لیلا شریف_روزنامه نگار
حوالی نیمه‌شب دهم بهمن‌ماه بود که شبکه‌های اجتماعی از ویدئوهایی همراه با صدای آژیر مملو شد. شاید بیراه نباشد که بگوییم همان هراس باقی‌مانده از ماجرای هواپیمای اوکراینی موجب شد تا دلهره‌ای عجیب در دل مردم تهران جای بگیرد.
با انتشار نخستین ویدئوها از جانب اهالی غرب تهران یعنی مناطق شهرآرا، ستارخان، شهرک ژاندارمری و مرزداران در شبکه‌های اجتماعی، بازار گمانه‌زنی‌ها داغ شد؛ برخی صدای آژیر خطر را که تداعی‌کننده سال‌های جنگ بود، مرتبط با حضور هواپیمای جنگی به حریم هوایی ایران یا آتش گرفتن دکل برق دانستند و برخی نیز آن را با ماجرای تغییر مسیر هواپیمای مسافربری ترکیه گره زدند. در واقع همزمانی تغییر مسیر پرواز ترکیش ایر با شنیده شدن صدای آژیر خطر موجب شد تا برخی خبر از نقص فنی یا سقوط این هواپیما بدهند.
گمانه‌زنی‌ها و واکنش‌ها چه بودند؟
ورود هواپیمای جنگی رژیم صهیونیستی به حریم هوایی ایران یکی از گمانه‌زنی‌های مرتبط با صدای آژیر بود، شایعه‌ای که پس از انتشار توییتی از جانب ایدی کوهین چهره‌‌ای نزدیک به سازمان‌های اطلاعاتی اسرائیل، بیشتر مورد توجه قرار گرفت. او نوشته بود: ««به‌نظر می‌رسد هم‌اکنون جنگنده‌های شبح اف-۳۵ ناشناس در حال جولان دادن در آسمان تهران باشند».
خبرگزاری تسنیم نخستین منبع خبری‌ای بود که در گفت‌وگو با یک مقام آگاه در نیروهای مسلح، این گمانه‌زنی را رد کرد؛ «ماجرای دیشب هیچ ارتباطی با تهدیدات هوایی که منجر به فعال شدن سیستم پدافند هوایی کشور بشود نداشته است.»
این خبرگزاری در گزارشی نوشت: «شعاع عملیاتی جنگنده اف ۳۵ -در حالت عملیاتی- حدودا ۱۲۰۰ کیلومتر است که این میزان بُرد -حتی اگر هواپیما در بالاترین ارتفاع به‌منظور کاهش مصرف سوخت حرکت کرده و مسیر کاملا مستقیم را هم طی کند- کفاف رسیدن به مرکز ایران را نمی‌دهد. این جنگنده باید برای این عملیات یا بر فراز آسمان یا روی زمین در یکی از کشورهای همسایه باید سوختگیری کند که در این صورت امکان پنهان نگه‌داشتن عملیات مقدور نیست».
انفجار ترانس برق، احتمال دیگری بود که در رابطه با این موضوع منتشر شد اما پس از پیگیری‌های انجام شده از جانب رسانه‌ها مشخص شد که هیچ‌یک از ترانس‌های برق پایتخت در زمان شنیده شدن صدای آژیر دچار حادثه نشده بودند.
ایجاد مشکل در مسیر پرواز ترکیش ایر، مهم‌ترین گمانه‌زنی صدای رمزآلود تهران بود. شایعات اولیه حکایت از این ماجرا داشت که مشکل فنی هواپیمای ترکیش ایر بر آسمان غرب تهران و احتمال سقوط، آژیر خطر را فعال کرده است.
احتمالی که معاون هوانوردی سازمان هواپیمایی کشوری با اطمینان کامل آن را رد کرد و در گفت‌وگو با تسنیم گفت: «صدای آژیر شب گذشته هیچ ارتباطی به پرواز ترکیش ایر نداشته است. هواپیمای ترکیش ایر شب گذشته به‌دلیل شرایط نامساعد جوی فرودگاه امام خمینی(ره) نتوانست عملیات فرود را انجام دهد و به‌دلیل شرایط نامساعد جوی فرودگاه امام در فرودگاه باکو به زمین نشست. این پرواز دو مسیر جایگزین داشته است؛ یکی فرودگاه اصفهان و دیگری فرودگاه باکو. خلبان ترجیح داده است که به‌سمت فرودگاه باکو پرواز کند، ضمن اینکه بعد از مساعد شدن شرایط جوی مجدداً به‌سمت فرودگاه امام پرواز می‌کند و در این فرودگاه به زمین می‌نشیند». در همین راستا، روابط عمومی فرودگاه امام خمینی (ره) در اطلاعیه‌ای ضمن تکذیب این شایعه اعلام کرد: «خلبان هواپیمای ترکیش ایر به‌دلیل شرایط جوی، مسیر خود را به سمت باکو تغییر داد و با پایدار شدن شرایط جوی این هواپیما به تهران باز خواهد گشت. هم‌اکنون هم با مناسب شدن شرایط جوی، دو پرواز ایران ایر و ماهان در این فرودگاه فرود آمدند». یافتن دلیل شنیدن شدن صدای آژِیر از چنان اهمیتی برخوردار شد که شهرام آدم‌نژاد، معاون وزیر راه و شهرسازی در یک برنامه تلویزیونی به آن پرداخت. براساس گفته او؛ «این صدا، هیچ ارتباطی با فرودگاه مهرآباد و مجموعه وزارت راه و شهرسازی نداشته است. ضمن اینکه درباره ابهامات مربوط به ترکیش ایر، اگر هم قرار بود که ارتباط داشته باشد، این موضوع مربوط به فرودگاه امام خمینی(ره) است و قطعاً صدای آن به تهران نمی‌رسید. اینکه تصور کنیم که ارتفاع غیراستاندارد صورت گرفته و سپس آژیر به صدا درآمده، تصوری غلط است و هیچ‌گاه چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.»
در کنار تمام این تکذیب‌ها، بالاخره یک خبر از جانب دو مقام مسئول هر چند با روایتی متفاوت تأیید شد؛ اتصالی در سیستم صوتی. حمیدرضا گودرزی، معاون امنیتی استانداری تهران درگفت‌وگو با خبرگزاری فارس و باشگاه خبرنگاران توضیح داد: «این صدا به‌دلیل اختلال در یکی از سیستم‌های صوتی (دزدگیر) یکی از مراکز در حوالی شهرک آزمایش بود که بعد از چند دقیقه نیز قطع شد. بررسی‌ها نشان داد که به‌دلیل بارشی که از سحرگاه شروع شده بود، اختلالی در سیستم هشدار یکی از سازمان‌ها که در شهرک آزمایش بود، ایجاد شد، که در مناطق ۲ و ۵ صدای آژیر شنیده شد. با توجه به اینکه زمانی صرف شد تا سیستم‌ها توسط اپراتور‌ها از مدار خارج شوند، آژیر خطر به صدا در آمد و این صدا در برخی مناطق شنیده شد». ازسوی دیگر درجاتی، مدیرکل ستاد بحران تهران در ارتباط مستقیم با شبکه خبر گفت: «سامانه بارشی در گردنه قوچک و جاجرود شدید بود و آب به آژیر نفوذ کرد».
سرانجام پس از چند روز، پای سخنگوی دولت نیز به موضوع صدای آژیر کشیده شد و او در نشست خبری با خبرنگاران که در چهاردهم بهمن‌ماه برگزار شد، در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه «در روزهای اخیر شاهد دو رخداد حاشیه‌ساز فرود نیامدن هواپیمای ترکیش ایرلاین در فرودگاه امام و به صدا درآمدن آژیر خطر در غرب تهران بودیم که هیچ‌کدام با واکنش صریح مسئولان دولتی مواجه نشد و شاید همین موضوع یکی از دلایل ایجاد تشکیک در اصل این ماجراها بود؛ چرا دولت گزارشی مستند در این زمینه به مردم ارائه نمی‌کند تا جلوی گمانه‌زنی‌های داخلی و موج‌سواری رسانه‌های خارجی را بگیرد»، گفت:«این موضوع هیچ شباهتی با موضوع تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی ندارد. این موضوع توسط وزیر راه و شهرسازی مطرح شد، ایشان همان جمله‌ای که در دولت گفتند در سایت راه و شهرسازی هم گفتند. علت صدا بر اثر اتصالی سیم‌ها بوده است. وزیر مربوطه به‌سرعت در این مورد موضع‌گیری کرد که بالاترین سمت برای پاسخگویی به این موضوع است. موضوع تغییر مسیر هواپیما هم ربطی به این مسئله نداشته است.»
چه سؤال‌هایی بی‌پاسخ ماند؟
با وجود این موج تأیید و تکذیب از جانب مسئولان، هنوز هم بسیاری با ابهام به ماجرای آژِیر نیمه شب تهران می‌نگرند و در این میان برخی اتفاقات همچنان بی‌پاسخ مانده‌اند؛ مانند هک‌شدن سایت فرودگاهی.
روزنامه شرق در گزارشی با تکیه بر اطلاعات یک منبع آگاه، هک شدن سایت فرودگاهی را عامل شنیده شدن صدای آژیر خطر اعلام کرد، خبری که البته از سوی مقام‌های ذیربط رد شد و هیچ مقام مسئولی درباره دلیل از دسترس خارج شدن سایت‌ها توضیحی نداده است.
شعاع عملیاتی جنگنده اف۳۵ - در حالت عملیاتی- حدودا ۱۲۰۰ کیلومتر است که این میزان بُرد -حتی اگر هواپیما در بالاترین ارتفاع به‌منظور کاهش مصرف سوخت حرکت کرده و مسیر کاملا مستقیم را هم طی کند- کفاف رسیدن به مرکز ایران را نمی‌دهد. این جنگنده برای این عملیات یا بر فراز آسمان یا روی زمین در یکی از کشورهای همسایه باید سوختگیری کند که در این صورت امکان پنهان نگه‌داشتن عملیات مقدور نیست
نیمه شب به وقت آژیر خطر
با شنیده شدن صدای آژیر گمانه‌زنی‌هایی همچون سقوط هواپیما، ورود هواپیمای جنگی به آسمان تهران و... مطرح شد
در همینه زمینه :
