واکنش بازار‌ها به سیگنال‌های اولیه برجامی

فقط به فاصله چند ساعت از صدور پیام‌های مثبت از سوی آمریکا در مورد احتمال بازگشت آمریکا به برجام بازارهای مختلف در روز جمعه با وجود معاملات محدود به این رویداد واکنش نشان دادند به‌طوری که شیب طلا و ارز نزولی شد. برآورد می‌شود بازار سهام نیز به‌دنبال افت قیمت دلار که احتمالا امروز عمیق‌تر خواهد شد، در کوتاه‌مدت با نزول مواجه شود اما در بلندمدت به‌دلیل بهبود نماگر‌های اقتصادی با رشد مواجه شود چرا که نماگر‌های کلان اقتصادی با رفع احتمالی تحریم‌ها بهبود پیدا خواهند کرد.
به‌گزارش همشهری، انتشار فقط یک خبر در پنجشنبه شب کافی بود تا تحولات تازه‌ای در بازارها آغاز شود. شامگاه پنجشنبه بود که وزارت خارجه آمریکا طی نشست مجازی با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی، از تصمیم خود برای مذاکره با ایران برای بازگشت به توافق هسته‌ای خبر داد.
ندپرایس، سخنگوی این وزارتخانه نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد دعوت اتحادیه اروپا برای شرکت در جلسه گروه۱+۵ و ایران را خواهد پذیرفت.
همچنین بامداد دیروز نماینده موقت آمریکا در سازمان ملل در نامه‌ای به رئیس شورای امنیت این سازمان ادعای دولت پیشین آمریکا مبنی بر بازگشت همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را پس گرفت.
نزدیک به 3‌ماه است که فعالان بازار‌های مختلف از کالا و خدمات گرفته تا بازار‌های سرمایه‌گذاری ازجمله طلا، ارز، مسکن، سهام و حتی خودرو (که یک سالی است به کالای سرمایه‌ای تبدیل شده است) در انتظار تعیین تکلیف آینده سیاسی روابط ایران و آمریکا هستند همه اینها به این دلیل است که به زعم اقتصاددانان تحریم‌ها روابط اقتصادی ایران را با دنیا محدود کرده و با بسته شدن اقتصاد ایران مراودات تجاری، مالی و بانکی با سایر کشور‌ها با دشواری‌های زیادی مواجه شده است. تحت‌تأثیر این رویداد درآمدهای ارزی ایران با کاهش مواجه شده و این کاهش درآمدهای ارزی منجر به تشدید کسری بودجه دولت شده است.آن طور که بسیاری از کارشناسان در طول دو سال گذشته گفته‌اند، ریشه بسیاری از مشکلات کنونی اقتصاد، کسری بودجه شدید دولت است که تحت‌تأثیر تحریم‌ها افزایش یافته و برآورد می‌شود امسال به 200هزار میلیارد تومان رسیده باشد و سال آینده ممکن است به 320هزار میلیارد تومان هم برسد. به‌گفته اقتصاددانان ازجمله مهم‌ترین دلایل تورم‌های افسار گسیخته دو سال گذشته کسری بودجه دولت و افزایش قیمت ارز است که ریشه هر دو عامل تحریم‌ها است به همین دلیل انجام مذاکرات هسته‌ای و بازگشت آمریکا به برجام برای فعالان اقتصادی اهمیت دو چندانی پیدا کرده است. بر همین اساس از پنجشنبه‌شب و به‌دنبال انتشار سیگنال‌های اولیه در مورد بازگشت آمریکا به برجام بازارهای مختلف بلافاصله به این موضوع واکنش نشان دادند و شیب قیمت طلا و ارز نزولی شد و برآورد می‌شود بازار سهام نیز از امروزصبح که معاملات اول اسفند‌ماه آغاز می‌شود به این رویداد واکنش نشان دهد.

واکنش بازار طلا و ارز
روز گذشته واندکی پس از انتشارخبرهای اولیه در مورد تمایل آمریکا برای بازگشت به برجام با وجودآنکه معاملات محدودی دربازارآزاددر روزجمعه انجام شد اما قیمت دلار با کاهش مواجه شد و حتی در آستانه ورود به کانال 24هزار تومان قرارگرفت. قیمت طلا هم که تابعی از قیمت دلار و قیمت هر اونس طلا در بازار‌های جهانی است با نزولی شدن شیب قیمت دلار با افت مواجه شد.در مجموع در دادو ستد‌های دیروز قیمت هر دلار آمریکا در بازار آزاد به 25هزار تومان 100تومان رسید و حتی در برخی معاملات در آستانه نزول به کانال 24هزار تومان قرار گرفت.برآورد می‌شود میزان افت قیمت هر دلار آمریکا امروز شنبه با آغاز معاملات ابتدای اسفند‌ماه افزایش یابد.آن طور که کارشناسان بارها گفته‌اند؛ یکی از دلایل رشد قیمت دلار وضع تحریم‌ها در دو سال گذشته بوده که منجر شده جریان ورود ارز به کشور، به‌دلیل کاهش درآمد‌های ارزی دولت کمتر شود این کاهش درآمد‌های ارزی سطح عرضه ارز را کاهش داده و منجر به رشد قیمت دلار شده است حالا با افزایش امیدواری‌ها برای رفع تحریم‌ها این امکان فراهم خواهد شد تا با افزایش درآمد‌های ارزی کشور و رفع موانعی که بر سر نقل و انتقال ارز در نظام بانکی وجود دارد حجم ورودی ارز افزایش یابدو با افزایش عرضه ارز در بازار داخلی زمینه افت بیشتر قیمت دلار فراهم شود.
نتایج یک پژوهش دانشگاهی که توسط دانشکده اقتصادی دانشگاه اصفهان انجام شده نشان می‌دهد نوسان‌های قیمت ارز در ایران تحت‌تأثیر رویداد‌های سیاسی ازجمله تحریم‌های بین‌المللی است. این پژوهش همچنین نشان می‌دهد تحریم‌ها از طریق واردکردن تکانه‌های منفی به درآمدهای نفتی و بودجه‌، تأثیر مستقیم و قوی بر قیمت ارزدارد. یکی از ریشه‌های این تأثیرگذاری، اقتصاد تک محصولی و وابستگی شدید درآمد‌های ارزی به فروش نفت بوده است. براین اساس به‌نظر می‌رسد رفع تحریم‌ها اثر زیادی در کاهش قیمت ارزدارد و حتی به‌گفته برخی تحلیل‌گران رسیدن به دلار 15هزار تومانی آنطور که حسن روحانی یک‌ماه پیش درباره آن وعده داده بود با رفع تحریم‌ها شدنی است. کامران ندری، کارشناس اقتصادی درباره وابستگی قیمت ارز به تحریم‌ها می‌گوید: این وابستگی نیست، این تأثیر سیاست‌های آمریکا روی اقتصاد تورمی است.هر زمان صحبت بر سر این است که تحریم‌ها رفع می‌شد قیمت ارز افت می‌کند و خبر عدم‌رفع تحریم‌ها منجر به افزایش قیمت ارز می‌شود. او با بیان اینکه این موضوع طبیعی است می‌افزاید: این به این دلیل است که آمریکا یک اقتصاد بزرگ است و با کشورهای دنیا مراوده زیادی دارد و حجم تجارت آمریکا با کشورهای دیگر بالا است به همین دلیل اغلب کشور‌ها از اقتصاد آمریکا تبعیت و دنباله‌روی می‌کنند.
حسن معتمدی،  کارشناس پولی بانکی درباره تامین نیاز‌های ارزی به ایبنا می‌گوید: هر چند هم‌اکنون در شرایط تحریم هستیم و محدودیت‌هایی داریم اما هرچقدر راه‌های تعامل بیشتر شود، هم منابع ارزی بیشتری برای تامین نیازهای کشور فراهم می‌شود و هم فرصتی برای تولید داخل پیدا می‌شود تا با ظرفیت‌های مطلوب‌تری کار کند و از نقاط سر به سر بالاتر برود. هر چقدر هم تولید تقویت شود نیاز ارزی کشور افت می‌کند و ریال تقویت می‌شود.
او با بیان اینکه تعاملات بین‌المللی شاخص‌های کلان اقتصاد را تقویت می‌کند ادامه می‌دهد: با معاملات بین‌المللی ارزهایی وارد کشور شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد و در ذخائر کشور باقی می‌ماند.این اتفاق منجر به تنظیم و توسعه منابع می‌شود.

مکث
واکنش بورس چه خواهد بود؟
به‌دنبال واکنش بازار طلا و ارز به انتشار سیگنال‌های مثبت درباره بازگشت آمریکا به برجام در مبادلات دیروز، برآورد می‌شود بازار سهام نیز از امروز صبح که معاملات در ابتدای هفته و آخرین ‌ماه سال آغاز خواهد شد به این رویداد واکنش نشان دهد. اما پرسش این است که واکنش بازار سهام به این رویداد چه خواهد بود؟برآورد می‌شود شاخص کل بازار سهام با توجه به وابستگی شاخص بورس به قیمت دلار با نزول مواجه شود به‌ویژه آنکه برآورد می‌شود نزول قیمت دلار از امروز صبح عمیق‌تر هم شود با این حال تحلیل‌گران بر این باورند که اگرچه بازار سهام ممکن است در کوتاه‌مدت به‌دلیل افت قیمت دلار با نزول مواجه شود اما در بلندمدت بازگشت آمریکا به برجام به نفع بازار سهام خواهد بود چرا که رفع تحریم‌ها منجر به افزایش تراز تجاری ایران و رشد درآمدهای ارزی شرکت‌های بورس خواهد شدضمن اینکه این امکان فراهم می‌شود که دادو ستد‌های ارزی شرکت‌ها نسبت به گذشته تسهیل شود. در واقع این امیداری وجود دارد که با حل تنش‌های سیاسی و رفع تحریم‌ها زمینه افزایش در آمد‌های ارزی شرکت‌های بورس در بلندمدت فراهم شود با این حال اغلب تحلیل‌گران انتظار دارند بازار سهام در کوتاه‌مدت با یک شوک نزولی موقت مدت مواجه شود.اما بعد از آن با ترمیم مولفه‌های اقتصادی ازجمله رشد تولید ناخالص داخلی بازار سهام مسیر رشد را طی خواهد کرد.
یک هفته پیش فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد در پاسخ به پاسخ به این پرسش که بازگشت آمریکا به برجام چه تأثیری بر بورس دارد گفته بود: معتقدم هزینه مبادلات پس از برگشت به برجام تا یک پنجم کاهش پیدا می‌کند و برای مثال اگر الان 16درصد است این هزینه تا 3درصد پایین می‌آید در واقع بورس از این موضوع آسیب نمی‌بیند چراکه صادرات روان می‌شود و هزینه مبادله کاهش پیدا می‌کند.او با بیان اینکه برگشت به برجام باعث می‌شود وضعیت شرکت‌های بورس بهتر شود، گفته بود: هم از نظر صادرات و هم نرخ بهره‌برداری فیزیکی وضعیت شرکت‌های بورس بهتر می‌شود و اگر الان میزان ظرفیت خط تولید 40میلیون تن است به 80میلیون تن می‌رسد. عظیم ثابت، کارشناس بازار سرمایه درباره آثار بازگشت آمریکا به برجام می‌گوید: بازار سهام ابتدا وارد یک فاز تدافعی خواهد شد چون بازگشت به برجام منجر به کاهش قیمت دلار می‌شود و کاهش قیمت دلار می‌تواند اثر منفی بر بازار سهام داشته باشد.او می‌افزاید: با وجود این چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در ایران مساعد خواهد شد و اگرچه بورس در ابتدا ممکن است تحت‌تأثیر نزول قیمت دلار با کاهش مواجه شود اما در بلندمدت به‌دلیل مثبت شدن چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در ایران بازار سهام وضعیت مناسبی پیدا خواهد کرد و در بلندمدت به نفع بازار سهام خواهد بود.
همایون دارابی، کارشناس  بازارسرمایه در این‌باره می‌گوید:بازار سرمایه در 2سال اخیر براساس تورم بالا رفته و در صورت بازگشت آمریکا به برجام انتظار می‌رود رشد تورمی جای خود را به رشد واقعی بدهد. او تأکید می‌کند: اما در مورد بازگشت آمریکا به برجام و تأثیر آن بر بورس باید به دو مسئله توجه کرد؛ یکی شکست یکجانبه‌گرایی ترامپ و فشارهای او بر اقتصاد ایران و قرار گرفتن ایران در موقعیت سیاسی مناسب در فضای بین‌الملل و دیگری اثراث مثبت برجام مثل افزایش تولید نفت، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، تسهیل در مبادلات ارز و افزایش فروش شرکت‌های صادرات محور. دارابی با بیان اینکه بازار سرمایه در 2سال اخیر براساس تورم بالا رفته و درصورت بازگشت آمریکا به برجام انتظار می‌رود رشد تورمی جای خود را به رشد واقعی بدهد، ادامه می‌دهد: بنابراین بازگشت آمریکا به برجام برای شرکت‌های بنیادی، بزرگ و شرکت‌هایی که بخش قابل ملاحظه‌ای از مبادلات ما را انجام می‌دهند، می‌تواند خبر خوبی باشد. به‌گفته او هم‌اکنون بازارهای جهانی وضعیت خوبی دارند، تنش‌های سیاسی به کمترین میزان خود رسیده و نشانه‌هایی از رشد در اقتصاد ایران هم به چشم می‌خورد و این عوامل نیز امیدواری را برای بهبود وضعیت بورس بیشتر کرده است. پیمان حدادی، کارشناس دیگر بازار سهام هم می‌گوید: با بازگشت به برجام دلار احتمالا ارزانتر می‌شود و این موضوع در کوتاه‌مدت باعث اصلاح بازار سهام می‌شود. اما اگر با برداشته شدن تحریم‌ها گشایش اقتصادی حاصل شود و شرکت‌ها بتوانند صادرات خود را راحت‌تر انجام دهند، وضعیت اقتصادی بهتر می‌شود و افزایش امید به آینده در میان‌مدت باعث رشد بازار سهام می‌شود.به‌گفته او اما اگر گشایش اقتصادی مانند وعده‌های قبلی دولت در حد حرف باقی بماند و دلار نیز ریزش کند بازار سهام با رکود همراه می‌شود و ریزش سنگینی خواهد داشت.این کارشناس در رابطه با نمادهایی که با نزول قیمت دلار رشد می‌کند گفت: صنایعی مانند خودرو و بانکداری صنایعی هستند که با نزول قیمت دلار رشد می‌کنند و افت قیمت دلار به نفع این نمادهاست.