دوراهی آمریکا در افغانستان

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

طولانی‌ترین جنگ تاریخ آمریکا، حالا به یک دوراهی رسیده است. جو بایدن در مورد افغانستان 2گزینه پیش رو دارد: نخست، بازگرداندن همه سربازان تا اواسط بهار؛ یعنی آنچه دونالد ترامپ در توافق سال گذشته با طالبان آن را پذیرفته که البته خطر اوج‌گیری فعالیت گروه‌های تروریستی در خاک افغانستان را به‌دنبال دارد. دوم، ماندن و ادامه جنگ به این امید که طالبان به صلح با دولت متزلزل افغانستان تن دهد. به‌نظر می‌رسد احتمال عملی شدن گزینه دوم بیشتر است؛ هرچند مقام‌های آمریکایی می‌گویند که هنوز تصمیمی در این‌باره گرفته نشده است.
حل بحران افغانستان، یکی از تصمیم‌های فوری و سخت دولت جدید آمریکا خواهد بود. همه از جنگی که حدود 20سال طول کشیده خسته ‌شده‌اند، اما برای بسیاری کنار کشیدن از جنگ در شرایط کنونی به‌معنای تسلیم شدن در برابر خواسته‌های طالبان است. دور جدید مذاکرات دولت افغانستان و طالبان بعد از چند هفته وقفه، هفته گذشته در دوحه آغاز شده اما جزئیاتی در این‌باره منتشر نشده است؛ جز اینکه گفته می‌شود روند آن مثبت است. در طول ماه‌های گذشته دوطرف چندین بار پای میز مذاکره نشسته‌اند، اما همچنان توافقی حاصل نشده است. خواسته کابل، واشنگتن و ناتو، آتش‌بس است اما طالبان خروج نیروهای خارجی را می‌خواهد.

تجربه بایدن
رئیس‌جمهور جدید آمریکا از زمانی که وارد کاخ سفید شده، توضیحی درباره مواضع دولتش در قبال افغانستان نداده، اما او سابقه طولانی در درگیری در این بحران دارد. بایدن سال 2009 به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا، موافق کاهش حضور نظامی کشورش در افغانستان و تمرکز بر مقابله با گروه‌های افراطی بود، اما رئیسش، باراک اوباما در نهایت تصمیم گرفت که تعداد سربازان آمریکایی را به 100هزار نفر افزایش بدهد. استراتژی اوباما برای شکست طالبان ناکام ماند و او هنگام ترک کاخ سفید، تعداد نیروهای آمریکایی مستقر در افغانستان را به 8500نفر کاهش داد. ترامپ ظرف چند‌ماه چند هزار سرباز دیگر نیز به این تعداد اضافه کرد. اما بعد از اینکه دولتش زمستان سال گذشته با طالبان پیمان صلح امضا کرد، فرایند برگرداندن سربازان آغاز شد. تعداد نیروهای نظامی آمریکایی مستقر در افغانستان هم‌اکنون به 2500نفر رسیده است. بایدن در طول کمپین انتخاباتی‌اش گفت که به مقابله با گروه‌های تروریستی در افغانستان ادامه می‌دهد، اما تصمیم دارد به جنگ هم پایان بدهد. او گفته بود: «من نیروهای آمریکایی را که در افغانستان هستند در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود به خانه برمی‌گردانم. هر نوع حضور نظامی در این کشور فقط با هدف انجام عملیات ضد‌تروریستی خواهد بود».

احتمال تمدید حضور نظامیان
دولت آمریکا اعلام کرده که در حال بررسی توافق سال گذشته با طالبان است. طالبان طبق این توافقنامه قبول کرده که حمله به نیروهای آمریکا و ائتلاف را متوقف و مذاکرات صلح با دولت افغانستان را آغاز کند. در مقابل آمریکا نیز متعهد شده که همه نیروها را تا اول می‌2021 (11اردیبهشت 1400) از افغانستان خارج کند. برخی کارشناسان معتقدند که قول بازگشت همه نیروهای نظامی آمریکا از سوی دولت ترامپ در یک تاریخ مشخص اشتباهی فاحش بوده است. به اعتقاد آن‌ها، واشنگتن باید نفوذ خود را در کابل حفظ کند و بعد از یک توافق کامل بر سر صلح، نیروهایش را خارج کند. از سوی دیگر، آمریکایی‌ها می‌گویند که طالبان به تعهداتش پایبند نبوده و احتمال تمدید حضور نیروهای نظامی تا بعد از تاریخ مورد توافق وجود دارد. در واقع، درگیری‌ها در افغانستان پس از امضای توافق میان آمریکا و طالبان، شدت هم گرفته است. متحدان آمریکا در ناتو تاکنون واکنشی در این زمینه نشان نداده‌اند و به‌نظر می‌رسد برخی از آنها آماده تبعیت از تصمیم آمریکا مبنی بر ادامه حضور نیروهای نظامی در افغانستان هستند. مجموع نیروهای نظامی آمریکا و ناتو در افغانستان به 10هزار نفر می‌رسد.

خطر جنگ داخلی
گروه مطالعاتی افغانستان که زیر نظر کنگره آمریکا فعالیت می‌کند در گزارشی که‌ ماه جاری میلادی منتشر کرد، خواهان اقدام فوری برای تمدید ماموریت نیروهای آمریکایی در خاک افغانستان شده است. جوزف دانفورد، ژنرال بازنشسته نیروی دریایی که زمانی فرمانده نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان بود، ازجمله اعضای این گروه است. در این گزارش آمده: «این گروه مطالعاتی معتقد است که بازگشت سربازان آمریکایی باید مشروط به این باشد که طالبان گروه‌های تروریستی را مهار و خشونت علیه مردم افغانستان را متوقف کند. طالبان باید نشان دهد که به‌دنبال سازش سیاسی است». این گزارش همچنین حاکی است؛ برگشت کامل سربازان آمریکایی بدون پیشرفت در مذاکرات صلح، احتمالا به قطع بیشتر کمک‌های مالی واشنگتن به کابل و بسته شدن سفارت این کشور در افغانستان منجر خواهد شد؛ «این موضوع می‌تواند منجر به درگیری‌های بیشتر شود و امنیت آمریکا را به خطر بیندازد. این احتمال وجود دارد که دور جدیدی از جنگ داخلی شبیه به آنچه در دهه 1990 شکل گرفت و منجر به حملات 11سپتامبر 2001 شد، آغاز شود».