جهان‌نما
اروپا در دوراهی استقلال صنعتی و تجارت آزاد
در آن سوی آتلانتیک، در آمریکا، دولت جو بایدن در حال تقویت صنایع این کشور است اما در اروپا، کشورها همچنان درگیر اختلاف‌نظرهای داخلی هستند و نمی‌دانند باید رویکرد محافظه‌کارانه در پیش بگیرند یا همچنان درهای تجارت خود را باز نگه دارند.
جو بایدن در همین آغاز کار، به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری صنعت آمریکا، دستور بازنگری در زنجیره تولید از کیت‌های پزشکی تا ریزتراشه‌ها را صادر کرده است. در همان روزی که بایدن برای این منظور یک فرمان اجرایی صادر می‌کرد، رهبران اروپا در سایه اختلافات‌شان تصمیم گرفتند روند تأیید استراتژی صنعتی برای توسعه صنایع این قاره را به تعویق بیندازد. تاریخ بعدی برای بررسی این سند، 2ماه دیگر است. به نوشته وب‌سایت پولیتیکو، برخی دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند که این تأخیر اجتناب‌پذیر بوده، زیرا کشورهای اروپا و اعضای کمیسیون اروپا هنوز درباره اینکه اتحادیه درباره توانایی صنعتی خود باید چقدر محافظه‌کار یا قاطع باشد، اختلاف نظر اساسی دارند. این بحث به مسائل اقتصادی اساسی مانند تجدید نظر در برون‌سپاری بخش‌های کلیدی یا استفاده بیشتر از یارانه های دولتی برمی‌گردد.
در یک سو، فرانسه، آلمان و تیری برتون، کمیسر بازار داخلی اروپا، موافق رویکرد درون‌نگر، قاطعانه و محافظه‌کارانه هستند. آنها با مقاومت شدید از سوی لیبرال‌ها و طرفداران اقتصاد باز در سوی دیگر روبه‌رو هستد؛ یعنی کشورهایی مانند سوئد و هلند و بخش‌های رقابتی و تجاری کمیسیون اروپا. به اعتقاد برخی کارشناسان، سؤال اصلی این است که آیا بروکسل، دکترین ترامپ را در پیش می‌گیرد و حمایت از ایده «ساخت اروپا» را دنبال می‌کند یا به همان تبعیت از سنت بازارهای آزاد ادامه می‌دهد؟
اینها در حالی است که بایدن هم شعار «آمریکایی بخرید» سر داده و همین باعث ایجاد نگرانی در اروپا شده است. همزمان، رقابت نه‌تنها با آمریکا بلکه به‌طور خاص با چین نیز بالا گرفته و این سؤال را ایجاد کرده که آیا اروپا بیشتر خود را طرفدار تجارت آزاد می‌داند یا رقیبی است که برای شکست دادن رقبایش تلاش می‌کند؟
بحران همه‌گیری کرونا نیز در یک سال گذشته نشان داد که چطور اتکای اروپا به یک یا چند کشور تولیدکننده محصولات اساسی مثل دارو یا مواداولیه صنعت خودرو- می‌تواند به زنجیره تولید این اتحادیه آسیب بزند. در نتیجه همه اینها باعث شد که رهبران اتحادیه اروپا، پاییز امسال از کمیسیون اروپا بخواهند تا «وابستگی‌های استراتژیک» در حوزه‌هایی که این قاره اتکای بیش از حد به کشورهای دیگر دارد را پیدا کند و راهکاری برای آنها پیشنهاد بدهد. این برنامه نیز در طرح استراتژی صنعتی اروپا گنجانده شده است.
طرفداران ایده اروپامحور
برتون به‌عنوان یک کارآفرین کهنه‌کار فرانسوی و مسئول سیاستگذاری صنعت اروپا، از طرفداران اصلی دیدگاه مداخله‌جویانه است. او تمایل دارد که قوانین بازی را عوض کند و منابع مالی را در حوزه‌هایی که برای موفقیت آینده اقتصاد این قاره مفید است، سرمایه‌گذاری کند. برتون چندی پیش در یک کنفرانس خبری گفت: « ما خیلی از قوانین تبعیت می‌کنیم. اخیرا یک رقابت بین آمریکا و چین به‌وجود آمده که ظاهرا شدیدتر هم می‌شود. ما در اروپا می‌خواهیم که نقش خود را به‌صورت کامل در این بازی استراتژیک جدید بازی کنیم. اروپا به یک سیاست صنعتی شایسته این نام نیاز دارد».
فرانسه و آلمان ماه گذشته میلادی طرح پیشنهادی مشترکی برای سیاست صنعتی اروپا تنظیم کردند؛ اصلاح و ادغام قوانین، تعریف قوانین حمایتی ساده‌تر برای پوشش هزینه‌های جاری مشاغل و همچنین سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در تکنولوژی‌های نوآورانه ازجمله بخش‌های این طرح است. پا گرفتن فعالیت‌های اقتصادی برون‌مرزی در بخش‌های مختلف از سلامت تا صنایع کمتر آلاینده که از سوی اتحادیه اروپا و کشورهای عضو حمایت می‌شوند نیز حوزه دیگری است که به آن اشاره شده است. پیتر آلتمایر، وزیر اقتصاد آلمان در مراسم رونمایی از این طرح گفت: «الان وقت آن است که همه دکمه‌های سیاست صنعتی را روشن کنیم». مقام‌های فرانسه نیز گفته‌اند که مشتاق هستند تا بخش‌هایی از زنجیره تولید خود را که قبلا برون‌سپاری شده بود، دوباره به اروپا برگردانند. برنامه پیشنهادی این دو کشور و تأثیر آن در جهت‌گیری کمیسیون اروپا محل اختلاف نظر در بین کشورهای منطقه شده است.
طرفداران تجارت آزاد
والدیس دومبروفسکی، کمیسر تجارت اتحادیه اروپا ازجمله چهره‌هایی است که با دید تردید به طرح آلمان و فرانسه نگاه می‌کنند. او در کشورهای حوزه اسکاندیناوی، هلند، اسپانیا و برخی کشورهای اروپای مرکزی از حمایت گسترده‌ای برخوردار است. این گروه معتقدند که نگاه صنعتی برلین و پاریس فقط منافع خودشان را تأمین کند. دومبروفسکی پنجشنبه گذشته در مراسم معرفی استراتژی جدید تجارت کمیسیون اروپا گفت: «اصول اصلی استراتژی تجارت اروپا باز بودن، پایداری و قاطعیت است.» در سند استراتژی جدید کمیسیون اروپا بارها بر «باز بودن» و «تجارت سبز» تأکید شده و در مقابل به استقلال استراتژیک اشاره ضمنی شده است.
این نگرانی وجود دارد که با جدایی انگلیس از اتحادیه اروپا این قاره یکی از حامیان تجارت آزاد را از دست بدهد.
بنابراین کشورهای صنعتی و قدرتمندتر برای تقویت صنایع‌شان، دست خود را بازتر می‌بینند. کشورهای کوچک‌تر و تجارت‌محور اروپا نگران هستند که سیاست جدید اما مبهم «استقلال استراتژیک باز» به نقاط قوت این اتحادیه مانند تجارت آزاد خدشه وارد کند. این کشورها در نامه‌ای که حدود 1.5ماه پیش منتشر شد خواستار بررسی دقیق‌تر حوزه‌های مهم صنعتی و درنظر گرفتن عواقب اقتصادی و امنیتی استراتژی جدید شدند.
