قدرت‌نمایی چین روی آب‌های جهان

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

 چین به غیراز بلندپروازی‌های اقتصادی و تجاری، اهداف نظامی بزرگی نیز در سر دارد. این کشور که حالا بزرگ‌ترین ناوگان نیروی دریایی جهان را دارد، در تلاش است تا آن را فراتر از مرزهای خود گسترش دهد. پکن طی هفته جاری در جریان نشست سالانه کنگره ملی خلق چین اعلام کرد که قصد دارد بودجه نظامی سالانه خود را 6.8درصد افزایش دهد و به 209میلیارد دلار برساند. این نشانه خوبی برای آمریکا که این روزها با مشکل بودجه و همه‌گیری کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کند، نیست.
براساس آمار مرکز اطلاعات نیروی دریایی آمریکا (ONI)، نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLAN) در سال 2015، 255کشتی جنگی در ناوگان خود داشت. براساس برآورد این مرکز، این میزان تا آخر سال2020 به 360کشتی رسیده است، یعنی حدود 60کشتی بیشتر از نیروی دریایی آمریکا. به این ترتیب چین اکنون بزرگ‌ترین نیروی دریایی جهان را دارد. همچنین برآورد می‌شود که نیروی دریایی این کشور تا 4سال دیگر 400کشتی جنگی خواهد داشت. این در حالی است که آمریکا قصد دارد در آینده نزدیک تعداد ناوگان دریایی خود را از 297به 355برساند. در گزارش 3‌ماه قبل گارد ساحلی و نیروی دریایی آمریکا آمده است: «حجم نیروی نظامی دریایی چین تنها در 2دهه بیش از 3برابر شده است. این کشور با سرعت نگران‌کننده‌ای در حال ساخت جنگنده‌های مدرن، زیردریایی‌، ناو هواپیمابر، هواپیمای جنگی، کشتی جنگی آبی-خاکی و موشک زیردریایی هسته‌ای بالستیک است». برخی از آنها برابر یا حتی بهتر از جنگنده‌های آمریکا و هر کشور دیگری است. مثل ناوشکن نوع 055که برخی تحلیلگران معتقدند قدرت شلیک آن از کشتی‌های کلاس تیکاندراگو
(Ticonderoga-class) آمریکا بیشتر است. یا جنگنده‌های آبی-خاکی که قادر هستند هزاران سرباز چینی را به سواحل خارجی منتقل کنند.

وضعیت آمریکا
درحالی‌که انتظار می‌رود چین تا سال 2025، 400کشتی جنگی در اختیار داشته باشد، هدف‌گذاری کشتی‌سازی نیروی دریایی آمریکا که تاریخ مشخصی هم برای آن تعیین نشده، ساخت 355کشتی است که نشان‌دهنده فاصله قابل توجه با چین است. با این حال، سی‌ان‌ان در گزارشی پیش افتادن چین از آمریکا در ساخت کشتی‌های جنگی را به‌معنای شکست دریایی آمریکا از رقیبش ندانسته است، چراکه از نظر سرانه نیرو، تعداد پرسنل نیروی دریایی آمریکا بیشتر است؛ این کشور 330هزار نیروی آماده به خدمت دارد، درحالی‌که این رقم در چین 250هزار نفر است. سی‌ان‌ان همچنین مجموع تعداد لانچر‌های موشک مستقر روی ناوهای آمریکایی را 9هزار عدد اعلام کرده؛ درحالی‌که این تعداد برای چین هزار عدد است. علاوه بر این، تمامی 50زیردریایی نظامی آمریکا اتمی هستند اما تنها 7زیردریایی از 62زیردریایی چین به این قابلیت مجهز هستند.

چین، بزرگ‌ترین کشور سازنده کشتی‌ 
نمی‌توان بزرگ‌ترین ناوگان کشتی‌های جنگی جهان را داشت اما سازنده کشتی‌ نبود. چین بزرگ‌ترین کشور سازنده کشتی‌های تجاری است. براساس آمار سازمان ملل متحد، پکن در سال 2018، 40درصد بازار کشتی‌سازی جهان را در اختیار داشته است. کره‌جنوبی با فاصله زیاد- 25درصد- در جایگاه بعدی قرار دارد.
توانایی کشتی‌سازی‌ چین حیرت‌آور است. آمریکایی‌ها در جنگ جهانی دوم، یعنی در اوج زمانی کشتی‌سازی‌شان، ظرفیت ساخت‌شان معادل 18میلیون تن بود. چین فقط در سال2019 بیش‌از 23میلیون تن کشتی ساخته است. این حجم تولید، ظرفیت ناوگان تجاری چین را به 300میلیون تن رساند.
شرکت‌های دولتی چین نیز که خدمات حمل ونقل دریایی گسترده‌ای ارائه می‌دهند، نیروی دریایی این کشور را تقویت کرده‌اند. زیرساخت، نیروی انسانی و فناوری که در کارخانه‌های کشتی‌سازی چین وجود دارد، قابل توجه است. تعداد زیردریایی‌ها، ناوهای جنگی و کشتی‌های آبی-خاکی که چین بین سال‌های 2014تا 2018ساخت، بیشتر از کشتی‌هایی است که هم‌اکنون در نیروی دریایی هرکدام از کشورهای آلمان، هند، اسپانیا و انگلیس وجود دارد.

قدرت موشکی
برعکس آمریکا، بیشتر ناوگان دریایی چین از ناوچه‌های جنگی تشکیل شده که بیشتر در آب‌های اطراف این کشور قابل استفاده هستند. ناوچه‌ها بهترین گزینه برای استفاده در آب‌های کم‌عمق مانند دریای جنوبی چین، اطراف تایوان و جزایر دریای چین شرقی است. اینها مناطقی هستند که پکن بیشترین نگرانی را در مورد آنها دارد. کشتی‌های نیروی دریایی ارتش چین که در آب‌های نزدیک سواحل این کشور مستقر هستند، توسط یک ناوگان موشکی گسترده زمینی حفاظت می‌شوند. این موشک‌‌ها ضمن اینکه نیروی هوایی و دریایی آمریکا را از حمله به چین بازمی‌دارند، تهدیدی برای کشورهای آسیب‌پذیر همسایه نیز هستند. آمریکا معتقد است که ارتش آزادی‌بخش خلق چین(PLA) در سال2021 هدفی بزرگ‌تر از ساخت کشتی خواهد داشت. مایک گیلدی، فرمانده عملیات نیروی دریایی آمریکا هفته گذشته در مصاحبه‌ای گفت: «ببینید چین روی چه سرمایه‌گذاری می‌کند. بله، کشتی‌های بیشتری وارد ناوگان جنگی این کشور می‌شوند اما آنها سرمایه‌گذاری بزرگی در حوزه موشک‌های ضد‌کشتی و سیستم‌های ماهواره‌ای انجام داده‌اند تا بتوانند کشتی‌ها را هدف قرار بدهند». همه اینها به چین این قدرت را می‌دهد تا زمان هر نوع درگیری احتمالی در نزدیکی مرزهایش، دست بالا داشته باشد.

حضور در دریاهای دور و نزدیک 
حفاظت از قلمروی چین و مناطق اطراف که این کشور ادعای تملک آنها را دارد، همان چیزی است که پکن آن را به «دفاع در دریاهای نزدیک» تعبیر می‌کند. چین با ساخت جزایر مصنوعی مجهز به پایگاه‌های موشکی و تجهیزات جنگی، تقریبا همه 3.3میلیون کیلومترمربع دریای جنوبی چین را جزو قلمروی خود فرض کرده است.
اما برخی معتقدند که تجمع قوا در دریاهای اطراف می‌تواند منافع اقتصادی چین را به خطر بیندازد. زیرا چین روی کوریدورهای آبی که تجارت این کشور به آنها وابسته است، کنترلی ندارد و درصورت وقوع هرگونه درگیری، ارتباط این کشور با دیگر نقاط قطع می‌شود.
اینجاست که نیروی نظامی چین برای تأمین منافع بین‌المللی پکن، اجرای طرح «حفاظت از دریاهای دور» را آغاز کرده است. برخی کارشناسان می‌گویند که این برنامه گامی در جهت سیاست «جهانی شدن» دولت چین با هدف توسعه اقتصادی و فرهنگی این کشور است و از چین تصویر یک قدرت بزرگ را می‌سازد. برای رسیدن به این هدف، ناوچه‌های جنگی کافی نیست. به همین دلیل این کشور تولید ناوهای هواپیمابر، جنگنده‌های موشکی و زیردریایی‌های هسته‌ای را افزایش داده است.
اگرچه قدرت نیروی دریایی چین هر کشور رقیبی را به چالش می‌کشد، اما این ناوگان برای رسیدن به اهداف بلندپروازانه دولت باید تقویت شود. میا نوونز، عضو ارشد مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک انگلیس معتقد است: «چین قصد دارد تا سال2049 یک قدرت نظامی جهانی و پیروز جنگ باشد. یکی از راه‌های رسیدن به این هدف ایجاد پایگاه‌های نظامی بیشتر در خارج از مرزهای چین است. این کشور هم‌اکنون فقط یک پایگاه در شاخ آفریقا دارد.»
از سوی دیگر، نیروی دریایی چین نیازمند ناوهای هواپیمابر قوی‌تری است. 2ناو موجود در این کشور قدیمی هستند و فقط قادرند تعداد محدودی هواپیما حمل کنند. درواقع آنها قابل مقایسه با ناوهای قدرتمند ارتش آمریکا که قابلیت حمل 11هواپیما را دارند، نیستند. دورترین مقصدی که ناوهای هواپیمابر چین می‌توانند به آنجا فرستاده شوند، غرب اقیانوس آرام است.
چین در تلاش است تا توان نظامی برون‌مرزی خود را افزایش بدهد و بعید نیست به‌زودی خود را به نزدیک مرزهای آبی آمریکا برساند. هرچند برخی تحلیلگران معتقدند این هدف ممکن است سال‌ها و حتی دهه‌ها طول بکشد.

نقشه راه نظامی آقای شی
رئیس‌جمهور چین سال2015 یک پروژه بزرگ را برای تبدیل ارتش آزادی‌‎بخش خلق چین به یک نیروی نظامی در حد استانداردهای جهانی و در سطح ارتش آمریکا آغاز کرد. او دستور داد سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در کارخانه‌های کشتی‌سازی و فناوری انجام شود که تا امروز ادامه دارد. سال2018، شی، لباس نظامی به تن کرد و سوار بر ناوشکن نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق شد که در دریای چین جنوبی به حرکت درآمد. این بزرگ‌ترین ناوگان دریایی تاریخ چین بود؛ 48کشتی، ده‌ها جنگنده و بیش از 10هزار نیروی نظامی. برای شی، قدرتمندترین رهبر چین بعد از مائو تسه تونگ، آن روز نقطه آغازی برای رسیدن به یک هدف بزرگ بود؛ نمایش عظمت و قدرت چین در سراسر هفت اقیانوس جهان. او گفت: «ساخت یک نیروی دریایی قدرتمند هیچ‌وقت به اندازه امروز ضروری نبوده است». به‌نظر می‌رسد نقشه رئیس‌جمهور چین جواب داده است.