تولید یک میلیارد تن پسماند غذایی در جهان

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

مردم جهان تقریباً هر سال یک میلیارد تن مواد غذایی را دور می‌ریزند؛ این یعنی 17درصد کل غذایی که در جهان تولید می‌شود. به‌عبارت دیگر، سالانه معادل 23میلیون کامیون 40تنی، مواد غذایی تبدیل به زباله می‌شود.
براساس جدیدترین گزارش سازمان ملل متحد، سال 2019 حدود 931میلیون تن پسماند غذا در جهان تولید شد که 61درصد آن مربوط به خانه‌ها، 26درصد رستوران‌ها و 13درصد فروشگاه‌های مواد غذایی بوده است. در کل، 11درصد مواد غذایی که به مردم فروخته می‌شود سر از زباله‌های خانگی در می‌آورند. این میزان در رستوران‌ها 5درصد و در فروشگاه‌های مواد غذایی 2درصد است. بخشی از موادغذایی نیز در مزارع و زنجیره تولید، از بین می‌روند، یعنی در کل حدود یک‌سوم غذاها اصلا خورده نمی‌شوند.
گزارش اخیر سازمان ملل متحد با عنوان «شاخص پسماند غذایی»، جامع‌ترین ارزیابی‌ای است که تاکنون در این زمینه انجام شده و میزان زباله برآورد شده تقریبا دوبرابر ارزیابی قبلی است. سازمان ملل متحد این گزارش را برای حمایت از تلاش‌های جهانی در جهت برآورده شدن هدف توسعه پایدار این سازمان مبنی بر به نصف رساندن پسماندهای خوراکی تا سال 2030 تهیه کرده است.

تولید گازهای گلخانه‌ای
تولید پسماندهای غذایی نه‌تنها تلاش‌ها برای کمک به میلیاردها انسان که با مشکل گرسنگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند یا توانایی داشتن رژیم غذایی سالم را ندارند، خنثی می‌کند، بلکه به محیط‌زیست هم آسیب می‌زند. 10درصد گازهای گلخانه‌ای که از عوامل اصلی بحران آب‌وهوایی هستند، درنتیجه ضایعات غذایی تولید می‌شوند؛ یعنی رقمی مشابه تأثیر حمل‌ونقل جاده‌ای. براساس گزارش سازمان ملل، اگر پسماندهای غذایی را یک کشور درنظر بگیریم، آن کشور بعد از چین و آمریکا، در جایگاه سوم کشورهای تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای قرار می‌گیرد. در حقیقت، درخت‌ها قطع می‌شوند، سوخت مصرف می‌شود و محصول در بسته‌بندی قرار می‌گیرد تا غذاهایی تولید شوند که درنهایت بخش قابل توجهی از آنها دورریخته می‌شوند. از سوی دیگر مواد غذایی فاسدی که در زمین‌های امحای زباله رها می‌شوند در مقایسه با دیگر پسماندها، گازهای گلخانه‌ای بیشتری تولید می‌کنند.
محققان می‌گویند کاهش دورریز غذا یکی از آسان‌ترین راهکارها برای انسان‌ها در جهت حفظ محیط‌زیست است. اما آنطور که باید از این ظرفیت استفاده نشده است. با اتخاذ این رویکرد، نه‌تنها از اسراف منابع غذایی جلوگیری می‌شود، بلکه منابع طبیعی و مالی نیز هدر نمی‌رود. 
به اعتقاد برخی کارشناسان، مهم این است که دورریزهای غذا سر از زمین‌های امحای زباله درنیاورند. حتی اگر برخی از این پسماندها برای انسان قابل استفاده نیستند، می‌توان از شیوه‌های دیگری برای امحای آنها مانند تبدیل به کود یا غذای حیوانات استفاده کرد تا آسیب کمتری به محیط‌زیست وارد شود.

تشابه کشورهای ثروتمند و فقیر
تا سال‌ها کارشناسان فکر می‌کردند که تولید پسماند غذایی، بیشتر مشکل کشورهای ثروتمند است، اما گزارش اخیر سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که برخلاف انتظار، الگوی تولید این پسماندها در همه کشورها، چه فقیر و چه ثروتمند مشابه است. هرچند اطلاعات کشورهای خیلی فقیر کمتر در دسترس است.
محققان معتقدند که هیچ‌کس مواد غذایی را با نیت دور انداختن نمی‌خرد. از سوی دیگر، میزانی از غذا که روزانه دور ریخته می‌شود، ممکن است به‌نظر ناچیز و بی‌اهمیت برسد، بنابراین ارتقای آگاهی مردم در این‌باره ازجمله جمع‌آوری زباله‌ها به‌صورت تفکیک شده از سوی شهرداری‌ها کلید اصلی حل مشکل است. اقدام دولت‌ها ضروری است، اما مشارکت مردم نیز مهم است. آنها می‌توانند با کارهایی مانند تخمین میزان غذای مورد نیاز، کنترل یخچال و موجودی خانه قبل از خرید و افزایش مهارت‌های پخت‌وپز با مواداولیه موجود، به کاهش تولید پسماند کمک کنند. انتظار می‌رود که شیوع کرونا در یک سال گذشته تاحدودی به ایجاد این عادت کمک کرده باشد. برای مثال، افزایش زمان برنامه‌ریزی و پخت‌وپز در خانه در طول قرنطینه در انگلیس، میزان پسماندهای خوراکی را تا 20درصد کاهش داد. 

 آمار ضایعات غذایی در کشورها
گزارش سازمان ملل متحد حاکی است؛ زباله‌هایی که فقط در خانه‌ها دور ریخته می‌شوند به‌طور متوسط سالانه 74کیلوگرم به ازای هر نفر در جهان است. این سرانه در ایران 71کیلوگرم است. خانواده‌ها در افغانستان 82، پاکستان 74، عراق 120، ترکیه 93 و امارات 95کیلوگرم پسماند غذایی به ازای هر نفر تولید می‌کنند. این میزان در روسیه 33، انگلیس 77، آلمان 75، فرانسه 85، استرالیا 102، چین 64و آمریکا 59کیلوگرم برآورد شده است. در انگلیس، زباله‌های خوراکی معادل حدود 8وعده غذایی هر خانوار در هفته است. این کشور یکی از معدود کشورهای موفق در زمینه کاهش تولید این پسماندهاست و پسماندهای غذایی خانگی از سال 2007تا 2018 به حدود یک‌سوم کاهش پیدا کرده است.