جهان‌نما
اسپوتنیک وی؛ روایت واکسن روسی
چند دهه پیش، دانشمندان اتحاد جماهیر شوروی در مرکزی در ولگینسکی در 70کیلومتری شرق مسکو روی تسلیحات بیولوژیک کار می‌کردند. حالا، این مرکز به محلی برای تولید انبوه واکسن کرونا تبدیل شده و محصول آن، مردم را در سراسر دنیا از ویروس کرونا محافظت می‌کند.
به گزارش سی‌ان‌ان که اخیرا به این مرکز دسترسی اختصاصی داشته، این کارخانه حالا متعلق به شرکت داروسازی ژنریوم است؛ شرکتی که با دولت روسیه برای تولید واکسن «اسپوتنیک وی» قرارداد دارد. مرکز بسیار پیشرفته ولگینسکی، در واقع یکی از 7کارخانه در سراسر روسیه است که تولید واکسن در آنها در جریان است.
دمیتری پوتریائف، دانشمند ارشد در ژنریوم به سی‌ان‌ان گفته است: «در ابتدا، پروسه تولید در مقیاس آزمایشگاهی و بسیار کوچک بود و ما به‌راحتی آن را انجام می‌دادیم. اما تولید انبوه، دنیای دیگری است که پیش روی ما قرار گرفته. نمی‌توان به‌راحتی از یک لیتر رآکتور زیستی به 100لیتر و یا یک تن رآکتور زیستی پرید. تک‌تک پروسه‌ها سخت است، اکسیژن‌رسانی متفاوت است و حفظ تعادل حجم، حیاتی و سخت است.»
او گفته که این مشکلات چند‌ماه پیش برطرف شدند و کارخانه برای تولید بیشتر آماده شده است؛ «ما هم‌اکنون هر‌ماه میلیون‌ها دوز تولید می‌کنیم و امیدواریم میزان تولید را بالا ببریم و بتوانیم ماهانه 10 تا 20میلیون دوز تولید کنیم.»
بسته‌های واکسن اسپوتنیک وی، در یخچال‌های عظیم کارخانه که دمای آنها از زمستان روسیه هم سردتر است، منتظرند تا به سراسر دنیا ارسال شوند. هر ویال، کیو‌آر کد (QR code) مختص به خود را دارد و به این روش می‌توان واکسن را تا زمانی که به افراد تزریق می‌شوند، ردیابی کرد.
طی هفته‌های اخیر، واکسن کرونای اسپوتنیک وی، بیش از هر واکسن دیگری مورد استقبال قرار گرفته و بیشترین سفارش برای آن از سراسر دنیا ثبت شده است؛ 50کشور، از آرژانتین گرفته تا فیلیپین 2.5میلیارد دوز واکسن پیش‌خرید کرده‌اند و صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه که مسئول تولید و توزیع جهانی این واکسن است، گفته که انتظار دارد سفارش‌ها بیشتر هم بشود.
تردید در خانه
با وجود علاقه‌مندی جهانی به واکسن اسپوتنیک وی، اشتیاق به آن در خانه بسیار کمتر است. روسیه کشوری است که یکی از بالاترین آمار ابتلا به کرونا را دارد؛ بیش از 4.1میلیون مورد ابتلا که به تعداد آنها اضافه هم می‌شود. اما این کشور همچنین یکی از بالاترین نرخ‌های تردید به واکسن را هم دارد. براساس یک نظرسنجی که اخیرا انجام شده و مرکز مستقل لوادا آن را منتشر کرده، تنها 38درصد مردم روسیه مایل هستند که واکسن بزنند.
یک‌ماه پیش، یکی از دانشمندان کلیدی توسعه واکسن گفت که 2.2میلیون نفر، یعنی کمتر از 2درصد مردم روسیه دوز اول واکسن را دریافت کرده‌اند. این در حالی است که اسپوتنیک وی، اواسط تابستان مجوز تزریق گرفت تا نخستین واکسنی باشد که در جهان برای واکسیناسیون علیه ویروس کرونا مجوز می‌گیرد. این مجوز حتی قبل از آن صادر شد که آزمایش‌های گسترده انسانی انجام شود و انتقاداتی به همراه داشت. اسپوتنیک وی، اسمش را از نخستین ماهواره اتحاد جماهیر شوروی که در سال1957 به فضا پرتاب شد و رقابت فضایی با آمریکا را کلید زد گرفته است.
منتقدین آن را «واکسن پوتین» نامیده‌اند. آنها می‌گویند این واکسن به گونه‌ای طراحی شده که روس‌ها را به یک افتخار دیگر در رقابت اولین‌ها برساند و بازتاب قدرت کرملین باشد و به همین‌خاطر دولت روسیه اصلا به کارایی آن کاری نداشته است. به همین دلیل، بدبینی نسبت به اسپوتنیک وی زیاد بوده است. اما نتایج آزمایش‌های انسانی در مقیاس بالا، که نتیجه آن در مجله معتبر پزشکی لنست منتشر شده نشان می‌دهد که این واکسن، به‌صورت شگفت‌انگیزی 91.6درصد کارایی دارد. با این حال، تئوری‌های توطئه علیه واکسن با سرعت بالایی در اینترنت دست‌به‌دست می‌شوند و میلیون‌ها نفر از مردم روسیه هم آنها را دیده یا شنیده‌اند. الکساندر آرخیپوا، انسان‌شناس اجتماعی در دانشگاه دولتی رانپا گفته است که بسیاری از روس‌ها به‌صورت سنتی به نهادهای پزشکی در این کشور اعتماد ندارند، چون آنها را بازوی دولت می‌دانند که در زندگی خصوصی مردم دخالت می‌کند.
تشویق با بستنی
تمام بزرگسالان در روسیه حالا مجاز به دریافت واکسن هستند. با این حال، پیشرفت واکسیناسیون به‌شدت کند بوده است. برای نمونه در مسکو، جایی که 12میلیون نفر زندگی می‌کنند، کمتر از 600هزار نفر واکسن زده‌اند. شهرداری در تلاش است این آمار را بالا ببرد. برای این کار، درمانگاه‌های سیار در شهر برپا شده و مراکز زیادی به واکسیناسیون اختصاص داده شده‌اند. در یکی از مراکز واکسیناسیون در نزدیکی میدان سرخ، مردم قبل از تزریق واکسن، بستنی هم جایزه می‌گیرند. کارمندان این پایگاه گفته‌اند که روزانه به 200نفر واکسن می‌زنند اما توانایی این را دارند که هر روز، به صدها نفر دیگر هم تزریق کنند.
