایت، تحقیق آخرین مرحله از تولید باشد. شرایط اما فرق کرده و کشورها به این فکر می‌کنند که بتوانند با نفوذ به شبکه ماهواره‌ها که زندگی مدرن به آنها وابستگی زیادی دارند، اوضاع دشمن را به هم بریزند. ناتو گفته است که فضا میدان نبرد مهمی خواهد بود و آمریکا نیروی فضایی خود را تاسیس کرده و فضاپیماهای بدون سرنشین را در ماموریت‌هایی کاملا سری به فضا می‌فرستد.
تسلیحات ضدماهواره‌ای، که به آن ASAT گفته می‌شود در دستور کار برخی کشورها قرار گرفته و آمریکا، روسیه، هند و چین روی آن کار می‌کنند. چین، در طرح خود تسلیحاتی لیزری دارد که می‌تواند ماهواره‌های دشمن را در مدارهای پایین از بین ببرد و کور کند. آمریکا هم فضاپیمای X-37B خود را بارها در هر‌ماه به فضا می‌فرستد؛ این سفینه که مدل کوچک‌تری از شاتل‌هاست، مانورپذیری بالایی دارد و می‌تواند به ماهواره‌های دشمن نزدیک شود، اطلاعات آنها را جمع‌آوری کند و حتی اگر لازم باشد، به آنها آسیب وارد کند. احتمال خرابکاری در ماهواره‌ها، ایده ماهواره‌های محافظ را که با لیزر از خود و ماهواره‌های حیاتی دفاع می‌کنند، مطرح کرده است. روسیه هم ماهواره‌های هدایت‌پذیر جاسوسی خود را دارد که بارها آنها را در ماموریت‌های سری، نزدیک ماهواره‌های جاسوسی آمریکا برده است. نیروهای فضایی، هنوز با ایده‌های فیلم‌های تخیلی که ماهواره‌هایی هجومی با سلاح‌هایی لیزری در آنها هستند فاصله زیادی دارند اما در دنیای مدرن تسلیحات، حیاتی هستند. اگر هدف یک ارتش این باشد که هر نقطه‌ای را در سراسر جهان در کمتر از یک ساعت بزند، تنها ابزارش هم‌اکنون موشک‌های هایپرسونیک هستند. و این موشک‌ها، تنها وقتی به درستی کار می‌کنند که شبکه‌های ماهواره‌ای، ارتباطات مورد نیاز را تامین کنند. اینجاست که بخش فضایی ارتش‌ها برای حفظ تداوم ارتباطات مورد نیاز برای شلیک موشک‌های هایپرسونیک حیاتی می‌شود.
سرعت پیشرفت ارتش‌ها در این عرصه‌ها چنان بالا بوده که برخی نگرانند این رقابت، از کنترل خارج شود و از همین حالا، برخی پیمان‌های ترک تخاصم در فضا و محدود کردن تسلیحات جدید را، مانند پیمان‌هایی که روسیه و آمریکا درباره تسلیحات هسته‌ای امضا کرده‌اند، پیشنهاد می‌دهند.
