ایران ادعای مالکیت بر جنوبگان ندارد

شیوا نوروزی ـ روزنامه‌نگار

بهمن‌ماه سال91 بود که سردار سرلشکر محمدباقری، معاون وقت ارکان و امور مشترک ستاد کل نیروهای مسلح در سخنرانی اختتامیه همایش توسعه ملی سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران که در چابهار برگزار شد، گفت: ایران طبق قوانین بین‌المللی می‌تواند در بخشی از قطب جنوب ادعای حاکمیت کند. طبق گفته وی، ایران از طریق سواحل مکران مستقیم به آب‌های آزاد و بدون وجود هیچ خشکی در سر راه به قطب جنوب دسترسی دارد و همین موقعیت طبق قوانین بین‌المللی این حق را ایجاد می‌کند؛ حقی که 8سال در مورد آن صحبت نشد و فقط در حد حرف باقی ماند و کسی نیز به آن واکنشی نشان نداد تا اینکه تیرماه امسال محمد وحیدی، یکی از کاربران توییتر با طرح موضوع این سؤال که آیا می‌دانستید ایران ادعای مالکیت قسمتی از جنوبگان (قطب جنوب) را دارد و استرالیا مناطق مورد مناقشه را فعلا تصرف کرده است؟! این موضوع را بر سر زبان‌ها انداخت و بسیاری از کاربران به آن واکنش نشان دادند و سر‌تیتر برخی خبرگزاری‌ها شد. وی در ادامه توییت خود نوشت: «منطقه مورد نظر حدفاصل مختصات 59.50 تا 63.14 شرقی از سواحل ایران (3.64درجه عرض جغرافیایی) یک قطاع به طول تقریبی 3000کیلومتر و عرض 405کیلومتر و مساحت تقریبی 200تا 250هزار کیلومترمربع است که با قلمرو جنوبگان استرالیا همپوشانی دارد». حال باید دید واقعا براساس قوانین بین‌المللی چنین حقی وجود دارد و این ادعاها تا چه اندازه صحت دارد و ایران برای استحقاق حق و حقوق خود درخصوص قطب جنوب چه اقداماتی انجام داده است؟

حقی ایجاد نشده است
علی مجتبی روزبهانی، معاون دیپلماسی رسانه‌ای وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با همشهری در مورد اینکه اساسا چنین ادعایی مطرح نشده تا وزارت امور خارجه پیگیر آن باشد، می‌گوید: «‌ایران تاکنون درخصوص حاکمیت بخشی از جنوب ادعایی نکرده است که ما از طریق وزارت امور خارجه به‌دنبال انجام اقدامات برای گرفتن حق و حقوق‌مان باشیم. وزارت امور خارجه زمانی می‌تواند به موضوع ورود پیدا کند که مالکیتی وجود داشته باشد و حقی ایجاد شده باشد اما زمانی که مالکیتی وجود ندارد ایران هم نمی‌تواند در این خصوص ادعایی داشته باشد. سرلشکر باقری در گذشته نظریه‌ای را مطرح کردند که چنین موضوعی می‌تواند اتفاق بیفتد اما اینکه ایران در قطب جنوب مالکیتی را به ثبت قانونی رسانده باشد، تاکنون اتفاق نیفتاده است». 
وی در مورد شایعات فضای مجازی تعرض استرالیا به منطقه تحت مالکیت ایران در قطب جنوب نیز اظهار می‌کند: «زمانی که مالکیتی وجود ندارد این حرف نیز عملا بی‌پایه و اساس است؛ چرا که اگر چیزی در مالکیت ایران باشد، قطعا دولت ایران در قبال استحقاق حق و حقوق خود کوتاه نخواهد آمد».

قانونی وجود ندارد
سیدعلی خرم، استاد حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با همشهری در این مورد که آیا حق ادعای مالکیت بخشی از جنوب به لحاظ بین‌المللی برای ایران محفوظ است یا خیر می‌گوید: «در این مورد قانونی وجود ندارد و هر آنچه بوده توافق بین کشورهاست؛ در واقع براساس توافق است که کشورها بتوانند چنین اقدامی را انجام دهند. کشورهایی می‌توانند اقدام به این کار کنند که توان فنی داشته و در قطب جنوب مستقر باشند. بنابراین وقتی ایران یا هر کشوری در آن نقطه مستقر نباشد، نمی‌تواند ادعای مالکیتی داشته باشد و بگوید فلان نقطه از قطب جنوب را می‌خواهم. هم‌اکنون هم کشورهایی در این منطقه صاحب حرف هستند که در این منطقه مستقر شده و امکانات فنی برده‌اند. هر کشوری که امکانات فنی داشته باشد، می‌تواند در این منطقه حضور یابد و منعی وجود ندارد».
براساس پیمان جنوبگان، جنوبگان(قطب جنوب) منطقه‌ای برای تحقیقات علمی است و هرگونه فعالیت نظامی و ادعای مالکیت در آن ممنوع است. این پیمان، نخستین پیمان کنترل تسلیحات در زمان جنگ سرد است.
از آخرین حضور محققان ایرانی در آن منطقه با هدف پژوهش‌های علمی حدود 19سال می‌گذرد. گفته می‌شود هنوز بودجه افتتاح نخستین پایگاه ایران در قطب جنوب تامین نشده است. قرار بوده نخستین پایگاه دائمی ایران در قطب جنوب با هزینه‌ای حدود 300میلیارد تومان آغاز شود که تا به امروز در حد حرف باقی مانده است. این در حالی است که کشورهای عضو معاهده جنوبگان در تلاش هستند تا حضور دیگر کشورها را در قطب جنوب محدودتر کنند. از این‌رو ضرورت دارد پرچم کشورمان در جنوبگان به اهتزاز درآید و یک روز تأخیر در این زمینه یعنی عقب‌افتادن از دریای مواد معدنی و نفتی و به عقب‌راندن کشور.