سوخت‌های فسیلی، کشنده‌تر از کرونا

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

هرسال بیش از 8میلیون نفر در سراسر جهان در نتیجه نفس کشیدن در هوای آلوده به ذرات سوخت‌های فسیلی، جان می‌دهند؛ آماری که در مقایسه با حدود 2.5میلیون نفری که طی یک‌سال در اثر ابتلا به کرونا جان داده‌اند، آمار قابل تاملی است. آمار مربوط به مرگ‌ومیر ناشی از تنفس هوای آلوده، نتیجه تحقیق جدیدی است که محققان انگلیسی منتشر کرده‌اند. این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که بین تنفس آلودگی‌های شدید و طولانی‌ و احتمال مرگ ناشی از بیماری کرونا، یک ارتباط وجود دارد. با مصرف سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ و بنزین، گازهای گلخانه‌ای منتشر می‌شوند. این گازها پرتوهای خورشید را در اتمسفر نگه می‌دارند و موجب تغییرات آب‌وهوایی می‌شوند. آنها همچنین ذرات سمی بسیار کوچکی به‌نام PM2.5 تولید می‌کنند که قطر آنها کمتر از 2.5میکرون هستند و می‌توانند به عمق ریه نفوذ کنند. این ذرات بیماری‌های تنفسی مانند آسم را تشدید می‌کنند و می‌توانند منجر به سرطان ریه، بیماری‌های قلب و عروق، سکته و مرگ زودرس شوند. به گزارش سی‌ان‌ان، در این تحقیق که در مجله‌ «تحقیقات زیست‌محیطی» (Environmental Research) منتشر شده، محققان دانشگاه هاروارد با همکاری دانشگاه‌های بیرمنگام، لستر و کالج لندن به این نتیجه رسیدند که ذرات تولیدشده از سوخت‌های فسیلی، باعث 18درصد کل مرگ‌ومیرهای جهان در سال2018 بوده‌اند؛ یعنی تقریبا یک‌مورد از هر 5مورد. این رقم بیشتر از چیزی است که قبلا دانشمندان تصور می‌کردند. در سال2019 محققان برآورد کردند که سالانه 4.2میلیون نفر به‌دلیل استنشاق هوای آلوده در فضاهای باز فوت می‌کنند. این رقم مرگ‌ومیرهای ناشی از آلودگی آتش‌سوزی مراتع، جنگل‌ها و زمین‌های کشاورزی را هم دربرمی‌گرفت. اما مطالعه جدید نشان می‌دهد که در سال2018 فقط 8.7میلیون مرگ مربوط به سوخت‌های فسیلی بوده است. محققان معتقدند که آلودگی هوا ناشی از سوخت‌های فسیلی خطر جدی برای سلامت مردم جهان است و بشر باید تمرکز خود را بر سوخت‌های فسیلی کاهش بدهد و سوخت‌های پاک و تجدیدپذیر را جایگزین آن کند.

مناطق آلوده
دانشمندان در مطالعه جدید از مدل سه‌بعدی برای به تصویر کشیدن آلودگی استفاده کرده‌اند. تا قبل از این معمولا از ماهواره و مشاهدات سطحی برای اندازه‌گیری متوسط سالانه ذرات PM2.5 در هوا استفاده می‌شد. با استفاده از مدل سه‌بعدی دانشمندان قادرند که تأثیر آلودگی در محل زندگی افراد و تفاوت بین منابع مختلف آلودگی را بررسی کنند.
آنها دریافتند که چین، هند، بخش‌هایی از شرق آمریکا، اروپا و جنوب‌شرقی آسیا بیش از دیگر نقاط جهان در معرض آلودگی بوده‌اند. به این ترتیب، 30.7درصد مرگ‌ها در آسیای شرقی، 16.8درصد در اروپا و 13.1درصد مرگ‌ومیرها در آمریکا به آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی مرتبط است. با این حال، آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی در چین بین سال‌های 2012 تا 2018، 44درصد کاهش یافته است. محققان برآورد می‌کنند که اقدام چین برای کاهش تولید سوخت‌های فسیلی، جان 2.4میلیون نفر در سراسر جهان ازجمله 1.5میلیون نفر در چین را نجات داده است.

پیمان پاریس
در مطالعه‌ای دیگر که هفته گذشته در مجله «لنست»(Lancet) منتشر شد، محققان دریافتند که اگر کشورها به همه تعهدات خود در پیمان آب‌وهوایی پاریس متعهد بمانند، از میلیون‌ها مرگ تا سال2040 پیشگیری می‌شود. براساس این پیمان، کشورها متعهد شده‌اند که رشد میانگین افزایش دمای هوا را پایین‌تر از 2درجه سانتی‌گراد نگه دارند. این توافق سال2015 بین 195کشور جهان امضا شد. متأسفانه کشورها تاکنون گام‌های کافی برای دستیابی به این هدف برنداشته‌اند. براساس گزارش 2‌ماه پیش سازمان ملل متحد، پیش‌بینی می‌شود دمای زمین تا پایان قرن حاضر، بیش از 3درجه سانتی‌گراد افزایش پیدا کند.
نویسندگان این تحقیق معتقدند که سیاست‌های مرتبط با اهداف پیمان پاریس می‌تواند جان 6.4میلیون نفر را با ارتقای رژیم غذایی، 1.6میلیون نفر را با ایجاد هوای پاک و 2.1میلیون نفر را با افزایش ورزش کردن نجات دهد. با این حال آنها می‌گویند از آنجایی که مردم از فواید تغذیه سالم‌تر، کاهش آلودگی هوا و تنفس هوای پاک‌تر همزمان بهره‌مند می‌شوند، نمی‌توان رقم دقیق کاهش مرگ‌ومیرهای ناشی از عملی‌شدن اهداف پیمان پاریس را برآورد کرد و احتمالا بیشتر از میزان پیش‌بینی شده خواهد بود.
در این مطالعه، کشورهای برزیل، چین، آلمان، هند، اندونزی، نیجریه، آفریقای‌جنوبی، انگلیس و آمریکا مورد بررسی قرار گرفته‌اند. همه این کشورها با هم 50درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، اما 70درصد گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کنند.
لن همیلتون، سرپرست نویسندگان این تحقیق می‌گوید: «پیام روشن است. تعهد به توافق پاریس نه‌تنها از میلیون‌ها مرگ زودرس در سال پیشگیری می‌کند، بلکه کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر را نیز ارتقا می‌دهد. ما اکنون فرصت داریم که سلامت را در اولویت سیاست‌های تغییرات آب‌وهوایی قرار بدهیم تا انسان‌های بیشتری را نجات بدهیم.» 
محققان از کشورها می‌خواهند که قبل از بیست‌وششمین کنفرانس جهانی تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل متحد که پاییز سال آینده در گلاسکو برگزار می‌شود، به تعهدات کوتاه‌مدت خود در پیمان پاریس عمل کنند. برخی کشورها ازجمله انگلیس، اتحادیه اروپا و چین در این زمینه گام‌های مثبتی برداشته‌اند. پکن امسال اعلام کرد که تا سال2060 میزان تولید کربن را به صفر می‌رساند.
در اجلاس گلاسکو چشم‌ها به آمریکا و جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید این کشور خواهد بود. او در یکی از نخستین اقدام‌هایش در کاخ سفید به سازمان ملل متحد اعلام کرد کشورش دوباره به توافق پاریس که ترامپ از آن خارج شده بود، برمی‌گردد. انتظار می‌رود بایدن در ماه‌های آینده برنامه‌های بیشتری در جهت کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای در آمریکا اجرا کند. 

آلودگی، زیر سقف خانه
بیش از 3میلیارد نفر در جهان در معرض آلودگی هوا در محیط‌های سربسته هستند. به گزارش مجمع جهانی اقتصاد، خیلی از مردم فکر می‌کنند که اگر در فضای مسقف بمانند از آلودگی هوا در امان هستند، اما افراد حتی در خانه‌هایشان در صورت استفاده از سوخت‌های سنتی در وسایل آشپزی، گرمایشی و روشنایی در معرض آلودگی کربن سیاه هستند. چوب، زغال چوب، زغال‌سنگ و کود حیوانی ازجمله این سوخت‌ها هستند که معمولا در مناطق حومه شهر و روستایی که کشاورزی رواج دارد، استفاده می‌شوند. در کشورهایی مانند بنگلادش، شیلی، چین، هند و پاکستان، آلودگی ناشی از آشپزی سنتی و سوزاندن زباله‌ها و پسماندهای محصولات کشاورزی همچنان سلامت ساکنان این مناطق را تهدید می‌کند. با بررسی 2500خانه در این کشورها مشخص شد که آلودگی هوای 75درصد آنها بیشتر از میزان مجاز مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی است.