ورود بورس به دوره رکود طولانی

نتایج یک بررسی آماری نشان می‌دهد که بورس تهران وارد نهمین دوره از چرخه‌های تجاری خود در سه دهه گذشته شده که یک دوره رکودی است. با این حال متوسط بازده سالانه بورس تهران در 28 سال گذشته بیشتر از رشد قیمت ارز، مسکن، تورم و نقدینگی و دست‌کم 15 برابر رشد قیمت دلار و 13 برابر تورم بوده است.
به گزارش همشهری، نتایج یک تحقیق کمی که از سوی یک شرکت کارگزاری انجام شده نشان می‌دهدکه بورس در 3دهه گذشته یعنی از سال1371 تا به امروز که بیش از 28 سال می‌گذرد به 9  دوره رونق و رکود مطابق نظریه ادوار تجاری در علم اقتصاد تقسیم بندی شده است. به این معنا که در دوره‌های رونق شاهد رشد مداوم و طولانی مدت شاخص بورس تهران هستیم و در دوره‌های رکود که با افت نسبتا شدید شاخص آغاز می‌شود، شاهد روندی نزولی یا بدون رشد در دورهای نسبتا طولانی هستیم. اکنون در چنین شرایطی بورس وارد نهمین دوره خود، درفاز رکودی شده است که با درنظر گرفتن دوره‌ای رونق و رکود احتمالا یک دوره مدت‌دار است. میانگین طول دوره‌های رونق بورس 47‌ ماه و میانگین طول دوره‌های رکود بورس 37‌ ماه است.
یافته‌های کارگزاری بانک سپه که در قالب یک گزارش آماری منتشر شده است، نشان می‌دهد بلندترین دوره رونق بورس (دوره 4) از اوایل سال1378 آغاز شد و شاخص بورس طی 6 سال، هر سال 47درصد بازده نصیب سهامداران کرد.همچنین، کوتاه‌ترین دوره رونق بورس دوره هشتم بوده که از ابتدای سال97 آغاز شده و تا مرداد‌ماه امسال ادامه یافته است. در این دوره که 27‌ ماه طول کشیده است شاخص بورس 20‌برابر شده و بالاترین رشد شاخص طی یک دوره را ثبت کرد.متوسط بازده سالانه سهامداران در این دوره 294 درصد بوده است.
این اطلاعات احتمالا بیانگر این است که دوره فعلی رکودی بورس با توجه به کوتاه بودن دوره رونق که از سال97 تا 99 به‌طور انجامیده است کوتاه‌تر از دوره‌های قبلی در 30 سال گذشته خواهد بود. به‌طور میانگین دوره‌های رکودی بورس در سه دهه گذشته 37‌ ماه به طول انجامیده است اما با توجه به آنکه تازه‌ترین دوره رونق بورس با 27‌ماه کوتاه‌ترین دوره رونق از نظر زمانی است احتمالا دوره رکود فعلی نیز کوتاه‌تر از دوره‌های قبل خواهد بود چرا که به لحاظ آمار در همه دوره‌ها در سه دهه گذشته طول دوره‌های رکودکوتاه‌تر از دوره‌های رونق بوده است.

بازده بازار‌ها در 30 سال گذشته
شاید حالا که شاخص بورس بیش از 6‌ ماه است که نزولی است باورتان نشود اما میزان بازده بورس در 3دهه گذشته همیشه بیشتر از سایر بازارها بوده است. آمار‌ها نشان می‌دهد با وجود آنکه شاخص بورس تهران در سه دهه گذشته مانند دوره فعلی که از مرداد‌ماه آغاز شده 4 دوره نزولی را سپری کرده اما با محاسبه میانگین دوره‌های نزول، سهامداران سرجمع همیشه سود بیشتری نسبت به سایر سرمایه‌گذاران در بازارهای دیگر به‌دست آورده‌اند.
این اطلاعات نشان می‌دهد در برخی دوره‌های رونق، شاخص بورس حتی تا 2 هزار درصد رشد کرده است و صرف‌نظر از طول دوره‌های رونق، با اختلاف، بازده بالاتری نسبت به دلار و تورم به‌دست آورده است. این یعنی اینکه سهامداران همیشه جلوتر از تورم و رشد قیمت دلار هستند.آمار‌های موجود اثبات می‌کنند در 28 سال گذشته بازده شاخص بورس تهران 15 برابر رشد دلار و 13 برابر تورم بوده است.
طبق اطلاعات مرکز آمار، در28  سال گذشته نرخ تورم یا شاخص قیمت مصرف‌کننده بیش از 192 برابر و دلار بازار آزاد 165 برابر شده است.میانگین رشد سالانه دلار طی دوره‌های رونق بورس، 48 درصد و در دوران رکود حدود 16درصد بوده است.بیشترین رشد قیمت دلار در دوران رونق، در دوره چهارم یعنی بین سال‌های 78 تا 83 رخ داد و طی این مدت که بلندترین دوره رونق بورس نیز بوده، قیمت دلار دربازارآزاد حدود 10 برابر شد که معادل بازده سالانه 50 درصد بوده است همچنین در دوره رونق اخیر یعنی از ابتدای سال1397 تا مرداد‌ماه امسال قیمت دلار 300 درصد رشد کرده و متوسط بازده سالانه آن بالغ بر 80 درصد بوده است با این حال در همه این دوره‌ها شاخص بورس تهران توانسته است 15برابر بیشتر از قیمت دلار رشد کند.

رابطه دلار، تورم و بورس
همزمانی رشد دلار و رشد شاخص بورس، تا حد زیادی طی 28 سال گذشته مشهود است که عمده دلیل آن وابستگی درآمد بخش زیادی از شرکت‌های بزرگ بورس  به قیمت دلار است.مشابه چنین الگویی درباره قیمت دلار و نرخ تورم وجود دارد، به این معنا که احتمالا تورم منجر به رشد قیمت دلارمی شود و سپس معاملات بازار سهام را متاثر می‌کند.
یافته‌های اغلب پژوهش‌های دانشگاهی هم نشان می‌دهد بین متغیرهای کلان اقتصادی مانند قیمت ارز، تورم و قیمت نفت و عملکرد شرکت‌های بورس رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد به‌طوری که رشد این متغیر‌ها منجر به رشد شاخص‌های بورس می‌شود. نتایج این بررسی آماری نیز تأیید می‌کند، میانگین متوسط نرخ تورم سالانه در دوران رونق و رکود به‌ترتیب 27و 17 درصد بوده است. همچنین متوسط رشد سالانه این شاخص برای دوره رونق اخیر (1397تا مرداد 99) معادل 38 درصد بوده است.این ارقام نشان می‌دهدکه بروزدوره‌های رونق در بورس تهران مصادف با رشد تورم بوده است.پیش از این بنیاد مکنزی به‌عنوان یک بازوی تحقیقاتی جهانی تأیید کرده بود که بین رشد شاخص‌های بورس در جهان و تورم رابطه مستقیم وجود دارد.اعداد موجود نیز از همزمانی بروز تورم و چرخه‌های تجاری رونق و رکود در بورس حکایت دارد که در عین حال بازا رهای دیگر ازجمله قیمت دلار را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

تغییر الگو ها
با وجود یافته‌های این بررسی و پژوهش‌هایی که در گذشته درباره اثر‌گذاری تورم و قیمت ارز بر شاخص بورس انجام شده، آمار‌ها نشان می‌دهد در دوره حاضر که از مرداد‌ماه آغاز شده است شرایط نادری اتفاق افتاده و الگو‌های قبلی تغییرکرده است چرا که مطابق آمار‌های موجود در دوره حاضرکه دوره رکودی بازار سرمایه محسوب می‌شود و از مرداد امسال شروع شده و همچنان ادامه دارد شاخص کل بورس تهران بیش از 45 درصد افت کرده است اما در مقابل تورم بیشتر از 20 درصد افزایش یافته است.مطابق یافته‌های این گزارش به‌نظر می‌رسد تا پیش از سال97، افزایش سرعت رشد نقدینگی نسبت به میانگین، مقدم بر رشد شاخص بورس بوده است.تا پیش از سال97، پس از افزایش نسبی نرخ رشد نقدینگی، شاهد آغاز دوران رونق بازار بوده‌ایم. دردوران رونق بازار، نرخ رشد نقدینگی نسبتا کاهش پیدا می‌کند اما این الگو در سال‌های اخیر اندکی تغییر کرده است.