روز درختکاری و مطالبه بدون پاسخ

اسدالله افلاکی ـ روزنامه‌نگار

اول: هفته منابع طبیعی هر سال در کشور ما از پانزدهم تا بیست‌ودوم اسفندماه برگزار می‌شود. نامگذاری یک هفته از تقویم سال به‌نام «هفته منابع طبیعی و آبخیزداری» بیش از هر چیز تذکری است برای حفاظت از طبیعت و یادآوری این نکته که همه ما شهروندان در قبال طبیعت مسئولیم. مطابق سنت معمول، نخستین روز از هفته منابع طبیعی روز درختکاری نام گرفته است؛ روزی که از آن به‌عنوان «روز ملی درختکاری» و «روز جشن درختکاری» هم نام برده می‌شود؛ روزی برای مشارکت تک‌تک شهروندان در جشن درختکاری و کاشت نهال در طبیعت.
دوم: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که روی کمربند خشک و نیمه خشک واقع شده و مثل بسیاری از کشورها متاثر از پدیده تغییر اقلیم است. علاوه براین، کشور ما سالانه با 20تن فرسایش خاک در هر هکتار رکورددار فرسایش خاک در جهان است. آنطور که آمارها نشان می‌دهد میزان فرسایش خاک در کشور 4برابر میانگین جهانی است و ما هر سال 2میلیارد تن خاک براثر فرسایش لجام گسیخته از دست می‌دهیم. افزون براین، پدیده گردوغبار و ریزگردها که بخش عمده‌ای از آن منشا داخلی دارد، هرازگاهی نفس شهروندان 23استان کشور را به شماره می‌اندازد و گاه ریزگردها آسمان پایتخت را هم فرا می‌گیرد. به این معضلات بحران کم آبی را هم باید اضافه کرد.
سوم: زمانی یکی از کارشناسان برجسته حوزه منابع طبیعی گفته بود: همه‌‌چیز در گرو حفاظت از خاک است و حفاظت از خاک جز با ایجاد پوشش گیاهی دست یافتنی نیست. پوشش گیاهی زمانی کارساز است که منطبق با استانداردها و معیارهای محیط‌زیستی و زیرنظر متخصصان ایجاد شود. بر این اساس، متولیان درختکاری باید با درنظر گرفتن بحران کم آبی، برای ایجاد پوشش گیاهی و درختکاری از گونه‌هایی استفاده کنند که سازگار با زیست‌بوم باشد؛ استفاده از گونه‌های مهاجم و ناسازگار با زیست‌بوم نه‌تنها باعث توسعه فضای سبز و ایجاد جنگل دست کاشت نمی‌شود که بر معضلات موجود دامن می‌زند.
چهارم: خوب است بدانیم هر هکتار جنگل سالانه دو و نیم تن اکسیژن (اکسیژن مورد نیاز 10نفر در سال) تولید می‌کند و باعث جذب 68تن گردوغبار می‌شود. کاهش آلودگی صوتی، کنترل آب‌های سطحی و تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی، جلوگیری از فرسایش خاک و تثبییت آن، تعدیل آب و هوا، افزایش محصولات کشاورزی، حفاظت از حیات وحش و اکوتوریسم، برخی دیگراز کارکردهای جنگل است. این در حالی است که سالیان سال است که در هفته منابع طبیعی و در روز درختکاری شاهد کاشت نهال درجای جای کشور هستیم. با این حال سرانه هر ایرانی از جنگل کمتر از دو دهم هکتار و برابر یک چهارم سرانه جهانی است.
پنجم: سال1385 همزمان با روز درختکاری، گزارشی به قلم نگارنده با عنوان «هزار سال است در این بیابان درخت می‌کارند» در روزنامه همشهری منتشر شد که گلایه مسئولان منابع طبیعی را در پی داشت. اکنون 14سال از زمان انتشار آن مقاله و 54سال از نامگذاری هفته منابع طبیعی و روز درختکاری می‌گذرد با وجود این، تغییری در روند درختکاری و رویکرد سازمان جنگل‌ها و مراتع ایجاد نشده است.
آخر: درختکاری اقدامی در خور تحسین است، اما انتظار می‌رود مسئولان و متولیان منابع طبیعی برای یک‌بار هم که شده گزارشی از عملکرد واقعی این درختکاری‌ها منتشر کنند. در واقع آنچه بیش از هر چیز دیگری ضرورت دارد آسیب‌شناسی روند درختکاری در کشور است؛ اینکه هر سال صدها هزار نهال در طبیعت کاشته می‌شود تنها یک آمار است. مسئولان پاسخ دهند این نهال‌ها به چه شیوه‌ای مراقبت و حفاظت می‌شوند، چگونه آب مورد نیاز آنها تامین می‌شود و چه میزان از این نهال‌ها به مرحله پایداری در طبیعت می‌رسد. پاسخ به این پرسش‌ها مطالبه‌ای است که علاوه بر جلوگیری از اتلاف هزینه، راهکارهای مناسب درختکاری در کشور را نیز تبیین می‌کند.